24. Marghogyon Rohan

Kynsa Skrif - First Draft (updated to Gerlyver Meur 2nd edition)

 Mo a dewlhas.  Yth esa niwl ow korwedha a-dhelerghta yn-mysk an gwydh a-woeles, ow kregi yn tewl a-dro dhe emlow gwannliwek an Anduin, mes an ebron o kler.  Ster a dhiskwedhas.  Yth esa an loer owth ynkressya ow koelya y’n West, ha skeusow an kerrek o du.  I re dhothya erbynn goeles breow meynek, hag aga toeth o lentta, drefenn nag o es dhe siwya an ol namoy.  Y’n tyller ma ugheldiryow an Emyn Muil a ystynna war-north ha war-soth yn furv dhew dhrumm hir terrys.  Tu west pub drumm o serth ha kales, mes tuyow a’n est o gradhella, kervys gans kleudhigow pals ha kownansow kul.  Dre’n nos oll an tri heskoweth a skramblas y’n tir askornek ma, owth yskynna bys dhe dopp an kynsa ha hirra drumm, ha war-nans arta yn tewlder a nans down ha stummek dhe’n tu arall.

Y’n tyller na, y’n our gosel goyeyn kyns myttin i a bowesas rag tekkenn.  An loer re sedhsa a-ragdha nans o termyn hir, an ster a dewynnyas a-ughta; ny dheuth hwath kynsa golow an jydh dres an breow tewl a-dryv.  Dre bols, Aragorn o fethys: ol an orkow re dhiyskynnsa y’n nans, mes ena y tisdiskwedhsa ev.

 ‘Py fordh a wrussons i, herwydh dha vrys?’ a wovynnas Legolas.  ‘War-north yw hyns an moyha didro dhe Horngastel, po Fangorn, mars yw henna aga amkan herwydh dha vrys. Poken yma’n hyns war-soth rag dos erbynn an Entliv.’

‘Ny vydhons i mos war-tu ha’n avon, py le pynag a vo aga amkan,’ a leveris Aragorn.  ‘I a wra an berra hyns a yllons i kavoes a-dreus parkow an Rohyrrym, saw bos meur a dhrokoleth yn Rohan ha nerth Saruman yw ynkresshes dres eghenn.  Hwilyn war-north!’

An nans o haval orth hester meynek ynter keynyow an breow, ha gover ow tevera a resa yn-mysk an pelveyn dhe woeles an tnow.  Als a sevis a-barth dyghow dhedha; a-barth kledh dhedha ledrow loes a yskynnas, godewl ha skeusek y’n nos diwedhes.  I eth war-rag moy ages mildir war-north.  Yth esa Aragorn ow hwilas an dor yn mysk plegow ha savnow drumm a’n west.  Legolas o nebes war-rag.  Distowgh an Elf a grias ha’n re erell a dheuth war-tu hag ev yn unn boenya.

‘Y tremensyn ni seulabrys dres nebes a’n re a helghyn,’ a leveris ev.  ‘Mirewgh!’  Ev a vysinyas, hag i a welas korfow ow korwedha yn gronn warbarth orth ben an leder, yn le may hwrussons i tybi bos pelveyn kyns.  Yth esa pymp Ork marow ow korwedha ena.  Hakkys yth ens i gans strokosow fell pals, dew anedha re bia dibennys.  An dor o glyb gans aga goes tewl.

‘Ottomma dismyk arall!’ a leveris Gymli.  ‘Mes res yw golow an jydh dh’y worthybi, ha ny yllyn ni gortos henna.’

‘Yn py fordh pynag a vo ev aswonnys, yma govenek dredho dell hevel,’ yn-medh Legolas.  ‘Gwirhaval yw bos agan kowetha eskerens an Orkow.  A drig neb tus y’n breow ma?’

‘Ny drig nagonan omma,’ a leveris Aragorn.  ‘An Rohyrrym a dheu omma boghes venowgh, ha pell yw diworth Minas Tirith.  Martesen yth esa neb kowethyans a Wer owth helghi omma rag skila na wodhyn ni.  Mes ny dybav yndella.’

‘Pandr’a dybydh?’ a wovynnas Gymli.

‘My a dyb an eskerens dhe dhri gansa aga eskerens aga honan,’ a worthybis Aragorn.  ‘An re ma yw Orkow a’n North a-dhiworth pell dhe-ves.  Nyns eus yn mysk an re yw marow nagonan a’n Orkow meur gans an arwoedhyow koynt.  Yth esa kedrynn, dell dismygav: nyns yw hwarvos anusadow yn mysk an dus blos ma.  Martesen yth esa neb dadhlans a-dro dhe’n fordh.’

‘Po a-dro dhe’n gethyon,’ a leveris Gymli.  ‘Gwaytyn ni na dheuthons ynsi erbynn diwedh aga bewnans omma ynwedh.’

Aragorn a hwithras kylgh bras a’n dor, mes ny allas bos kevys ol vyth moy a’n gas. I a besyas war-rag. Seulabrys yth esa ebron a’n Est ow tos ha bos gwannliwek; yth esa an ster ow tiliwa, hag yth esa golow loes owth ynkressya yn lent. Nebes pella war-north i a dheuth erbynn pleg a’n dor hag ynno gover munys, ow koedha hag ow stumma, re droghsa hyns meynek war-nans y’n nans. Ynno yth esa nebes pryskennow ow tevi, hag yth esa kloutys a wels dh’y duyow.

‘Wostiwedh!’ a leveris Aragorn. ‘Ottomma an ol a hwilyn! Ughres a-hys an woeth ma: hemm yw hyns an Orkow wosa aga dadhelva.’

Yn skav lemmyn an helghoryon a dreylyas ha holya an hyns nowydh. Haval orth bos dasnerthys wosa powes dre nos i a lammas a ven dhe ven. Wor’tiwedh i a dheuth erbynn krib an vre loes, hag awel-glor tromm a hwythas der aga gols ha gwaya aga mantell: gwyns yeyn bora.

I a viras war-dhelergh ha gweles bos enowys an breow pell dres an Avon. Dydh a lammas y’n ebron. Kammek rudh an howl a sevis dres skoedhow an tir tewl. A-dheragdha y’n West an norvys a worwedhas kosel, loes ha difurv; mes hag i ow mires, skeusow an nos a deudhis, liwyow an norvys difun a dhehwelas: glas a livas a-dreus budhynnow efan Rohan; niwlow gwynn a isterlentris y’n nansow-dowr; ha pell dhe-ves a-gledh, deg warn ugens lew po moy martesen, yn liwyow glas ha glasrudh y sevis an Menydhyow Gwynn, ow trehevel yn bleynyow morel, kurunys gans ergh ow splanna, rudhys gans rudhwynnder myttin.

‘Gondor! Gondor!’ a grias Aragorn. ‘Unnweyth a virren vy orthis arta yn termyn lowenna! Na hwath nyns a ow hyns war-soth dhe’th woverow splann.

Gondor! Gondor, ynter an Mor ha Menydhyow!

Gwyns an West; war’n Wydhenn Arghansek an golow

a goedha ‘vel glaw splann yn lowarthow Myghtern.

Fosow prout! Touryow gwynn! Askellek an Gurun,

Tron a owr. A wel an Wydhenn Arghansek Gwer?

A hwyth Gwyns an West ynter Menydhyow ha Mor?

En lemmyn!’ a leveris ev, yn unn denna y dhewlagas a’n Soth, ha mires war-west ha war-north war-tu ha’n hyns o res dhodho y holya.

An drumm mayth esa an geskowetha ow sevel warnodho a dhiyskynnas yn serth a-dheragdha. A-woeles; ugens gourhys po nebes moy, yth esa estyllenn ledan ha garow dhe benn als plommwedhek: Fos Est Rohan. Yndella y hworfennas Emyn Muil, ha plenys glas an Rohyrrym a ystynnas dhe-ves a-dheragdha dhe bellder an wel.

‘Mirewgh!’ a grias Legolas, yn unn vysinya y’n ebron wannliwek a-ughta. ‘Ottena an er arta! Ev yw pur ughel. Yma ev ow nija lemmyn dhe-ves dell hevel, a-dhiworth an tir ma ha dehweles dhe’n North. Yma ev ow mos toeth men. Mirewgh!’

‘Ny yll ow dewlagas vy keffrys y weles, a Legolas mas,’ a leveris Aragorn. ‘Ughel dhe-wir yw ev. Pyth yw y negys dell omwovynnav, mars yw ev an keth edhenn ha dell welis vy kyns? Mes ottena! Y hallav vy gweles neppyth nessa dhyn hag ynniadowwa; yma neppyth ow kwaya a-dreus an plen!’

‘Lies tra,’ a leveris Legolas. ‘Yth yw kowethyans meur a-droes; mes ny allav vy leverel moy y’ga hever, ha ny allav vy gweles py eghenn a dus a vons. Yth yns i gourhysow pals dhe-ves: dewdhek, dell dhismygav; mes yth yw kales dhe vusura an plen gwastas.’

‘My a dyb, byttegyns, nag yw res dhyn ol vyth namoy rag diskwedhes dhyn an fordh,’ yn-medh Gymli. ‘Kevyn ni hyns war-nans dhe’n parkow mar skon dell yllyn.’

‘Yma dout dhymm may kyffyn ni hyns skaffa ages an huni a erviras an Orkow,’ a leveris Aragorn.

I a holyas warlergh aga eskerens yn golow kler an jydh. Dell hevelis, an Orkow re fistensa war-rag toeth men. A dermyn dhe dermyn an helghoryon a gevi traow re beu droppys po tewlys avel skoell: seghyer-boes, krestenennow a vara loes kales, mantell dhu skwerdys, eskis bras gans kentrow a horn a veu terrys war an meyn. An hyns a’s kemmeras war-north a-hys penn an drumm, ha wor’tiwedh i a dheuth erbynn saven dhown kervys y’n meyn gans gover a blowghya war-nans yn trosek. Y’n kownans kul yth esa hyns garow a dhiyskynna haval orth grisfordh serth y’n plen.

A-woeles i a dheuth erbynn gwels Rohan gans trommder koynt. Haval orth mor glas y herdhya an gwels prest erbynn ben an Emyn Muil. An gover ow koedha a dhisomdhiskwedha yn bonni down a veleregi ha plansow-dowr, hag i a allas y glewes ow tynkyal dhe-ves dre gowfordhow glas, yn-nans ledrow hir gradhel war-tu ha kors Nans Entliv pell dhe-ves. Dell hevelis dhedha i re assa gwav esa ow synsi hwath orth an breow a-dhelerghta. Omma an ayr o medhella ha toemma, hag ethennys o, kepar ha pan dhallattha gwenton ha bera an sugen arta yn losowys ha del. Legolas a ynanellas yn hir, haval orth den a yv swynnenn veur wosa syghes hir yn leow difeyth.

‘Ah! An blas glas!’ a leveris ev. ‘Yth yw gwell ages meur a gosk. Poenyn!’

‘Troesow skav a yll poenya yn skon omma,’ yn-medh Aragorn. ‘Skonna, martesen, ages Orkow arghenys gans horn. Lemmyn yma chons dhyn lehe aga les!’   

I eth war-rag yn rew, ow poenya avel helgeun warlergh ethenn dynn, hag yth esa golow ter y’ga dewlagas. War-west ogas poran an bagas efan a Orkow a-droes a drettyas y ryllik hager; gwels hweg Rohan re bia brewys ha duhes dell dremensons i. Wor’tiwedh Aragorn a grias ha treylya a-denewen.

‘Hedh!’ a armas ev. ‘Na holyewgh war ow lergh hwath!’ Ev a boenyas a-dhyghow yn skon, dhe-ves diworth an pennhyns; drefenn ev dhe weles olow-troes ow mos y’n fordh na, yn unn dhiberth a-dhiworth an re erell, merkyow dewdroes vyghan anarghenys. Ny besyas pell an re na, byttegyns, kyns bos treusys gans olow-troes Orkow ow tos a-dhiworth an pennhyns ynwedh hag a-rag hag a-dhelergh, wosa henna an merkyow byghan a dreylyas yn skon yn unn dhehweles ha kellys ens i y’n trettyans. Orth pella poynt an merkyow ev a wargrommas dhe’n leur ha synsi neppyth a-dhiworth an gwels; ena ev a dhehwelas yn unn boenya.

‘Pur gler yns i,’ a leveris ev, ‘olow-troes hobbyt. Dhe Byppyn, dell dybav. Ev yw byghanna ages an huni arall. Hag ottomma! Ev a sevis neppyth a lyttras y’n howlsplann. Y semlans o haval orth delenn nowydh igerys fowenn, teg ha koynt y’n plen diwydh na.

‘Brocha mantell elfek!’ a grias Legolas ha Gymli warbarth.

‘Ny goedh yn tibreder del Lórien,’ a leveris Aragorn. ‘Ny goedhas hemma dre jons: tewlys a-denewen veu avel tokyn rag neb a siwo. Y tybav Pyppyn dhe boenya diworth an hyns der an entent na.’

‘Ev o bew dhe’n leha,’ yn-medh Gymli. ‘Hag ev a allas devnydhya y skians ha’y dhiwarr ynwedh. Henn yw kennerthek. Nyns yw koeg agan helgh.’

‘Gwaytyn ma nag o re gostek y hardhder,’ a leveris Legolas. ‘Dewgh! Pesyn! Y lesk ow holon tybyans a’n dus lowen yowynk na ow pos lewys avel bughes.

An howl a yskynnas dhe hanterdydh hag ena pesya yn lent a-dreus an ebron. Kommol skav a dheuth yn-bann a-dhiworth an mor pell y’n Soth hag an awel-glor a’s hwythas dhe-ves. An howl a sedhas. Skeusow a sevis hag ystynna breghow hir a-dhiworth an Est. Hwath an helghoryon a besyas. Dydh lemmyn re dremensa a-ban goedhas Boromir, hag an Orkow o pell war-rag hwath. Nafella nag esa gwel vyth anedha y’n plenys gwastas.

Ha skeusow nos ow tewlhe a-dro dhedha Aragorn a hedhis. Ny wrussons i hedhi pols berr namoy es diwweyth yn kerdh an jydh, hag yth esa dewdhek lew ynter an helghoryon ha fos an est may savsens i dhe vora.

‘Ni re dheuth erbynn dewis kales wor’tiwedh,’ a leveris Aragorn. ‘A bowesyn ni nosweyth, po pesya hedra vo mynnes ha nerth lowr dhyn?’

‘Yth ystynn agan eskerens aga les dre bell mar ny bowesons i ynwedh hag y hedhyn ni rag koska,’ a leveris Legolas.

‘A nyns yw res dhe Orkow keffrys powes yn keskerdh?’ a wovynnas Gymli.

‘Ny wra vyajya Orkow boghes venowgh yn tir diskeus yn-dann an howl, mes y hwrug yndella an re ma,’ yn-medh Legolas. ‘Ny bowesons i dre nos yn tevri.’

‘Mar kerdhyn ni dre nos, ny yllyn ni holya aga ol,’ a leveris Gymli.

‘Yth yw kompes an ol, ha ny dreyl ev na dhyghow na gledh, herwydh ow dewlagas vy,’ a leveris Legolas.

‘Martesen y hallsen vy agas ledya yn unn dhismygi y’n tewlder ha gwitha warlergh an linenn,’ a leveris Aragorn; ‘mes, mar kwandryn ni po an Orkow dhe dreylya a-denewen, res via ardak pell martesen kyns bos kevys arta an ol wosa dos golow an jydh.’

‘Hag yndella ynwedh,’ yn-medh Gymli: ‘dydhweyth yn unnik y hyllyn gweles mars eus ol a dhiberth dhe-ves. Mar tiank prisner, po mars yw degys dhe-ves onan anedha, war-est, martesen, dhe’n Avon Veur, troha Mordor, ni a allsa tremena an merkyow heb godhvos.’

‘Gwir yw henna,’ a leveris Aragorn. ‘Mes, mar redis vy an ol yn ewn a-dhelerghon hons, Orkow an Dorn Wynn a waynyas, hag yma’n kowethyans oll ow mos troha Horngastell lemmyn. Aga hyns y’n eur ma a’m skoedh.’

‘Y fia diswar dhe vos sur a’ga erviransow,’ yn-medh Gymli. ‘Hag yma’n mater a dhiank. Y’n tewlder ni a gollsa an ol a’th ledyas dhe’n brocha.’

‘Y fydh warra yn tewblek an Orkow wosa an dra na, hag y fydh skwittha hwath an brisnoryon,’ a leveris Legolas. ‘Ny vydh diank arall, mar ny’n devisyn. Ny allav vy dismygi an fordh may hyllyn ni y wul, mes y’gan beus res a dhos nes dhedha kyns.’

‘Mes, my keffrys, kyn fiv Korr a vyajyow pals, ha nyns ov vy den a’n gwanna yn mysk ow thus, ny allav evy poenya dre’n fordh oll dhe Horngastell heb hedhi,’ a leveris Gymli. Yma sorr yn ow holonn vy ynwedh, hag y fia gwell genev ni dhe dhalleth skonna; mes lemmyn res yw dhymm powes rag may hylliv vy poenya gwell. Mar kwren ni powes, nos dhall yw an prys gwiw dh’y wul.’

‘My a leveris bos dewis kales,’ a leveris Aragorn. ‘Fatell worfennyn an dhadhelva ma?’

‘Ty yw agan gidyer,’ a leveris Gymli, ‘hag yma sleyghneth a’n helgh dhis. Ty a wra dewis.’

‘Y lever ow holonn a-barth dhe besya,’ yn-medh Legolas. ‘Mes y’gan beus res a besya warbarth, y holyav warlergh dha gusul.’

‘Hwi re ros an dewis dhe neb na dhewis yn ta,’ a leveris Aragorn. ‘Wosa tremena dres an Argonath ow dewisyow re fyllis.’ Ev a dheuth tewel ha lagatta dre bols hir war-north ha war-west y’n nos ow tos.

‘Ny gerdhyn ni y’n tewlder,’ yn-medh ev wor’tiwedh. ‘An peryl a gelli po an ol po lerghow erell yw an brassa dell hevel dhymm. Mars esa golow lowr dre’n loer, ni a’n devnydhsa, mes elas! hi a sedh a-varr ha hi yw yowynk ha gwannliwek hwath.’

‘Ha kudhys yw hi haneth yn neb kas,’ a hanasas Gymli. ‘Unnweyth a rolla an Arloedhes golow, ro a’n par a ros hi dhe Frodo!’

‘Y fydh moy a edhomm anodho y’n le may feu res,’ a leveris Aragorn. ‘Ganso ev yma an Negys gwir. Nyns yw agan negys ni namoy es mater byghan y’n gwreythresow meur a’n termyn ma. Helgh koeg dh’y dhalleth, martesen, na yll bos gwrys po gweth po gwell der ow dewisyow vy. Wel, dewis y hwrug vy. Devnydhyn an termyn mar dha dell yllyn!’

Ev a omystynnas war an leur ha koedha distowgh yn kosk, drefenn na wrug ev koska a-dhia aga nos yn-dann skeus Tol Brandir. Kyns bos bora y’n ebron ev a dhifunas ha sevel. Yth esa Gymli ow koska yn hebask hwath, mes yth esa Legolas ow sevel yn unn lagatta war-north y’n tewlder, hirbrederek ha taw haval orth gwydhenn yowynk yn nos diwyns.

‘Yth yns i pell dhe-ves dhe-wir,’ a leveris ev yn trist, yn unn dreylya war-tu hag Aragorn. ‘Y hworr ow holon na bowessons i y’n nos ma. Y hallsa dos nes dhedha er yn unnik lemmyn.’

‘Byttegyns ni a wra siwya mar dha dell yllyn,’ a leveris Aragorn. Ev a wargrommas ha difuna Gymli. ‘Deus! Res yw dhyn mos,’ yn-medh ev. ‘Yma’n ol ow tos yeyn.’

‘Mes tewl yw hwath,’ a leveris Gymli. ‘Ny allsa Legolas war venydh keffrys aga gweles kyns bos sevys an howl.’   

‘Yth yns i tremenys dres ow gwel a-dhiworth po bre po plen, yn-dann po loer po howl dell brederav,’ a leveris Legolas.

‘Yn tyller may fyllo dewlagas, an dor a yll dri kyhwedhlow dhyn,’ a leveris Aragorn. ‘An tir a vydh krodhvola yn-dann aga throesow euthyk.’ Ev a omystynnas war an dor yn unn weskel y skovarn erbynn an gwels. Ev a worwedhas ena dre dermyn mar hir bys mayth omwovynnas Gymli mar klamdersa ev po koedha yn kosk arta. Bora a dheuth yn unn isterlentri, hag yn lent golow loes a ynkressyas a-dro dhedha. Wor’tiwedh ev a sevis, ha lemmyn y gowetha a allas gweles semlant y fas: gwannliwek, skwith ha prederys o.

‘Kyhwedhel an dor yw sowedhenys hag ankler,’ a leveris ev. ‘Nyns eus travyth ow kerdhes dre vildiryow pals a-dro dhyn. Isel ha pell yw troesow agan eskerens. Mes ughel yw karnow mergh. Y perthav kov a’ga klewes ha my ow korwedha war an dor yn kosk, hag i a dheuth y’m hunrosow: mergh ow peswarlemmel, ow tremena y’n West. Mes lemmyn ymons i ow mos pella a-dhiworthyn, ow marghogeth war-north. Pyth eus ow hwarvos y’n pow ma dell omwovynnav?’

‘En!’ a leveris Legolas.

Yndella y tallathas tressa dydh aga helgh. Skant ny hedhsons i der y ouryow hir oll a gommol ha howl ow tersplanna, owth hirgamma nebes, ow poenya nebes, kepar ha pan na dhifeuttha skwithter an tan a’s leskis. Y kowsons i boghes venowgh. A-dreus an mor efan anverkys a wels y treusens i ha’ga mentylli elfek a dhisliwas erbynn keyndir a’n plen glas; y’n howlsplann goyeyn hanterdydh keffrys ny’s merksa saw dewlagas elfek, bys pan vons i nes. Lieskweyth i a wodhya gras y’ga holonn a’n ro a lembas a-dhiworth an Arloedhes, drefenn i dh’y dhybri ha kavoes nerth nowydhhes hag i ow poenya.

Dre’n jydh oll ol aga eskerens a besyas war-rag yn hons kompes, ow mos north ha west heb po hedhi po treylya. Ha’n jydh ow tos war-tu ha’y benn arta i a dheuth erbynn ledrow hir diwydh, yn tyller may sevi an tir, owth hwedhi war-tu ha linenn a woenyow bothek a-dheragdha. Ol an Orkow a dheuth ha bos gwanna hag ev ow plegya war-north war-tu hag i, drefenn an dor dhe dhos ha bos kalessa ha’n gwels o berra. Pell dhe-ves a-gledh y stummas an avon Entliv, neusenn arghansek yn leur glas. Ny allas bos gwelys travyth ow kwaya. Treweythyow Aragorn a omwovynnas prag na welsons i po best po den.

Anedhow an Rohyrrym o lies lew dhe-ves dre vras war-tu ha’n soth, yn-dann emlow koesek an Menydhyow Gwynn, kudhys ens i yn niwl ha kommol; mes seulabrys an Arlydhi-mergh re withas greow pals y’n Estemnett, ranndir a’n est aga gwlaskor, hag omma an vugeledh re wandersa yn fenowgh, yn unn driga yn kampvaow ha tyldow, dre wav keffrys. Mes lemmyn an tir oll o gwag, hag yth esa taw nag o kosoleth kres.

Y’n mo i a hedhis arta. Dewdhek lew dewweyth y hwrussons i tremena dres plenys Rohan ha fos Emyn Muil o kellys yn skeusow an Est. Yth esa an loer yowynk owth isterlentri yn ebron niwlek, mes y teuth golow munys a-dhiworti, ha kudhys o an ster.

‘Poes yw genev dhe’n moyha lemmyn a bo powes po hedh y’gan helgh,’ yn-medh Legolas. Y poenyas an Orkow a-dheragon avel bos hwyppys Sawron a-dhelerghta. Y prederav may trehedhsons i an koeswik ha’n breow tewl seulabrys, hag yth esons i ow mos yn-dann skeusow an gwydh dell sevyn ni omma.’

Gymli a ryslas. ‘Hemm yw gorfenn hwerow dh’agan govenek ha’gan lavur!’ a leveris ev.

‘Dh’agan govenek martesen, kyn nag yw gorfennys agan lavur,’ a leveris Aragorn. ‘Ny vydhyn ni hepkorr omma. Mes skwith ov.’ Ev a lagattas war-dhelergh a-hys aga hyns war-tu ha’n nos ow tos y’n Est. ‘Yma neppyth koynt owth oberi y’n tir ma. Ny drestyav y’n taw. Ny drestyav y’n Loer gwannliwek keffrys. An ster yw godewl; ha skwith ov par dell nag en vy nammenowgh kyns, skwith par dell nag yw gwiw dhe Bellgerdher gans ol kler dh’y holya. Yma neb bodh a wra toeth dh’agan eskerens ha gorra lett anweladow er agan pynn: skwithter y’n kolonn yn le lithyow.’

‘Dhe-wir!’ a leveris Legolas. ‘Y hwodhyen vy yndella a-ban dhiyskynnsyn ni y’n kynsa tro a-dhiworth an Emyn Muil. Nyns yw an bolonjedh a-dhelerghon saw a-dheragon.’ Ev a vysinyas a-dreus tir Rohan y’n West esa ow tewlhe yn-dann an loer gromman.

‘Saruman!’ a hanasas Aragorn. ‘Mes ny wra ev agan treylya! Hedhi arta yw res dhyn; ott! yma’n Loer keffrys ow koedha yn kommol ow kuntel. Mes war-north yw agan fordh ynter goen ha kors pan dhehwello dydh.

Herwydh usadow Legolas o difun yn kynsa, mar kwrug ev koska dhe-wir. ‘Difunewgh! Difunewgh!’ a grias ev. ‘Yma bora rudh. Yma traow koynt orth agan gortos ryb emlow an goeswik. Ny wonn vy mars yns i po da po drog; gelwys on ni. Difunewgh!’

An re erell a lammas yn sav, ha dalleth arta ogas distowgh. Yn lent an goen a dheuth nessa. Our kyns hanterdydh o hwath pan y’s drehedhsons: ledrow glas owth yskynna bys dhe hirdrummow moel ow pesya yn linenn poran war-tu ha’n North. Yn-dann aga dewdroes an dor o sygh ha’n gwels o berr, mes yth esa len hir a iseldir, deg mildir y les martesen, ynter aga savla ha’n avon ow kwandra down yn goedhyli a gors ha broenn. Nebes war-tu ha’n West a’n leder an moyha soth yth esa kylgh bras mayth o skwerdys ha gweskys an gwels gans lies troes ow trettya. A-dhiworto an ol a besyas arta, yn unn dreylya war-north a-hys emlow sygh an breow. Aragorn a hedhis ha hwithra an ol gans rach.

‘I a powesas omma pols,’ a leveris ev, ‘mes an ol war-ves keffrys yw koth seulabrys. Y prederav may kewsis gwiryonedh dha golonn, Legolas: dewdhek our teyrgweyth yw, dell dhismygav, a-ban sevis an Orkow y’n le may sevyn. Mar pessons i y’n keth toeth, i a dhrehedhsa emlow Fangorn dhe howlsedhes de.’

‘Ny welav travyth war-north po war-west saw gwels hir owth ystynna yn niwl,’ a leveris Gymli. A allsen ni gweles an goeswik, mars yskynnyn ni an breow?’

‘Pell dhe-ves yw hwath,’ yn-medh Aragorn. ‘Mar perthav kov yn hwir, an goenyow ma a ystynn eth lew po moy war-tu ha’n north, hag ena north-west dhe dhiskwedhva an Entliv yma hwath tir ledan, pymthek lew moy martesen.’

‘Wel, gwren ni pesya,’ a leveris Gymli. ‘Res yw dhe’m diwarr ankovhe an mildiryow. Y fia mynnes moy dhedha mar ny ve ow holonn mar drist.’

Yth esa an howl ow sedhi pan dheuthons i nes dhe benn an linenn a woenyow wor’tiwedh. Der ouryow pals y kerdhsens i heb hokya. Yth esens i ow pesya yn lentta, ha keyn Gymli o gwarrgromm. Mar kales avel meyn yw Korryon dre bo lavurya po vyajya, mes an helgh dibenn ma a dhallathas skwitha orto ha govenek oll ow fyllel yn y golonn. Aragorn a gerdhas a-dhelerghto, asper ha tawesek, ow kwarrgromma a dermyn dhe dermyn rag hwithra neb ol-troes po merk war an dor. Legolas yn unnik a gerdhas yn skav hwath, skant ny weskis y dhewdroes war an gwels, ha ny wrug ev ol-troes vyth dell dremenas ev. Dre an hynledan elfek ev a gavas an sosten oll o res dhodho, hag ev a ylli koska, mars o kosk gwir herwydh konvedhes Gwer, dre bowes y vrys yn hynsow koynt hunrosow elfek hag ev ow kerdhes, igor y dhewlagas, yn golow an norvys gwir.

‘Yskynnyn an vre las ma!’ a leveris ev. Yn skwith i a’n siwyas, owth yskynna an leder hir, bys dheuthons i dh’y penn. Kylghek o an vre, leven ha plen, ow sevel dibarow, bre an moyha north a’n goenyow. An howl a sedhas ha skeusow an gorthugher a goedhas haval orth kroglenn. Aga honan ens i yn norvys loes difurv heb po merk po musurva. Mes pell dhe-ves war-tu ha’n north west yth esa tewlder duhes erbynn an golow ow merwel: an Menydhyow a Niwl ha’n goeswik dh’aga ben.

‘Nyns eus travyth a yllyn ni gweles omma rag agan gidya,’ yn-medh Gymli. ‘Wel, lemmyn res yw dhyn hedhi arta ha hokya dre’n nos. Yma hi ow tos yeyn!’

‘Yma gwyns a’n North a-dhiworth an ergh,’ a leveris Aragorn.

‘Y fydh ev a’n Est kyns bora,’ a leveris Legolas. ‘Powesewgh mara’gas beus res. Hwath, na neghowgh govenek oll. Anwodhvedhys yw an jydh a dheu. Kevys lieskweyth yw gidyans yn kynsa golow an Howl.’

‘Teyrgweyth y sevis an Howl seulabrys der agan helgh heb dri gidyans,’ a leveris Gymli.

An nos a dheuth ha bos yeynna prest. Aragorn ha Gymli a dergoskas ha pan dhifunens i i a weli Legolas ow sevel rybdha, po ow kerdhes a-dro yn unn gana yn fedhel yn y daves y honan, hag ev ow kana an ster a igoras y’n nen kales du a-ughta. Yndella y treusis an nos. Warbarth y firsons i orth bora ow tevi yn lent y’n ebron gwag ha digommol, bys pan dheuth howlsevel wor’tiwedh. Gwannliwek ha kler o. Yth esa gwyns a’n Est hag an niwl oll re rolsa dhe-ves; tiryow efan a worwedha a-dro dhedha, ynyal y’n golow hwerow.

A-ragdha ha war-est, i a welas ugheldiryow gwynsek Goen Rohan a wrussens i goweles seulabrys nans yw lies dydh a-dhiworth an Avon Veur. War-north ha west y pesyas or koeswik dewl Fangorn; deg lew hwath y sevis hy emlow skeusek, ha’y ledrow pella a dhisliwas y’n pellder glas. Dresta yth isterlentris pell dhe-ves, haval ev dhe neuvella war gommol loes, penn gwynn Methedras hir, diwettha topp an Menydhyow Niwlek. Yn-mes a’n goeswik y frosa an Entliv rag metya gansa, skav ha kul an gover, ha treghys down y lannow. Ol an Orkow a dreylyas dhe-ves diworth an goenyow war-tu hag ev.

Gans y dhewlagas dynn Aragorn a siwyas an ol dhe’n avon, hag a-dhiworth an avon war-dhelergh war-tu ha’n goeswik, hag ev a welas skeus war an tir glas pell, namm du ow kwaya yn skon. Ev a worwedhas war an leur ha goslowes yn tynn arta. Mes Legolas a sevis rybdho, ow koskeusi y dhewlagas splann elfek gans y leuv hir ha moen, ha ny welas ev po skeus po namm, saw denfurvow byghan a varghogyon, lies marghek, ha terlentrans myttin orth bleyn aga guw o haval orth dewynnyans a ster munys dres amal gwel tus varwel. Pell a-dhelerghta yth esa mog du ow sevel dre neusen tanow ow krullya.

Yth esa taw y’n parkow gwag, ha Gymli a allas klewes an ayr ow kwaya dre’n gwels.

‘Marghogyon!’ a grias Aragorn, yn unn lamma yn sav. ‘Yma marghogyon pals war vergh skav ow tos war-tu ha ni!’

‘Gwir,’ a leveris Legolas, ‘yma kans ha pymp. Yth yw melyn aga gols, ha splann aga guw. Yth yw aga hembrenkyas pur hir.’

Aragorn a vinhwarthas. ‘Tynn yw dewlagas an Elfow,’ yn-medh ev.

‘Nag yns!  Nyns yw namoy ages pymp lew aga fellder,’ a leveris Legolas.

‘Po pymp lew po onan,’ yn-medh Gymli, ‘ny yllyn ni diank a-dhiworta y’n tir noeth ma. A’ga gortyn ni omma po mos herwydh agan hyns?

‘Gortos a wren,’ a leveris Aragorn. ‘Skwith ov, hag agan helgh re fyllis. Poken, yth esa tus erell a-ragon; drefenn an varghogyon ma dhe varghogeth a-hys ol an Orkow. Martesen ni a yll kavoes nowodhow a-dhiworta.’

‘Po guwyow,’ yn-medh Gymli.

‘Yma tri diber gwag, mes ny welav hobbyt vyth,’ a leveris Legolas.

‘Ny leveris vy ni dhe glewes nowodhow da,’ a leveris Aragorn. ‘Mes po da po drog ni a vydh y wortos omma.’

An tri heskoweth a asas penn an vre, may fiens i amkan es erbynn an ebron gwannliwek, hag i a gerdhas yn lent yn-nans leder an north. Nebes a-ugh ben an vre i a hedhis hag esedha, gyllys yn gronn warbarth, war an gwels disliwys, ow maylya aga mantell y’ga hyrghynn. Termyn a dremenas yn lent hag yn skwithus. An gwyns o tynn ha dewanus. Gymli o anes.

‘Pandr’a wodhydh a’n varghogyon ma, Aragorn?’ a leveris ev. ‘Eson ni owth esedha omma ow kortos mernans tromm?’

‘My re beu y’ga mysk,’ a worthybis Aragorn. ‘Prout yns i hag omvodhek, mes lel, hel aga thybyans ha’ga gweythres; kolonnek mes nyns yns i fell; fur mes andyskys, ny skrifons i lyvrow saw kana kanow pals, herwydh gis fleghes Gwer kyns an Blydhynyow Tewl. Mes ny wonn an pyth re hwarva omma a-gynsow, na dybyansow an Rohyrrym lemmyn ynter an traytour Saruman ha godros Sawron. Dhe’n leha ny garons i Orkow.’

‘Mes Gandalf a dherivas a-dro dhe gyhwedhel i dhe ri trubyt dhe Vordor,’ yn-medh Gymli.

‘Ny’n grysav namoy es dell wrug Boromir,’ a worthybis Aragorn.

‘Y tyskowgh hwi gwiryonedh an dra yn skon,’ a leveris Legolas. ‘Y nesons i seulabrys.’

Wor’tiwedh Gymli keffrys a allas klewes pols pell karnow ow peswarlemmel. An marghogyon, yn unn siwya an ol, re dreylsa dhe-ves a-dhiworth an avon, hag yth esens i ow tos nes dhe’n woen. Yth esens i ow marghogeth mar skav avel awel.

Kriow a’ga lev kler krev a dheuth yn unn seni a-dreus an parkow. A-dhesempis i a fistenas nes gans tros haval orth taran, hag an hembrenkyas a swarvyas, ow tremena ben an vre ha ledya an marghoglu war-soth a-hys goeles west an woen. War y lergh y marghogsons i: linenn hir a wer gwiskys gans kaspows, skav, ow splanna, fell ha teg dh’aga gweles.

Aga mergh o meur aga baster, krev ha glan aga lithyow; aga milvlew loes a derlentris, aga lost hir a frosas dre’n gwyns, aga mong o plethys war aga honna goethus. An Gwer esa ow marghogeth warnedha o nes dh’aga far: hir aga horf ha hir aga lithyow; yth esa aga gols melyn disliw ow frosa yn-dann basnet skav, plethow hir ow nija a-dhelerghta; aga fas o sevur ha lymm. Yn aga dorn yth esa guw hir a brenn-ennwydh, skoes payntys yth esa ow kregi dh’aga heyn, kledha hir yth esa orth aga grogys, aga haspows splannhes a grogas war aga dewlin.

Dewdhen ha dewdhen y peswarlemmsons i dres an geskowetha, mes dell hevelis ny wrussons i gweles an tri estren owth esedha yn taw ha mires orta, kyn hwrug onan, a dermyn dhe dermyn, sevel yn y dhiwwarthol ha lagatta war-rag hag a-denewen. Nammna wrug treusi an marghoglu oll pan sevis Aragorn a-dhesempis ha gelwel ughel y lev:

‘Py nowodhow eus a’n North, a Varghogyon Rohan?’

Gans sleyghneth ha toeth marthys i a hedhis aga margh, treylya ha dos a-dro yn unn dheboenya1. Kyns pell, yth esa an tri heskoweth a-ji dhe gylgh a varghogyon, ow poenya yn kylghek, yn-bann leder an vre a-dhelerghta hag yn-nans arta, a-dro hag a-dro dhedha prest ow neshe. Aragorn a sevis yn taw, ha’n dew erell a esedhas heb gwaya, yn unn omwovynn a-dro dhe’n fordh a hwarvosow.

Heb po kri po ger, distowgh, an varghogyon a hedhis. Koeswik a wuwow a veu poyntys war-tu ha’n estrenyon; yth esa gwarek yn dorn nebes a’n varghogyon, gans seth orth an gordenn seulabrys. Ena, onan anedha a dheuth war-rag, gour hir, hirra ages an re erell; yth esa lost margh ow kregi yn unn frosa a-dhiworth y vasnet avel kribenn. Ev a besyas war-rag bys mayth o bleyn y wuw troeshys a-dhiworth bronn Aragorn. Ny wayas Aragorn.

‘Piw owgh hwi, ha prag yth esowgh hwi y’n tir ma?’ a wovynnas an Marghek, ow tevnydhya Taves Kemmyn an West, gans gis ha son haval dhe gows Boromir, Gour Gondor.

‘Gelwys Hirgarr ov,’ a worthybis Aragorn. ‘Y teuth vy a’n North. Yth esov vy owth helghya Orkow.’

An marghek a lammas diworth y vargh. Ev a ros y wuw dhe varghek arall a dheuth rybdho ha diyskynna, tenna y gledha ha sevel bejeth dhe vejeth gans Aragorn, yn unn vires orto yn tynn ha gans nebes marth. Wor’tiwedh ev a gewsis arta.

‘Wostalleth y tybis vy hwi agas honan dhe vos Orkow,’ a leveris ev; ‘mes lemmyn y hwelav ma nag yw yndella. Dhe-wir, hwi a woer boghes a-dro dhe Orkow mara’ga helghowgh y’n gis ma. I o skav hag ervys yn ta, ha lies. Hwi a janjsa diworth helghoryon yn preydh, mara’ga drehedhsewgh. Mes yma neppyth koynt a-dro dhis, Hirgarr.’ Ev a dreylyas y dhewlagas kler splann war-tu ha’n Pellgerdher arta. ‘Nyns yw an hanow a leverydh gwiw rag Gour. Ha koynt ynwedh yw agas gwisk. A wrewgh hwi lamma diworth an gwels? Fatell wohelsowgh hwi agan gwel? Owgh hwi tus elfek?

‘Nag on,’ a leveris Aragorn. ‘Onan ahanan hepken yw Elf, Legolas a’n Wlaskor Wedhek yn Myrkoes pell. Mes ni re dremenas dre Lothlorien, hag yma rohow ha soen an Arloedhes dhyn.’

An Marghek a viras orta gans marth nowydhhes, mes y semlans a galeshas. ‘Ytho, yma Arloedhes dhe-wir y’n Koes Owrek, dell lever an hwedhlow koth!’ a leveris ev. ‘Neb lies a dus a dhiank diworth hy roesow, dell leverir. An dydhyow ma yw koynt! Mes mars eus dhywgh hy soen, hwi ynwedh yw gwiadoryon roes ha pystrioryon martesen.’ Ev a dreylyas y semlans yeyn war-tu ha Legolas ha Gymli distowgh. ‘Prag na gewsowgh, a dus dawesek?’ a jalenjyas ev.

Gymli a sevis ha gorra y dhewdroes yn stons furv: y dhorn a synsis orth dornla y voel, ha’y dhewlagas dewl a lughesas. ‘Ri dhymm dha hanow, marghvester, hag y fydhav ri dhis ow hanow vy ha moy war y lergh,’ a leveris ev.

‘Yn kever henna,’ a leveris an Marghek, yn unn lagatta war-nans orth an Korr, ‘gwiwwa bia an estren dhe omgommendya kynsa. Mes, ow hanow yw Eomer mab Eomund, ha gelwys ov Tressa Kaslewydh an Marghetir.’

‘Ytho, Eomer mab Eomund, Tressa Kaslewydh an Marghetir, Gymli Korr mab Gloin a wra gwarnya orthis erbynn geryow fol. Ty a gews drogedh a-dro dhe neppyth yw teg dres konvedhes dha vrys, ha poell munys yn unnik a yll dha askusya.’

Dewlagas Eomer a enowis, ha’n Gwer a Rohan a hanasas yn sorr, ha dos nessa yn unn herdhya war-rag aga guw. ‘Y troghsen vy dhe-ves dha benn, gans dha varv, Mester Korr, mar sevis ev nebes ughella a’n dor,’ yn-medh Eomer.

‘Ny sev ev y honan,’ a leveris Legolas, yn unn blegya y warek ha gorra seth dhe’n gordenn gans dewdhorn a wayas re skav dh’aga gweles. ‘Y marwses jy kyns gweskel dha gledha.’

Eomer a sevis y gledha, hag yth esa traow ow tos ha bos drog, mes Aragorn a lammas yntredha, ha sevel y leuv. ‘Gav orthyn, Eomer!’ a grias ev. ‘Pan wodhvi moy ty a vydh konvedhes prag y hwruss’ta sorr dhe’m keskowetha. Ny vynnyn ni gul drog dhe Rohan, na dus na vergh. A ny vynnydh klewes agan hwedhel kyns gweskel?’

‘Mynnav,’ yn-medh Eomer yn unn iselhe y gledha. ‘Mes gwandrysi fur y’n Marghetir a dal bos le howtyn y’n dydhyow ma a dhout. Yn kynsa, lever orthiv dha hanow gwir.’

‘Yn kynsa, lavar dhymm an den a servydh,’ a leveris Aragorn. ‘Os ta po koweth po eskar a Sawron, Arloedh Tewl Mordor?’

‘Y servyav Arloedh an Marghetir yn unnik, Myghtern Theoden mab Thengel,’ a wothybis Eomer. ‘Ny servyn ni Nerth an Tir Du pell dhe-ves, mes ynwedh, nyns eus gwirvresel yntredhon hwath; ha mars esowgh hwi ow fia a-dhiworto, y fia tybyans da dhe asa an tir ma. Yma anken lemmyn dh’agan emlow oll, ha godrosys on ni; mes y fynnyn ni bos rydh yn unnik, rag bewa warlergh agan bewnans kyns, owth omdhyghtya, heb servya arloedh estren vyth, po da po drog. Ni a wrug dynnargh kuv dhe westoryon y’n dydhyow gwell, mes y’n termyn ma ni yw skav ha kales erbynn neb estren anwortosys. Lever! Piw os ta? Piw a servydh tejy? Piw a ergh orthis helghya Orkow y’gan tir?’

‘Ny servyav den vyth,’ a leveris Aragorn: ‘mes servysi Sawron y helghyav yn py tir pynag a ellons i. Yma neb lies yn-mysk tus varwel a woer moy yn kever Orkow; ha ny’s helghyav y’n fordh ma dre dhewis. An Orkow a helghyn ni a synsis avel kethyon dew goweth. Yn kas a’n par na, gour heb margh a wra helghya a-droes, ha ny wra ev hwilas kummyas dhe siwya an ol. Ha ny wra ev nivera pennow an eskar saw gans kledha. Nyns ov vy heb arv.’

Aragorn a dewlis war-dhelergh y vantell. An woen elfek a dewynnyas hag ev dhe synsi orti, ha lown splann Anduril a lughesas haval orth flamm tromm dell y’n tennas ev. ‘Elendil!’ a grias ev. ‘Aragorn mab Arathorn ov, gelwys Elessar, an Elfgemm, Dunadan, her Isildur mab Elendil. Ottomma an Kledha a veu Terrys yw daswovelys! A vynnydh ow gweres po ow lesta? Gwra dewis yn skav!’

Gymli ha Legolas a viras orth aga howeth gans marth, drefenn na’n welsens i yn cher a’n par ma kyns. Dell hevelis, y ughelder re devsa hag Eomer re lehasa; hag yn y fas bew i a welas gwelesigeth verr nerth ha meuredh an myghternyow a ven. Dell hevelis dhe Legolas, flamm gwynn a flykkras dre bols orth tal Aragorn haval orth kurun ow splanna.

Eomer a wrug kamm war-dhelergh hag yth esa semlans a agha dh’y fas. Ev a iselhas y dhewlagas woethus. ‘An dydhyow ma yw koynt yn-hwir,’ a hanasas ev. ‘Hunrosow ha henhwedhlow a lamm yn few a-dhiworth an gwels.’

‘Lavar dhymm, arloedh,’ a leveris ev, ‘prag yth esos ta omma? Ha pyth yw styr an geryow tewl? Dre dermyn hir y feu gyllys Boromir mab Denethor yn unn hwilas digelmyans, ha’n margh a resen ni yn kendon dhodho a dhehwelas dhyn divarghek. Pyth yw an vreus a dhredh jy a’n North?’

‘Breus dewis,’ yn-medh Aragorn. ‘Lavar hemma dhe Theoden mab Thengel: yma gwirvresel a-dheragdho, po gans Sawron po er y bynn. Ny wra bewa nagonan lemmyn dell vewens i kyns, ha neb lies a dus a wra gwitha an traow a dybons i bos aga ferghennogethow aga honan. Mes a-dro dhe’n materyow meur ma ni a wra kewsel diwettha. Mars eus chons dhymm, my ow honan a vydh dos dhe’n myghtern. Lemmyn yma negys pur vysi dhymm, hag y pysiv gweres ahanas, po nowodhow dhe gyns. Ty a glewas ni dhe bursiwya kaslu a Orkow a gemeras dhe-ves agan kowetha. Pandr’a yllydh leverel dhyn?’

‘Nyns yw res dhywgh aga helghya pella,’ yn-medh Eomer. ‘An Orkow yw distruys.’

‘Ha pyth eus a-dro dh’agan kowetha?’

‘Ny gevsyn ni nagonan saw Orkow.’

‘Henn yw koynt dhe-wir,’ a leveris Aragorn. ‘A wruss’ta hwilas yn-mysk an re marow? A nyns esa korfow a gen eghenn saw Orkow? Y fiens i byghan, fleghes hepken dhe’th tewlagas jy, anarghenys mes gwiskys gans dillas loes.’

‘Nyns esa na gorryon na fleghes,’ a leveris Eomer. ‘Ni a niveras an korfow ha’ga fylla, hag ena ni a’s bernyas ha’ga leski, herwydh agan us. Yma’n lusow ow megi hwath.’

‘Ny gewsyn a gorryon na fleghes,’ yn-medh Gymli. ‘Agan kowetha o hobbytow.’

‘Hobbytow,’ a leveris Eomer. ‘Ha pyth yns ynsi? Hanow koynt yw.’

‘Hanow koynt a dus goynt,’ a leveris Gymli. ‘Mes an re ma o meurgerys dhyn. Dell hevel hwi re glewas yn Rohan an geryow a revyas dhe Vinas Tirith. I a leveris a-dro dhe’n Hanterden. An hobbytow ma yw Hanterdus.’

‘Hanterdus!’ yn-medh an Marghek a sevis ryb Eomer yn unn hwerthin. ‘Hanterdus! Mes nyns yns i namoy es tus vyghan yn kanow koth ha hwedhlow-flogh a’n North. A gerdhyn ni yn henhwedhlow po war dhor glas yn golow an jydh?’

‘Den a yll gul an dhew,’ yn-medh Aragorn. ‘An re a dheu war agan lergh a wra henhwedhlow agan termyn. An dor glas dell leverydh! Henn yw mater a henhwedhlow meur, kyn kerdhydh warnodho yn-dann golow an jydh!’

‘Termyn a dheu berr,’ a leveris an marghek, heb attendya orth Aragorn. ‘Res yw dhyn fistena war-soth, a arloedh. Gesyn ni an dus wyls ma gans aga awen. Po aga helmi ha’ga hemmeres dhe’n myghtern.’

‘Kres, Eotheyn!’ yn-medh Eomer der y daves y honan. ‘Gas vy dhe gewsel omma pols. Lever orth an eored may kuntellons i war an hyns, ha darbari marghogeth dhe Rysent.’

Yn unn hanasa Eotheyn a’s asas, ha mos rag kewsel gans an re erell. Kyns pell oll anedha a gildennas ha gasa Eomer gans an tri heskoweth..

‘Oll a leverydh yw koynt, Aragorn,’ a leveris ev. ‘Mes, ty a lever gwiryonedh, apert yw: Ny wra gowyow Gwer an Marghetir, rakhenna nyns yns i toellys yn es. Mes ny leversys oll. A ny vynnydh kewsel yn leunna a’th negys lemmyn, rag may hallav vy ervira gweythres gwiw?’

‘My a dhallathas a-dhiworth Imaldris, dell yw henwys y’n rim, nans yw lies seythun,’ a worthybis Aragorn. ‘Genev y teuth Boromir a Vinas Tirith. Ow negys o dhe vones dhe’n sita na gans mab Denethor, rag gweres orth y dus gans aga bresel erbynn Sawron. An Kowethyans a vyajyen vy ynno a’n jevo negys arall. Ny allav vy kewsel yn y gever lemmyn. Gandalf Loes o agan ledyer.’

‘Gandalf!’ yn-medh Eomer. ‘Gandalf Glasvantell yw aswonnys y’n Marghetir; mes gas vy dhe warnya othis, ny wra y hanow hyns leven dhe helder an myghtern nafella. Ev re beu gwester lies tro yn kov gwer, ow tos herwydh y vodh, wosa seson, po wosa lies blydhen. Ragreser hwarvosow koynt yw ev pup-prys: den a dhri drogedh dell lever nebes tus.

‘Dhe-wir, a-ban dheuth ev y’n diwettha tro y’n hav, traow oll yw disevys. Y’n termyn na agan ahwer gans Saruman a dhallathas. Ni a dybis bos Saruman agan koweth kyns an termyn na, mes Gandalf a dheuth ha’gan gwarnya bos bresel tromm ow pos ordenys yn Horngastel. Ev a leveris ev y honan dhe vos prisner yn Orthank ha skant y hwrug ev diank, hag ev a bysis gweres. Mes ny vynnas Theoden goslowes orto, hag ev eth dhe-ves. Na lever hanow Gandalf yn ughel yn diwskovarn Theoden! Yma sorr bras dhodho, drefenn Gandalf dhe gemmeres an margh yw gelwys Skeusloes, margh a’n druttha yn-mysk mergh oll an myghtern, penn-margh an Mearas ma nag eus kummyas dhe varghogeth warnedha saw dhe Arloedh an Marghetir. Sira aga agh o margh meur Eorl a wodhya taves Gwer. Nans yw seyth nos Skeusloes a dhehwelas, mes nyns yw lehes sorr an myghtern, drefenn bos gwyls an margh lemmyn ha ny vynn ev gasa den vyth dh’y handla.’

‘Ytho, Skeusloes re gavas fordh, y honan, a-dhiworth an North pell,’ a leveris Aragorn; ‘ena y tibarthas ev diworth Gandalf. Mes, soweth, ny varghok Gandalf nafella. Ev a goedhas yn tewlder yn Balyow Moria ha ny wra ev dos namoy.’

‘Henn yw nowodhow drog,’ yn-medh Eomer. ‘Dhymmo vy dhe-gyns, ha dhe veur a dus erell; kyn na vydh yndella dhe dus oll, dell wre’ta gweles martesen, mar teudh jy dhe’n myghtern.’  

‘Yth yw nowodhow moy ankensi ages dell yll konvedhes neb den y’n tir ma, kyn fons i pystigys ganso kyns bos kottha an vlydhen ma,’ a leveris Aragorn. ‘Mes, pan goedh tus meur, res yw tus le dhe ledya. Ow negys re beu dhe vos ledyer agan kowethyans war’n fordh hir a-dhiworth Moria. Dre Lorien y teuthyn ni – hag y fia da ty dhe dhyski gwiryonedh yn hy hever kyns kewsel anedhi arta – hag alena a-hys lewyow an Avon Veur dhe dhowrlamm Rauros. Ena Boromir a veu ledhys gans an keth Orkow a dhistrusys jy.’

‘Dha nowodhow yw leun a anken!’ a grias Eomer gans amayans. ‘Dregyn bras y hwra an mernans ma dhe Vinas Tirith, ha dhyn ni oll. Henn o gour meur! Pubonan a wrug y wormel. Boghes venowgh y teu ev dhe’n Marghetir, drefenn ev dhe vos prest ow kwerya dhe emlow an Est; mes y’n gwelis vy. Moy haval y semlans dhe vebyon skav Eorl ages Gwer sad Gondor dell hevelis ev dhymmo, ha gwirhaval o ev dhe dhos ha bos kapten meur a’y bobel wor’tiwedh. Mes ny glewsyn ni nowodhow a’n galar ma diworth Gondor. P’eur koedhas ev?’

‘Hedhyw yw an peswara dydh a-ban veu ev ledhys,’ a worthybis Aragorn; ‘hag a-dhia gorthugher a’n jydh na ni re vyajyas a-dhiworth skeus Tol Brandir.’

‘A-droes!’ a grias Eomer.

‘Gwir, dell y’gan gwelydh.’

Marth a ledanhas dewlagas Eomer. ‘Hirgarr yw hanow anwiw, mab Arathorn,’ yn-medh ev, ‘Askelldroes y’th gelwav. An gweythres ma a’n tri howeth a dal bos kenys yn lies hel. Pymp lew ha dew ugens y hwrussowgh hwi kerdhes kyns penn an peswara dydh! Smat yw agh Elendil!’

‘Ha lemmyn a arloedh, pandr’a vynnydh ahanav? Res yw dhymm dehweles toeth men dhe Theoden. My a gewsis gans rach a-rag ow gwer. Gwir yw nag eus gwirvresel hwath gans an Tir Du, hag yma nebes, nes dhe’n myghtern, a gews kusul a gilgieth; mes yma bresel ow tos. Ny vydhyn ni eskasa agan unyans koth gans Gondor, hag i ow patalyas ni a vydh aga gweres: yndella y leverav hag oll yw unnver genev.

‘Marghetir a’n Est yw ow charj, omgemmeryans an tressa kaslewydh, hag y kwayas vy agan greow oll ha’gan bugeledh, orth aga hildenna dres Entliv ha gasa nagonan omma saw gwithysi hag aspioryon skav.’

‘Ny rowgh trubyt dhe Sawron ytho,’ a leveris Gymli.

‘Na ren, ha nevra ny wren ni yndella,’ a leveris Eomer gans lughesenn yn y dhewlagas; ‘kyn teuth dhe’m diwskovarn bos leverys an gow ma. Nans yw nebes blydhynyow Arloedh an Tir Du a vynnas prena mergh a-dhiworthyn orth pris meur, mes ni a’y naghas, drefenn ev dhe dhevnydhya bestes yn trog. Ena ev a dhanvonnas Orkow rag ladra, hag i a gemmer an pyth a yllons i, yn unn dhewis pup-prys an mergh du: yma boghes anedha gesys lemmyn. Awos an skila na agan kas erbynn an Orkow yw trenk.

‘Mes y’n termyn ma agan penn-ahwer yw Saruman. Ev re omwrug arloedh oll a’n tir ma, hag yth esa bresel yntredhon ni dre lies mis. Ev re gemmeras Orkow avel kethyon, ha marghogyon vilvleydh, ha Gwer dhrog, hag ev re dhegeas an Aswa er agan pynn, rag mayth yw gwirhaval bos omsettyans er agan pynn a-dhiworth hag est ha west.

‘Kales yw dhe dhyghtya eskar a’n par na: ev yw pystrier ha kall ha sleygh yn hudel, gans toellwiskow pals. Ev a gerdh a-dro, dell yw leverys, avel gour koth gans mantell ha huk, pur haval orth Gandalf, dell berth kov lies den lemmyn. Y aspioryon a slynk dres pub roes, hag yma y ydhyn a dhrogoel2 y’n ebron a-les. Ny wonn sywyans a’n draow oll, hag yma preder y’m kolonn; drefenn na drig oll a’y gowetha yn Horngastel dell hevel dhymm. Mes, mar teu jy dhe ji an myghtern, ty dha honan a yll gweles an dra. A ny vynnydh dos? Yw koeg ow govenek ty dhe vos dannvenys dhymm avel gweres yn-mysk dout hag edhomm?

‘Y tov pan vo spas dhymm,’ a leveris Aragorn.

‘Deus lemmyn!’ yn-medh Eomer. ‘Her Elendil a via krevder gwir dhe Vebyon Eorl y’n fros drog ma. Yma kas lemmyn war an Westblendir, hag y prederav bos sywyans drog ragon.

‘Dhe-wir, y marghegis vy war-north heb kummyas an myghtern, ha my estrigys y ji yw gesys heb meur a withysi. Mes aspioryon a warnyas orthiv a’n kowethyans a Orkow ow tos a-dhiworth Fos an Est nans yw teyr nos, hag y feu derivys bos y’ga mysk nebes gans arwoedh gwynn Saruman. Ytho, dre wogrys a’n pyth a brederav a’n moyha, kesunyans ynter Orthank ha’n Tour Du, yth hembronkis vy ow eored vy, gwer a’m koskordh ow honan; ha ni a dheuth erbynn an Orkow y’n gorthugher nans yw dew dhydh, nes dhe emlow an Koes-Ent. Y’n tyller na ni a’s kyrghynnas, ha gul batel de dhe vora. Pymthek gour y kellis vy, ha dewdhek margh, ellas! Drefenn an Orkow dhe vos brassa aga niver ages dell dybsyn ni. Orkow erell a’s junyas, wosa dos a-dhiworth an Est a-dreus an Avon Veur: aga ol yw es dh’y weles war-tu ha’n north nebes a-dhiworth an tyller ma. Ha nebes erell ynwedh a dheuth a-dhiworth an koes. Orkow meur gans Dorn Gwynn Horngastel: an eghenn na yw kreffa ha perylussa ages an re erell oll.

‘Ni a’s ladhas byttegyns. Mes ni re beu a-les dre dermyn re hir. Yma edhomm ahanan y’n soth ha’n west. A ny vynnydh dos? Yma mergh spar dell welydh. Yma ober rag an Kledha. Ynwedh, ni a yll kavoes ober rag boel Gymli ha gwarek Legolas, mar mynnons i gava ow geryow diswar a-dro dhe Arloedhes an Koes. Y kewsis vy saw y’n keth fordh ha tus oll ow thir, hag y fia da genev dyski geryow gwell.’

‘Yth aswonnav gras dhis a’th geryow teg,’ a leveris Aragorn, ‘hag yma hwans y’m kolonn dhe dhos genes, mes ny allav vy eskasa ow howetha ha govennek ow pewa.’

‘Ny vew govenek,’ yn-medh Eomer. ‘Ny vydhydh kavoes dha gowetha orth Emlow an North.’

‘Mes nyns yw a-dhelergh ow howetha. Ni a gavas tokyn kler orth pellder berr a’n Fos Est mayth o bew ena onan anedha dhe gyns. Ynter an fos ha’n goenyow ny gevsyn ni tokyn arall anedha, ha ny dreylyas ol vyth a-denewen, po yn unn tu po y gila, marnas bos gyllys ow skentolneth oll.’

‘Pyth o aga thenkys dell dybydh?’

‘Ny wonn. Martesen i a veu ledhys ha leskys yn-mysk an Orkow, mes ty a lever ma na yll bos henna gwir, ha nyns eus own dhymm anodho. Ny allav vy dysmygi saw i dhe vos kemmerys dhe-ves y’n koes kyns an batel, kyns hwi dhe glyghya a-dro dh’agas eskerens devri, martesen. A yllydh afydhya ma na dhienkas nagonan diworth dha roes y’n fordh a’n par na?’

‘Yth afydhyav ma na dhienkas Ork vyth wosa ni dh’aga gweles,’ a leveris Eomer. Ni a dhrehedas emlow an koes a-ragdha, ha mar tienkas neb tra vew dres agan kylgh wosa an termyn na, nyns o Ork hag yth esa neb nerth elfek dhodho.’

‘Agan kowetha o gwiskys kepar ha dell on ni,’ a leveris Aragorn; ‘ha hwi a dremenas dreson yn-dann golow leun an jydh.’

‘Yth ankovhasen vy a-dro dhe henna,’ a leveris Eomer. ‘Kales yw dhe vos sur a neppyth yn-mysk keniver a varthusow. An norvys oll yw devedhys koynt. Elf ha Korr a gerdh warbarth y’gan parkow; ha tus a gews gans  Arloedhes an Koes mes bewa a-wosa; hag y tehwel dhe’n gaslann an Kledha a veu terrys y’n oesow hir kyns handasow agan hendasow dhe varghogeth y’n Marghetir! Fatell yll breusi gour a’n pyth yw gwiw yn termyn a’n par ma?’

‘Kepar ha dell vreusi ev bythkweth,’ a leveris Aragorn. ‘Ny janjyas da ha drog a-dhia oesow koth; ha nyns yns i unn dra yn-mysk Elfow ha Korryon ha neppyth arall yn-mysk Gwer. Dever gour yw dh’aga dissernya, kemmys y’n Koes Owrek hag yn y ji y honan.’

‘Yn hwir,’ a leveris Eomer. ‘Ny’th toutyav vy, nag an gwreythres a vynn ow holonn y wul. Mes nyns ov vy rydh dhe wul puptra dell vynnav. Erbynn agan lagha yw dhe asa gwandra estrenyon herwydh aga bodh y’gan pow, kyns an myghtern y honan dhe ri kummyas dhedha, ha strottha yw an arghadow y’n dydhyow a beryll ma. Y pysis vy orthis may tehwelllowgh hwi genev dre vodh, ha ny vynnydh. Anvodhek ov vy dhe dhalleth batel a gans erbynn tri.’

‘Ny dybav bos gwrys dha lagha rag chons a’n par ma,’ yn-medh Aragorn. ‘Ha nyns ov vy estren dhe-wir; drefenn my dhe vos y’n pow ma kyns, moy es unnweyth, ha marghogeth gans lu an Rohyrrym, kyn hwrug vy yndella gans hanow arall ha semlans arall. Ty, ny wrug vy dha weles kyns, drefenn ty dhe vos yowynk, mes y kewsis vy gans Eomund dha das, ha gans Theoden mab Thengel. Yn termyn tremenys nevra ny stroethsa arloedh ughel a’n pow ma orth gour dhe eskasa negys haval orth hemma. Ow dever vy dhe gyns yw kler, mos war-rag. Gweres ni, po y’n gwettha prys agan rydhhe. Po assaya gul herwydh dha lagha. Mar kwredh jy yndella y fydh le a wer rag dehweles dhe’th vresel po dha vyghtern.’  

Eomer o taw pols, ena ev a gewsis. ‘Y’gan beus res a doeth an dhew ahanan,’ a leveris ev. ‘Ow haskowethas yw anperthyek dhe vones, ha pub our a wra lehe dha wovenek. Hemm yw ow dewis. Y rov kummyas dhywgh mos war-rag; ha hwath pella, y rov dhywgh mergh yn kendon. Y pysav hemma hepken; pan vo gwrys dha negys, po diskwedhys koeg, dehwel gans an mergh a-dreus an Entliv dhe Veduseld, an chi ughel yn Edoras mayth esedh Theoden lemmyn. Yndella y prevydh jy dhodho na wrug vy kammvreusyans. Dre hemma my a worr ow dewdroes, ha martesen ow bewnans keffrys, war dhor dha lenduri. Na fyll dhymm.’

‘Na fallav,’ a leveris Aragorn.

Yth esa marth bras ha meur a wowologow tewl ha doutek yn-mysk y wer, pan wrug Eomer arghadow bos res yn kendon an mergh spar dhe’n estrenyon; mes Eotheyn yn unnik a vedhas kewsel yn igor.

‘Yth yw da lowr martesen rag an arloedh ma a’n agh Gondor, dell lever ev,’ yn-medh ev, ‘mes a wrug neboanan klewes bythkweth bos res margh a’n Marghetir dhe Gorr?’

‘Na wrug,’ yn-medh Gymli. ‘Ha na breder yn y gever: ny vydh nagonan y glewes bythkweth. Y fia gwell dhymm kerdhes ages esedha war geyn neb best mar vras, avel po ro po chevisyans drogvrysek.’

‘Mes res yw dhis marghogeth lemmyn, poken ty a vydh agan lesta,’ a leveris Aragorn.

‘Deus, yth esedhydh a-dhelerghov, koweth Gymli,’ a leveris Legolas. ‘Y fydh da y’n fordh na, ha ny’fydh res a bo chevisya margh po bos prederys dredho.’

Margh loes meur a veu dres dhe Aragorn, hag ev a yskynnas warnodho. ‘Hasufel yw y hanow,’ yn-medh Eomer. ‘Re’th portho ev yn ta ha dhe jons gwell ages y vester marow!’

Margh byghanna ha skaffa mes dibowes ha ter a veu dres dhe Legolas. Arod o y hanow. Legolas a’s pysis dhe removya an diber ha’n rayn. ‘Ny’m beus res anedha,’ yn-medh ev, ha lamma yn-bann yn skav, ha marth o gansa oll drefenn bos Arod dov ha gostydh yn-danno, yn unn waya a-dro der ger kewsys hepken: yndella yth o an fordh elfek gans bestes mas oll. Gymli a veu drehevys a-dhelergh dh’y goweth, hag ev a synsis orto yn stroth, mar anattes avel Sam Gamji yn skath.

‘Farwel, ha re gyffi an pyth a hwilydh!’ a grias Eomer. ‘Dehwel toeth men mar kyllydh, ha re splanno agan kledha warbarth alemma rag!’

‘Y tov vy,’ a leveris Aragorn.

‘Hag y fydhav evy dos, ynwedh,’ yn-medh Gymli. ‘Yma mater an Arloedhes Galadriel yntredhon hwath. Res yw dhymm dyski orthis kows hweg hwath.’

‘Martesen,’ a leveris Eomer. ‘Ass wrug hwarvos traow koynt pals ma na vydh marthus dhe dhyski gormola arloedhes deg yn-dann lashys kerensedhek boel Korr. Farwel!’

Wosa an geryow na i a dhibarthas. Pur skav o mergh Rohan. Pan viras war-dhelergh Gymli wosa nebes termyn, kaslu Eomer o byghan ha pell dhe-ves seulabrys.  Ny viras Aragorn war-dhelergh: yth esa ev ow mires orth an ol dell fistensons i war y lergh, ow plegya yn isel gans y benn ryb konna Hasufel. Kyns pell i a dheuth erbynn emlow an Entliv, hag y’n tyller na i a welas an ol arall may kewsis Eomer anodho, ow tos yn-nans a-dhiworth an Est yn-mes an Woen.

Aragorn a dhiyskynnas ha hwithra an dor gans rach, ena ev a lammas y’n diber arta ha marghogeth neb pellder war-est, yn unn witha y hyns dhe denewen dhe’n ol rag goheles trettya war an ol troes. Ena ev a dhiysykynnas ha hwithra an dor arta, yn unn mos dh’omma ha dh’ena a-droes.

‘Nyns eus meur dh’y dhiskudha,’ a leveris ev pan dhehwelas ev. ‘An penn-ol yw sowdhenys gans hyns an marghogyon dell dhehwelsons i; martesen yth esa aga hors yn-mes yn hyns arall nessa dhe’n avon. Mes an ol ma war-est yw fresk ha kler. Nyns eus merk a droes ow mos y’n tu arall, war-tu hag Anduin. Lemmyn, res yw dhyn marghogeth lentta, rag bos sur nag eus ol a dhiberth dhe-ves dhe neb unn tu. Sur ov an Orkow dhe wodhvos i dhe vos pursiwys; martesen i a wrug neb assay dhe gemmeres aga hethyon dhe-ves kyns bos kechys.’

Dell varghogsons i war-rag an jydh a dheuth kommolek. Kommol isel loes a dheuth a-dreus an Woen. Niwl a gudhas an howl. Prest y teuth nessa ledrow tewl gwydhyel Fangorn, ow tos ha bos tewlla dell sedhis an howl war-west. Ny welsons i merk vyth a neb ol po war-gledh po war-dheghow, mes a dermyn dhe dermyn i a dreusis Ork, koedhys y’n ol dell boenyas ev, gans sethow loes aga fluvenn ow pychya po y geyn po y vryansen.

Wor’tiwedh dell esa an dohajydh ow tremena i a dheuth erbynn emlow an koeswik, hag yn lannergh efan yn mysk an kynsa gwydh i a gavas tyller an leskans meur: an lusow ow megi o poeth hwath. Rybdha yth esa bern bras a vasnetys ha kaspoesow, skoesow folsys, ha kledhedhyow terrys, gwaregow ha sethow ha dafar erell a vresel. Dhe beul yn y mysk yth esa sevys penn Ork meur; dh’y vasnet keskar arwoedh leuv gwynn a allas bos gwelys. Pella dhe-ves, orth pellder berr a’n avon, y’n le may teuth hi yn unn frosa a-dhiworth amal an koes, yth esa krug. Drehevys nowydh o: an gweres o kudhys gans kesennow treghys a-gynsow: a-dro dhodho y feu sevys pymthek guw.

Aragorn ha’y gowetha a hwilas pell a-dro dhe’n vatelva, mes an golow a dhisliwas, hag an gorthugher a dheuth tewl yn skon, disliw ha niwlek. Erbynn nos ny dhiskudhsens i ol vyth a Verri ha Pyppyn.

‘Ny yllyn ni gul travyth moy,’ a leveris Gymli yn trist. ‘Y feu res dhyn dysmygow pals a-ban dheuthyn ni erbynn Tol Brandir, mes hemm yw an kalessa dh’y dhigelmi. My a dyb bos kemmyskys eskern leskys an hobyttow gans eskern an Orkow. Yeyn-nowodhow y fydh rag Frodo, mar pew ev dh’y glewes; ha kales ynwedh rag an hobytt koth a wort yn Pansaven. Brys Elrond o erbynn aga dewis a dhos.’

‘Mes nyns o yndella brys Gandalf,’ a leveris Legolas.

‘Mes Gandalf y honan a dhewisas dos, hag ev o an kynsa kellys,’ a worthybis Gymli. ‘Y ragwel a fyllis dhodho.’

‘Ny veu sevys kusul Gandalf orth ragwodhvos a salowder, ragdho y honan po rag tus erell,’ yn-medh Aragorn. ‘Yma nebes traow yw gwell aga dalleth ages aga nagha, kyn fo tewl an siwyans. Mes ny vydhav diberth diworth an tyller ma hwath. Yn neb kas, res yw dhyn gortos omma bys golow an myttin.’

Orth pellder berr dres an vatelva i a wrug kampva yn-dann wydhenn hir hy skorr: yth esa semlans a gestenenn dhedhi, hag yth esa dhedhi hwath meur a dhel ledan gell a vlydhen o passys, haval orth leuvyow sygh gans bysyes hir displewys; i a rutsona yn trist yn awel-glor an nos.

Gymli a grenas. Ny dhrosens i namoy ages unn balenn dhe gettep penn. ‘Enowyn tan,’ a leveris ev. ‘Ny’m deur naffella an peryll. Gas an Orkow dhe dhos mar lies avel goedhanes hav a-dro dhe gantol!’

‘Mar pe yn sowdhan an hobyttow anlowen na y’n koes, y’ga thennsa omma martesen,’ a leveris Legolas.

‘Ha martesen y hwra tenna traow erell, nag Ork na Hobytt,’ a leveris Aragorn. Nes on ni dhe dir menydhyek an traytour Saruman. Ynwedh yth eson ni poran dhe amal Fangorn, ha peryllus yw dhe dava orth gwydh an koes na, dell yw leverys.’

‘Mes an Rohyrrym a wrug leskans meur omma de,’ yn-medh Gymli, ‘hag i a dregis gwydhennow rag an tan, dell yllir gweles. Hwath y trigsons i omma dre’n nos yn salow, pan veu gwrys aga lavur.

‘Lies ens i,’ a leveris Aragorn, ‘ha ny goelons i orth sorr Fangorn, drefenn i dhe dhos omma boghes venowgh, ha ny wrons i mos yn-dann an gwydh. Mes gwirhaval yw agan fordh dh’agan ledya prest y’n koeswik. Ytho bedhewgh war! Na dregh prenn a vew!’

‘Nyns yw res,’ a leveris Gymli. ‘An varghogyon a asas askloes ha skorr lowr, hag yma palster a brenn marow ow korwedha a-dro.’ Ev eth rag keunyssa, hag oberi a-dro dhe dhrehevel hag enowi tan; mes Aragorn a esedhas yn taw, yn unn boesa y geyn erbynn an wydhenn veur, down y vrys yn y dybyansow; ha Legolas a sevis y honan y’n tir gwastas ha mires war-tu ha skeus du an koes, yn unn poesa war-rag, avel den a woslow orth levow ow kelwel a-dhiworth pellder hir.

Pan wrussa an korr tan byghan splann, an tri heskoweth a dheuth nes dhodho hag esedha warbarth, ow kudha an golow gans aga furv vantellys. Legolas a viras war-vann orth skorr an wydhenn esa owth ystynna a-ughta.

‘Mirewgh!’ a leveris ev. ‘An wydhenn yw pes da dre’n tan!’

Martesen an skeusow ow tonsya a wrug pratt gans aga dewlagas, mes y hevelis dhe’n geskowetha oll may plegyas skorr an wydhenn rag may hallsons i dos a-ugh a flammow, hag an skorr ughella ow kwargromma war-nans; an del gell a ystynnas diwedhyn, ha rutya warbarth kepar ha lies dorn yeyn folsys ow kavoes es dre’n toemmder.

Y teuth taw, drefenn an koeswik dewl hag anaswonnys mar nes, dhe omdheklarya avel lok meur taw, leun a vynnas kel. Wosa pols Legolas a gewsis arta.

‘Y kwarnyas Keleborn erbynn mos pell a-ji dhe Fangorn,’ a leveris ev. ‘A wodhydh praga, Aragorn? Pyth yw hwedhlow a’n koeswik re glewsa Boromir?

‘My re glewas hwedhlow pals yn Gondor ha leow erell,’ a leveris Aragorn, ‘mes mar ny glewven vy geryow Keleborn y freussen vy i dhe vos hwedhlow hepken a veu gwrys gans Gwer ha godhvos gwir ow lehe. Y tybis vy a-dro dhe wovynn orthis jy a wiryonedh an mater. Ha mar ny woer Elf an Koes, fatell wra Gour gorthyp?’

‘Y vyajsys jy pella agesov,’ yn-medh Legolas. ‘Ny glewis vy travydh a hemma y’m pow ow honan, saw kanow a lever an Onodrim, yw henwys Entow gans Gwer, dhe driga ena nans yw hirneth; drefenn bos koth Fangorn, koth herwydh musuryans an Elfow keffrys.’

‘Yw, koth yw,’ a leveris Aragorn, ‘mar goth avel an goeswik ryb Goen an Krugow, ha brassa yn feur. Elrond a lever bos haval an dhew, diwettha remenantys koesow kowrek an hendhydhyow, may hwandras ynna an Kynsagenys3 ha Gwer ow koska hwath. Mes yma dhe Fangorn neb kevrin y honan. Ny wonn an pyth yw.’

‘Ha ny vynnav evy godhvos,’ a leveris Gymli. ‘Na breder travyth a drig yn Fangorn awos my!

I a wrug gwari-dall rag goelyas, ha Gymli a veu gorrys dhe’n kynsa goelyas. An re erell a worwedhas. Ogas distowgh kosk a’ga sysnsis. ‘Gymli!’ yn-medh Aragorn yn koskek. ‘Perth kov, peryllus yw dhe dreghi po skorr po barrenn a-dhiworth gwydhenn ow pewa yn Fangorn. Mes na wander pell rag hwilas prenn marow. Gas an tan dhe verwel yn y le! Galow orthiv mars yw res!’

Wosa an geryow ma ev a goedhas yn kosk. Yth esa Legolas ow korwedha stag seulabrys, y dhiwleuv war y vronn, igor y dhewlagas, ow kemmyska nos vyw gans hunros down, herwydh gis Elfow. Gymli a esedhas omvaylys orth an tan, ow rutya y veus a-hys lown y voel yn tybyansek. An gwydhenn a rutsonas. Nyns esa son arall vyth.

Distowgh Gymli a viras yn-bann, ha dhe amal golow an tan y sevis gour koth kamm, ow poesa orth lorgh, ha maylys yn mantell veur; y dhiber dowr o tennys isel a-dreus y dhewlagas. Gymli a lammas yn-bann, re sowdhenys o ev dhe gria yn ughel, kyn teuth dh’y vrys a-dhesempis tybyans Saruman dh’aga hachya. Hag Aragorn ha Legolas a veu difunys gans y wayans tromm hag i a esedhas yn-bann ha lagatta. Ny gewsis an gour koth na waya.

‘Wel, tas, fatell yllyn ni dha weres?’ a leveris Aragorn, yn unn lamma yn sav. ‘Deus ha bydh toemm, mars os ta yeyn!’ Ev a hirgammas war-rag, mes an gour koth o gyllys. Nyns esa ol vyth anodho a allas bos kevys yn ogas, ha ny vedhsons i gwandra pell. An loer re sedhsa ha’n nos o pur dewl.

Distowgh, Legolas a grias. ‘An mergh! An mergh!’

An mergh o gyllys. I re dennas yn-mes aga fynnow ha disomdhiskwedhes. Der nebes termyn an tri heskoweth a sevis stag, prederys gans an drog-chons nowydh ma. Yth esens i yn-dann emlow Fangorn, hag yth esa lewyow dibenn yntredha ha Gwer Rohan, aga kowetha yn unnik y’n tir ledan ha peryllus. Dell sevsons i, i a glewas dell hevelis, pell dhe-ves y’n nos, son a vergh ow krighias. Ena, oll o taw arta, saw sians yeyn an gwyns.

‘Wel, gyllys yns i,’ a leveris Aragorn wor’tiwedh. ‘Ny yllyn ni aga havoes na’ga hachya: mar ny dhehwelons i orth aga bodh aga honan, res vydh dhyn pesya hebdha. Ni a dhallathas a-droes hag yma dewdroes dhyn hwath.’

‘Dewdroes!’ a leveris Gymli. ‘Mes ny yllyn ni aga dybri ha kerdhes dhredha ynwedh.’ Ev a dewlis nebes keunys war an tan hag omdhroppya rybdho.

‘Yth yw nans yw nebes ouryow hepken mayth es ta anvodhek dhe esedha war vargh Rohan,’ a hwarthas Legolas. ‘Y fydhydh hwath dos ha bos marghek.’

‘Yth yw anwirhaval bos chons dhymm dell hevel,’ a leveris Gymli.

‘Mar mynnowgh godhvos an pyth eus y’m brys,’ a dhallathas ev wosa nebes termyn, ‘my a dyb bos Saruman. Piw arall? Perthewgh kov geryow Eomer: ev a gerdh a-dro avel gour koth gans mantell ha huk. An re na o an geryow. Ev re gemmeras agan mergh po gorra own dhedha, ha ni yw gesys omma. Yma moy a ahwer ow tos dhyn, attendewgh dhe’m geryow!’

‘Y’s attendyav,’ a leveris Aragorn. ‘Mes my a attendyas ynwedh dhe’n gwirvos bos hatt dhe’n gour ma yn le huk. Mes, nyns eus dout dhymm mayth yw ewn dha dhysmyk, hag yma peryll dhyn, ha nosweyth ha dydhweyth. Mes y’n kettermyn na nyns eus travyth a yllyn ni gul saw powes, hedre vo chons dhyn. My a vydh goelyas dre bols lemmyn, Gymli. Yma res dhymm a dybi moy es koska.’

An nos a dremenas yn lent. Legolas a siwyas Aragorn ha Gymli a siwyas Legolas, ha’ga goelyasow a dremenas dhe-ves. Mes ny hwarva travyth. Ny wrug omdhiskwedhes arta an gour koth, ny wrug dehweles an mergh.                                                                          

*1 Deboenya (v) ‘Charge’ (run wildly / at full speed), using intensive prefix ‘de-‘.   

*2 Drogoel ‘Ill-omen’.  

*3 Kynsagenys ‘Firstborn’ (elves)