Projects_3_LOTR

15. An Bysow a war-tu ha'n Soth

Kynsa Skrif - First Draft (updated to Gerlyver Meur 2nd edition)

Diwettha y'n jydh na an hobytow a wrug kuntelles aga honan yn stevell Bylbo. Yth esa sorrvann dhe Merri ha Pyppyn pan glywsons i Sam dhe greupya y'n Kusulyans, hag ev dhe vos dewisys avel keskoweth Frodo.

'Anresnadow yw dhe-wir,' a leveris Pyppyn. 'Yn le y worra 'mes, ha'y worra yn-dann alhwedh, Elrond a wra y wobra a'y donteth!'

'Gobra!' yn-medh Frodo. 'Ny allav vy tybi a gessydhyans kalessa. Nyns esowgh hwi ow tybi a-dro dhe'n pyth a leverowgh: nyns yw gwerison bos dempnys ha mos y'n vyaj heb govenek ma. De yth esa hunros dhymm ow oberenn dhe vos gwrys, hag y hallen vy powesa omma, pol'ta, yn fast martesen.'

'Nyns eus marth dhymm anodho,' a leveris Merri, 'hag yma hwans dhymmo may halles. Mes y perthyn ni avi orth Sam yn le ty. Mars yw res dhis mos, y fia kessydhyans neb huni ahanan dhe vos gesys, yn Pansaven keffrys. Ni re dheuth war fordh hir genes Frodo ha perthi hwarvosow kales. Y'gan beus hwans a besya.'

'Henn o ow styr,' yn-medh Pyppyn. 'Y tal dhyn, hobbytow, sevel warbarth, hag y hwren ni. Y fydhav mos, marnas bos gorrys yn-dann alhwedh. Res yw bos nebonan gans poell y'n bagas.'

'Y'n kas na ny vydhydh tejy bos dewisys yn sur, Peregryn Tuk!' a leveris Gandalf , yn unn mires dre'n fenester, hag o nes dhe'n dor. 'Mes hwi oll yw prederus heb res. Nyns yw dewisys travyth hwath.'

'Nyns yw dewisys travyth!' a grias Pyppyn. 'Pyth esewgh hwi ow kul? Hwi o kudhys dhe-ves dre ouryow.'

'Kewsel,' a leveris Bylbo. 'Yth esa bern a gows, hag yth esa neppyth marthus gans pubonan. Gandalf koth keffrys. My a dyb nowodhow Legolas a-dro dhe Gollum dh'y synsi anbarys1 keffrys, kyn hwrug ev slynkya skav dhiworto2.

'Kamm es ta.' yn-medh Gandalf 'Anattendyek es ta. My re'n klywsa seulabrys a-dhiworth Gwaihir. Mar mynnydh godhvos, nyns esa marthow dell y's henwydh, saw ty ha Frodo; hag yth esa marth gans pubonan marnas my.'

'Wel, yn neb kas,' a leveris Bylbo, 'ny veu ervirys travyth dres dewis Frodo ha Sam anfeusik. Prest yth esa own dhymm bos henna an sywyans, mar pen vy anveghys. Mes, mar mynnowgh godhvos ow brys, Elrond a wra dannvon niver bras lowr, pan dheffo an derivasow. A wrussons i dalleth hwath, Gandalf?'

'Gwrussons,' a leveris an pystrier. 'Nebes a'n aspioryon re beu dannvenys seulabrys. Moy a wra mos a-vorrow. Yma Elrond ow tannvon Elfow, hag i a wra keskewsel gans an Pellgerdhoryon, ha martesen gans tus Thranduil yn Myrkoes. Aragorn res eth gans mebyon Elrond. Y fydh res dhyn hwithra an tir oll a-dro a-dreus lewyow pals kyns gul neppyth. Ytho, omjerya Frodo! Gwirhaval yw ty dhe wul godrik pell omma.'

'Agh!' yn-medh Sam yn trist. 'Ni a vydh gortos omma prest pell lowr rag dos gwav.'

'Ny yll bos di'velebys.' a leveris Bylbo. 'Ty yw dhe vlamya a henna yn rann, Frodo chet: dre deri gortos ow fennbloedh. Fordh koynt dh'y enora, dell dybav. Nyns yw dydh a dhewissen vy rag gasa an S.-B.ow yn Bag End. Mes, yndella yth yw: ny yllydh gortos gwenton lemmyn: ha ny yllydh mos kyns an derivasow dhe dhos.

Pan dhalleth brath gwav kynsa dos

ha meyn a fols yn rew an nos,

dres pollow du ha gwydh yw noeth,

drog yth yw y'n Gwylvos mos.

Mes henn a vydh dha jons anfeusik dhe'm brys vy.'

'Bydh, soweth,' a leveris Gandalf. 'Ny yllyn ni dalleth kyns ni dhe gavoes derivadow a-dro dhe'n Varghogyon.'

'My a dybis i dhe vos distruis y'n liv,' yn-medh Merri.

'Ny yllir distrui Bysowvoekkaow y'n fordh na,' a leveris Gandalf. Yma ynna nerth aga mester, hag i a wra po sevel po koedha rybdho ev. Yma govenek dhyn i oll dhe vos anvarghys ha divisourys, hag yndella gwrys le peryllus dre bols: mes res yw dhyn godhvos yn sertan. Rag an termyn y tal dhis assaya ankovhe dha ahwer, Frodo. Ny wonn mar kallav vy gul neppyth dhe'th weres; mes y hwystrav hemma y'th tiwskovarn. Nebonan a leveris bos res poell y'n bagas. Ewn o ev. Dell dybav, y hwrav vy mos genes.'

Delit Frodo dre'n derivas ma o mar vras may hasas Gandalf an fenestyllenn3 mayth esa ev owth esedha, removya y hatt, hag omblegya. 'Y leveris vy dell dybav, y hwrav vy mos hepken. Na galesha dha vrys gans travyth hwath. Dro dhe'n mater ma Elrond a wra leverel meur, dha goweth Hirgarr ynwedh. Hag henn a'm kovha, y fynnav vy kewsel gans Elrond. Res yw dhymm mos.'

'Pestermyn y hallav pesya omma, dell dybydh?' a leveris Frodo dhe Bylbo pan veu gyllys Gandalf.

'Ogh, ny wonn. Ny allav vy nivera dydhyow yn Pansaven,' yn-medh Bylbo. Mes nebes termyn, dell dismygav. Ni a yll gul kesklappyans hir pals. A via da genes gweres orthiv gul ow lyver, ha dalleth an nessa? A wruss'ta dismygi gorfenn?'

'Gwrug, nebes anedha, hag oll anedha yw tewl hag anhwek,' a leveris Frodo.

'Ogh, nyns yw henna da lowr!' yn-medh Bylbo. 'Y talvia bos gorfenn da dhe lyvrow. A via hemma da: hag oll anedha a drevesigas ha triga warbarth yn lowen alena rag?'

'Y fydh da, mars yw henna an sywyans wor-tiwedh,' a leveris Frodo.

'Aah!' yn-medh Sam. 'Ha ple fydhons i triga? Henn yw an pyth a wra dhymm omwovynn lieskweyth.'

Dre bol'ta an hobbytow a besyas keskewsel ha tybi a-dro dhe'n vyaj re dremenas ha'n peryllow a-rag; mes yndella o gnas wynn Pansaven may feu kemmerys diworth aga brys own ha preder oll. Nyns o ankevys an termyn a dheu, po da po drog, mes nyns esa nerth dhodho erbynn an eur na. Yeghes ha govenek a devis yn krev ynna, ha lowen ens i dre bub dydh pan dho ev, i a gavas pleasour dre bub boes, ha dre bub ger ha kan.

Yndella y hwrug slynkya dhe-ves an dydhyow, pub myttin a dardha splann ha teg, ha pub gorthugher a holya goyeyn ha kler. Mes yth esa kynyav ow kothhe yn skon; yn lent an golow owrek a dhisliwya bys dhe arghansek, ha'n diwettha del a goedhas a-dhiworth an gwydh noeth. Gwyns yeyn a dhallathas hwytha a-dhiworth an Menydhyow Niwlek a'n est. Loer an Helghor a devi yn krenn yn ebrenn an nos, ha gorra dhe fia an ster le. Mes yn isel war-tu ha'n soth unn sterenn a splannas rudh. Pub nos, hag an Loer ow kothhe arta, hi a dhewynnyas splanna ha splanna. Frodo a allas hy gweles a-dhiworth y fenester, down y'n nevow, ow leski haval orth lagas hewoel a lagattas a-ugh gwydh glann an nans.

An hobbytow re bia yn Chi Elrond ogas dhe dhew vis, ha mis Du re dremenas ha ganso diwettha skethow kynyav, hag yth esa mis Kevardhu ow tremena, pan dhallethas dehweles an aspioryon. Nebes anedha res eth war-tu ha'n north dres fenentyow an Gwynnloesdhowr yn Goengewri; ha re erell res eth war-tu ha'n west, ha gans gweres Aragorn ha'n Bellgerdhoryon i re hwilsa an tiryow pell a-hys an Loesliv, bys Tharbad, may treusi Fordh an North an avon ryb tre dhiswrys. Meur anedha res eth hag est ha soth; nebes a'n re ma re dreusis an Menydhyow hag entra yn Myrkoes, re erell re yskynnas dre'n bolgh orth fenten Dowr Gladden, ha diyskynna yn Gwylvostir ha treusi Parkow Gladden, hag yndella, wor'tiwedh drehedhes tre goth Radagast dhe Rhosgobel. Nyns esa Radagast ena; hag i re dhehwelas dre'n bolgh ughel o henwys Grisfordh Duell. Mebyon Elrond, Elladan hag Elrohir, o an diwettha dehwelys; I re wrug vyaj meur, ow mos yn-nans a-hys an Arghanswoeth yn pow koynt, mes yn kever aga negys ny vynnsons i kewsel mann dhe nagonan saw Elrond.

Ny wrug diskudha an kannasow yn ranndir vyth nag ol na nowodhow a'n Varghogyon po gwesyon erell an Eskar. A-dhiworth eryon an Menydhyow Niwlek keffrys ny wrussons i klywes travyth nowydh. Ny wrug nagonan po gweles po klywes yn kever Gollum: mes yth esa an bleydhi gwyls owth omguntell hwath, hag yth esens i ow helghya arta pell a-hys an Avon Meur. Tri margh du re beu kevys distowgh, beudhys y'n Rys livys. War garregi an uskisdhowr4 pella y'n nansres5 hwiloryon a dhiskudhas korfow pymp moy, hag ynwedh mantell dhu hir, hakkys ha skethennys. Nyns esa ol vyth arall a'n varghogyon, ha nyns esa le vyth may feu omglywys aga lok. Dell hevelis i re dhisomdhiskwedhas a-dhiworth an North.

'Ni a woer yn kever Eth a'n Naw dhe'n leha,' a leveris Gandalf. 'Diswar yw dhe vos sur yn tien, mes my a dyb bos galladow lemmyn bos govenek dhyn an Bysowvoekkaow dhe vos keskerys, hag i re beu konstrynys dhe dhehweles yn fordh pynag a allons i dh'aga Mester yn Mordor, gwag ha difurv.

'Mars yw henna gwir, y fydh termyn hir kyns i dhe alloes dalleth an helgh arta. Yma gwesyon erell dhe'n Eskar heb mar, mes y fydh res dhedha vyajya bys emlow Pansaven kyns galloes kavoes agan ol. Ha mars on ni war henn a vydh kales dhe gavoes. Mes res yw ma na hokkyn ni nafella.'

Elrond a elwis an hobbytow dhodho ev . Ev a viras orth Frodo yn sevur. 'An eur re dheuth,' yn-medh ev. 'Mar kwra an Bysow dalleth y vyaj, res yw dh'y wul skon. Mes res yw ma na fydhya an re a wra mos ganso yn gweres dre vresel po nerth. Res vydh dhedha tremena yn arloetteth an Eskar pell a-dhiworth gweres. A wre'ta synsi dha dhedhewadow, Frodo, ty dhe vos an Bysowdeger?'

'Gwrav,' a leveris Frodo. 'Yth av gans Sam.'

'Ytho, ny allav vy gul gweres meur dhis, gans kusul keffrys,' yn-medh Elrond. 'Y hallav vy ragweles myns pur vyghan a'th fordh; hag a'n fordh may fo gwrys dha oberenn ny wonn vy mann. An Skeus re greupyas lemmyn bys dhe ven an Menydhyow, hag yma ev ow tos nes dhe lannow an Loesliv; hag yn-dann an Skeus oll yw tewl dhe'm dewlagas. Ty a vydh metya erbynn eskerens pals, nebes kler ha nebes toellwiskys; ha martesen y fydhydh kavoes kowetha war an fordh pan vons i anwaytys dres eghenn. Y fydhav dannvon messajys, a'n par may hallav vy dismygi, dhe'n re a aswonnav y'n norvys efan; mes pur beryllus re dheuth an tiryow lemmyn may kammvyacchyo nebes anedha, po dos y'n keth toeth ha ty dha honan.

'Hag y tewisav vy keskowetha rag dos genes, kehys ha dell vynnons i, po chons dh'aga asa. Res yw bos byghan an niver, drefenn bos govenek dhis dre doeth ha keladow. Mars esa dhymm lu a Elfow yn arvwisk an Hendhydhyow, ny via boghes effeyth, saw sevel nerth Mordor.

'Keskowetha an Bysow a vydh Naw; ha'n Naw Kerdher a vydh sevel erbynn an Naw Marghek yw drog. Genes jy ha'th was len, Gandalf a vydh mos; drefenn bos homma y oberenn vras, ha martesen gorfenn y lavur.

'Yn kever an re yw gesys, i a vydh bos kannas Poblow Rydh an Norvys: Elfow, Korryon, ha Gwer. Legolas a vydh mos a-barth an Elfow; ha Gymli mab Gloin a-barth an Gorryon. I a vynn mos dhe volghow an Menydhyow dhe'n leha, ha dresta martesen. A-barth Gwer y fydh dhis Aragorn mab Arathorn, drefenn Bysow Isildur dhe vos bern meur dhodho.'

'Hirgarr!' a leveris Frodo.

'Gwir,' yn-medh ev yn unn vinhwerthin. 'My a bys kummyas dhiworthis rag bos dha geskoweth arta, Frodo.'

'Y pyssen vy dhiworthis a dhos,' a leveris Frodo, 'mes y tybis vy ty dhe vones dhe Vinas Tirith gans Boromir.'

'Bydhav.' yn-medh Aragorn. 'Ha'n Kledha 'veu Terrys a vydh daswrys kyns my dhe dhalleth rag gwerrya. Mes dha fordh ha'm fordh vy a res warbarth dre gansow a vildiryow. Rakhenna, y fydh Boromir ynwedh y'n keskowethyans. Ev yw gour kolonnek.'

'Res yw kavoes dew.' a leveris Elrond. 'An re ma y fydhav vy ombrederi yn aga hever. Y'm hoskordh martesen y hallav vy kavoes nebes yw da genev aga dannvon.'

'Mes ny wra tyller vyth ragon ni!' a grias Pyppyn gans amayans. 'Ny vynnyn ni bos gesys. Ni a vynn mos gans Frodo.'

'Henn yw drefenn na gonvedhowgh hwi na dybi a'n pyth usi war-rag.' yn-medh Elrond.

'Ny wra yndella Frodo,' a leveris Gandalf, yn unn skoedhya orth Pyppyn yn anwaytys. Ny wel yn kler nagonan ahanan. Gwir yw, mar konvettha an hobbytow ma an peryll, ny vedhsens i mos. Mes i a vynnsa mos hwath, po, i a vynnsa bedha, ha shamys hag anlowen y fiens. Dell dybav, Elrond, y'n mater ma y fia da dhe drestya yn aga howethyans yn le furder meur. Mar tewisydh ragon arloedh-elf avel Glorfindel, ny allsa ev fetha an Tour Tewl, na igeri an fordh dhe'n Tan dre'n nerth usi ynno.'

'Ty a gows yn sevur,' a leveris Elrond, 'mes y'm beus dout. Y'm beus own nag yw salow an Shayr a-dhiworth peryll lemmyn; hag yth esa y'm brys tybyans a dhannvon ena an dhew ma avel kannasow, rag gul an pyth a yllons i, herwydh us aga fow, rag gwarnya tus yn kever an peryll. Yn neb kas, herwydh ow brys, y talvia triga an huni yowynkka a'n dhew, Peregryn Tuk. Ow holonn yw erbynn ev dhe vones.'

'Y'n kas na, Mester Elrond, res vydh dhis ow gorra yn prison, po ow dannvon tre ha my kelmys yn sagh,' yn-medh Pyppyn. 'Poken, y hwrav vy sywya warlergh an Keskowethyans.'

'Yndella re bo ytho. Ty a vydh mones,' a leveris Elrond, hag ev a hanasas. 'Lemmyn, rol an Naw yw lenwys. Seyth dydh alemma res vydh dalleth an Keskowethyans.'

Kledha Elendil a veu nowydh govelys gans govyon Elfek, hag yn y lown a veu delinys arwoedh a seyth sterenn gorrys ynter an Loer yn kromman ha'n Howl yn dewynnow, hag a-dro dhedha yth esa skrifys runyow pals; drefenn Aragorn mab Arathorn dhe dhos rag gwerya yn ordiryow Mordor. Pur splann o an kledha na wosa bos daswrys kowal; golow an howl a veu dastewynnys yn rudh a-dhiworto ha yeyn o golow an loer dredho, ha'y amal o kales ha tynn. Hag Aragorn a ros dhodho hanow nowydh ha'y henwel Anduril, Flamm an West.

Aragorn ha Gandalf a gerdha warbarth po esedha ha keskewsel a'ga fordh ha'n peryllow a vettyons i; hag i a studhya an mappow ha lyvrow a wodhvos afinys gans delinyansow ha hwedhlow hag esa yn chi Elrond. Treweythyow yth esa gansa Frodo; mes ev o lowen dhe fydhya y'ga gidyans, hag ev a worras kemmys a dermyn hag a ylli ev gans Bylbo.

Y'n diwettha dydhyow na an hobbyttow a esedha warbarth y'n gorthugher yn Hel an Tan, hag ena yn mysk hwedhlow pals i a glywas hwedhelgan Beren ha Luthien ha Gwaynyans an Jowel Meur leverys yn tien; mes dre'n jydh, ha Merri ha Pyppyn ow kerdhes yn efan, Frodo ha Sam a ylli bos kevys gans Bylbo yn y stevell vyghan y honan. Ena Bylbo a redya rannow a'y lyver (hag o angowal hwath dell heveli), po temmigow a'y vardhonieth, po skrifa notennow a anethow Frodo.

Yn myttin a'n diwettha dydh yth esa Frodo ha Bylbo aga honan warbarth, hag an hobbyt koth a dennas a-dhiworth kudhva yn-dann y weli kyst a brenn. Ev a sevis an gorher ha palvala a-dro a-ji dhedhi.

'Ottomma dha gledha,' a leveris ev. 'Mes terrys veu, dhe wir. My a's gemmeras rag y witha salow mes yth ankevis vy pysi orth an wovyon dh'y ewnhe. Nyns eus termyn vyth lemmyn. Ytho, y tybis vy, martesen, bos da genes kavoes hemma dhe wir.'

Ev a gemmeras a-dhiworth an gyst kledha byghan yn goen goth hag ankempen a ledher. Ena ev a'n tennas ha'y lown glann ha gwithys da a dhewynnyas tromm, yeyn ha splann. 'Hemm yw Gwan,' a leveris ev, ha heb devnydhya meur a nerth ev a'n herdhyas down yn keber a brenn. 'Kemmer e, mar mynnydh. Ny vydh res dhymmo arta, dell waytyav.'

Frodo a'n degemmeras gans gras.

'Ynwedh yma homma!' yn-medh Bylbo, yn unn denna yn-mes fardell hag o pur boes herwydh y vraster dell hevelis. Ev a dhisvaylis nebes lappys a gweth goth, ha sevel kaspows vyghan. Gwiys yn tynn o gans meur a gylghyow, ogas ha wedhyn avel lien, mar yeyn avel rew, ha kalessa es dur. Hi a splannas avel arghans yn loergann, hag ynworrys ynni gemmow gwynn. Gensi yth esa grogys a berlys ha gwrysow.

'Tra deg yw, a nyns yw?' a leveris Bylbo, orth hy gwaya y'n golow. 'Ha dhe-les. Ow haspows-korr a veu res dhymm gans Thoryn yw. My a's daskemmeras dhiworth Kleudh-Meur6 kyns dalleth, ha'y fardella gans ow fardellow. My a dhros genev kovrohow oll ow aneth, saw an Bysow. Mes ny waytis vy devnydhya homma, ha nyns eus res dhymm anedhi lemmyn, marnas bos da dhe vires orti treweythyow. Ny glywir poesedh vyth pan wiskir.'

'Ow semlans a via - wel, ny dybav bos gwiw ow semlans ynni,' a leveris Frodo.

'An pyth poran a leveris evy,' yn-medh Bylbo. 'Mes, ny vern an semlans. Ty a yll hy gwiska yn-dann dha dhillas a-ves. War yew! Y tal dhis kevranna an kevrin ma genev. Na lever yn hy hever dhe nagonan arall! Yth omglywsen vy lowenna mar kodhviv ty dh'y gwiska. Yma tybyans dhymm hi dhe dreylya lownyow an varghogyon dhu keffrys,' a worfennas ev isel y lev.

'Da lowr, y fynnav hy hemmeres,' yn-medh Frodo. Bylbo a's gorras yn y gyrghynn, ha fastya Gwan orth an grogys dewynnek; hag ena Frodo a worras dresti y lavrek, krys ha jerkynn koth ha nemmys dre gewer.

'Hobbyt plen hepken yw dha semlans lemmyn,' a leveris Bylbo. 'Mes yma moy dhis lemmyn ages dell welir orth dha arenep. Re bo chons da dhis!' Ev a dreylyas ha mires dre'n fenester, yn unn assaya hwyrni ton.

'Ny allav vy gul gras dhis yn fordh gwiw, Bylbo, rag homma, ha rag dha guvder tremenys oll,' a leveris Frodo.

'Na assay!' yn-medh an hobbyt koth, yn unn dreylya ha'y hwettya orth y geyn. 'Aw!' a grias ev. 'Ty yw re gales lemmyn dhe hwettya! Mes dhe-wir: res yw dhe Hobbyttow gwitha warbarth, ha Baggynsow yn arbennik. An pyth a bysav avel gras yw ty dhe omwitha kemmys ha dell yllydh, ha dehweles gans oll an nowodhow a yllydh, ha kanow ha hwedhlow koth a yllydh kavoes. Y fydhav assaya yn stroeth dhe worfenna ow lyver kyns dell dhehwelydh. Y fia da genev skrifa an nessa, re biv gesys.' Ev a hedhis ha treylya war-tu ha'n fenester arta, yn unn gana yn isel.

'Th esedhav orth an tan gans kov

a'n draow re wrug gweles,

a vleujyow-pras, tegennow-duw,

yn havow toemm attes.

Del melyn hag an roesowrlin

dre gynyav passys kyns,

gans howl arghansek, niwl a-varr,

yn mysk ow gols an gwyns.

'Th esedhav orth an tan gans tybyans

fatell vydh an bys,

pan dheffo gwav kyns gwenton teg

na wrav vy gweles vyth.

Drefenn bos meur a draow y'n bys

na wrug vy gweles mann,

yn pub koes hag yn pub fenten

yma glas nowydh glan.

'Th esedhav orth an tan, y'm brys

'ma tus gyllys hirneth,

ha tus a wra gweles norvys

na wrav vy godhvos vyth.

Mes ha my owth esedha taw

ha tybi down ha pell,

y koslowav rag levow koth

ha dewdroes a dhehwel.

Dydh yeyn ha loes o ogas dhe benn mis Kevardhu. Yth esa Gwyns an Est ow frosa dre skorennow noeth an wydh, ha sia yn mysk an wydh pin war an breow. Kommol skethennek a fistenas a-vann, tewl hag isel. Ha skeusow moredhek an gorthugher a-varr ow talleth hirhe an Kowethyans a dharbaris dalleth. Y tallethens i mo, drefenn Elrond dhe gusulya orta dhe vyajya yn-dann nos kemmys ha dell allons, bys pan vons i pell diworth Pansaven.

'Res yw ma'gas bo own a lagasow pals gwesyon Sawron,' a leveris ev. Ny'm beus dout may trehedhis dhodho seulabrys nowodhow a dhisedhans an Varghogyon, hag ev a vydh lenwys gans sorr. Skon lemmyn y aspioryon a-droes hag askellek a dheu a-les yn tiryow a'n north. Y'gas bydh res a warya a'n ebrenn a-ughowgh keffrys ha hwi ow mos war agas hyns.'

An Kowethyans a dhug myns byghan a dhaffar bresel, drefenn bos govenek dhedha dre geladow yn le batalya. Yth esa Anduril dhe Aragorn mes nyns esa arv arall vyth dhodho, hag ev eth a-les gwiskys yn dillas glas ha gorm gossenek, avel Pellgerdher gwylvos. Yth esa dhe Boromir kledha hir, haval orth Anduril y semlant mes le y linyeth, hag ev a dhug ynwedh skoes ha korn-bresel.

'Ughel ha kler yw y son yn nansow an breow,' a leveris ev, 'hag ena, fiens i, eskerens oll a Gondor!' Ev a'n gorras dh'y dhiwweus ha'y seni yn unn dardha, hag an dassonyow a lammas a-dhiworth unn garek dh'y ben, ha pubonan a glywas an lev na yn Pansaven a sevis yn unn lamma.

'Bydh lent a seni an korn na arta, Boromir,' yn-medh Elrond, 'hedra seffi arta orth emlow dha dir, hag y' fo edhomm euthyk.'

'Martesen,' a leveris Boromir. 'Mes pup-prys y senis vy ow horn orth dalleth vyajya, ha kyn kerthyn ni yn skeusow alemma rag, ny vydhav mos war-rag avel lader y'n nos.'

Gymli an korr yn unnik a omwiskas yn apert gans kaspoes verr, rag korryon dhe dhoen yn skav beghyow poes; hag orth y rogys yth esa boel efan y lown. Yth esa gwarak ha goen-sethow dhe Legolas, hag orth y rogys yth esa kollan hir gwynn. An hobbytow yowynk a omwiskas gans an kledhedhyow a gemmersens i diworth an krug; mes Frodo a gemmeras Gwan yn unnik; ev a withas kudhys y gaspoes herwydh mynnas Bylbo. Gandalf a dhug y lorgh, mes grogysys orto y feu an kledha elfek Glamdring, gevellys gans Orkryst hag esa ow korwedha war vronn Thoryn yn-dann an Menydh Morynysek.

Elrond a brovias yn ta oll anedha gans dillas tew ha toemm, hag yth esa jerkyn ha pellyst dhedha. Boes spar ha dillas ha pallennow ha pygans erell a veu beghys war hoba, an best truan poran re wrussens i dri a-dhiworth Bri.

An godrik yn Pansaven re wrussa chanj marthus dhodho: ev o lentrus hag yth esa an kris a yowynkneth dhodho. Sam yth o neb re derssa dh'y dhewis, yn unn dhisklerya Byll (an hanow re'n rosa) dhe omwetha, mar ny wrug ev dos.

'Nammna yll kewsel an enyval na,' yn-medh ev, 'hag ev a wrussa kewsel, mar kodrikka ev omma nebes pella. Yth esa tremm dhodho mar kler ha lavar a allsa leverel Mr. Pyppyn: mar ny wre'ta ow gasa dhe vones genes, Sam, y fynnav ow honan dha sywya.' Ytho, Byll eth avel an beghvest7, mes ev o esel yn unnik an Kowethyans nag o duwenik dell hevelis.

I re lavarsa farwell y'n hel veur ryb an tan, hag yth esens i ow kwaytya Gandalf yn unnik na wrug ev dos hwath diworth an chi. Golow an tan a dheuth dres an darasow igor, hag yth esa golowys medhel owth isplanna a-dhiworth fenestri pals. Bylbo, taw hag omvaylys yn huk, a sevis ryb Frodo war radh an daras a-rag. Aragorn a esedhas, plegys dh'y dhewlin y benn; Elrond yn unnik a wodhva yn ta styr an pols ma ragdho ev. An re erell a allsa bos gwelys avel furvow loes y'n tewlder.

Yth esa Sam ow sevel ryb an hoba, ow sugna y dhens ha lagatta brottel y jer y'n tewlder may hwrug bedhygla an avon yn mysk an meyn a-woeles; yth esa y hwans a aneth orth ispoynt.

'Byll chett,' a leveris ev, 'ny dalvia dhis junya genen ni. Ty a wrussa galloes gwitha omma ha dybri an gwella goera bys devedhyans an gwels nowydh.' Byll a swaysyas y lost ha ny leveris travyth.

Sam a dhasesedhas an sagh orth y dhiwskoedh, ha nivera arta yn prederus yn y vrys oll an draow re worrsa ev ynno, yn unn omwovynn mars o neppyth a ankovsa ev: y benndresor, y dhafar-kegi; hag an gyst vyghan a hoelan a dhegi ev pup-prys ha daslenwel peskweyth may hallo ev; provians hel a hwenn-pib (mes ny vydh nes dhe lowr dell dhismygav); kellester ha korn tan; isdhillas a wlan; pann; nebes pythow y vester a ankovsa Frodo ha Sam re's fardellas rag aga sevel yn kormoledha pan vons i res. Ev a's niveras oll.

'Lovan!' ev a hanasas. Nyns eus lovan! Ha nyns o saw nyhewer ty dhe leverel yn dha vrys: "Sam, tybyans da a via tamm a lovan. Y hwra mynnes dhis anedhi mar nyns eus dhis" Wel, y hwrav vy y vynnes. Ny allav vy y gavoes lemmyn.'

Y'n pols na Elrond a dheuth yn-mes gans Gandalf, hag ev a elwis an Kowethyans dhodho. 'Hemm yw ow diwettha lavar,' a leveris ev isel y lev. 'Yma'n Bysowdeger ow talleth yn Negys Menydh a Vreus. Warnodho yn unnik yw gorrys charj: na asso ev an Bysow, na'y ri dhe was vyth an Eskar, na asa den vyth dh'y dava, saw eseli an Kowethyans ha'n Konsel, mes dre edhomm a'n gwettha hepken. An re erell a ganso avel keskoweth a'aga bodh aga honan, rag y weres war y fordh. Y hyllowgh tarya, po dehweles, po treylya dhe-ves yn fordhow erell, herwydh agas chons. Dhe bella mayth ewgh dhe galessa may fydh dhe gildenna; mes hwath nyns owgh hwi synsys der po li po gorambos dhe vones pella es dell vynnowgh. Ny wodhowgh hwi hwath krevder agas kolonn, ha ny yllowgh hwi ragweles an pyth may mettyo pubhuni er y bynn war an fordh.'

'Dislen yw an huni a lever farwel pan dewlha an fordh,' yn-medh Gymli.

'Martesen,' a leveris Elrond, 'mes na deses ev dhe gerdhes y'n tewlder na welas ev an nos .'

'Ambos tes a yll krevhe kolonn dhyegrys,' yn-medh Gymli.

'Po y derri,' a leveris Elrond. 'Na virewgh re bell war-rag! Kewgh lemmyn gans kolonn dha! Farwel, ha re ello genowgh bennathow Elfow ha Gwer ha tus rydh oll. Re splanno ster war agas fas!'

'Chons....chons da!' a grias Bylbo, yn unn derleverel dre'n yeynder. 'Ny dybav bos galladow may skriffes dydhlyver, Frodo chet, mes y fydhav gwaytya derivas leun pan dhehwelli. Ha na wra fordh re hir! Farwel!'

Meur a dus erell a goskordh Elrond a sevis y'n skeusow ha mires orta hag i ow tos, ow profya orta aga farwel, medhel aga lev. Nyns esa hwarth vyth, na gan na ilow. Wor'tiwedh i a dreylyas dhe-ves ha diliwa yn taw y'n mo.

I a dreusis an pons hag yskynna yn lent yn unn dreylya war an hynsyow serth hir a yskynna yn-mes diworth nans folsys Pansaven; hag i a dheuth wor'tiwedh war an woen may sia an gwyns der an mynkek. Ena, wosa an diwettha gowolok orth an Diwettha Chi Hel ow tewynnya a-barth-woeles i a hirgammas pell dhe-ves y'n nos.

Dhe Rys Bruinen i a asas an Fordh, treylya war-tu ha'n soth ha pesya dre hynsyow kul yn mysk an tiryow plegys. I a vynnas may pessyons i y'n fordh ma a-hys tu west an Menydhyow dre lies mildir ha dydh. An powdir o garowwa dres eghenn ha difeyttha ages yn nans an Avon Veur yn Gwylvostir dhe du arall an gadon, hag aga avonsyans a via lent; mes yth esa govenek dhedha may kohellons i bos merkys gans lagasow angowethek y'n fordh ma. Seulabrys, aspioryon Sawron re beu gwelys boghes menowgh y'n pow gwag ma, hag an hynsyow o anaswonnys saw gans tus Pansaven.

Gandalf a gerdha a-rag, ha ganso Aragorn neb a wodhya an tir ma yn tewlder keffrys. Yth esa an re erell yn rew a-dhelergh ha Legolas, skentel y dhewlagas, avel kilwithyas. Kynsa rann aga vyaj o kales hag andhidheurek, ha ny govhas Frodo saw nebes anodho, marnas an gwyns. Dre lies dydh heb howl hwyth rewek a dheuth a-dhiworth an Menydhyow dhe'n est, ha nyns esa dillas vyth, dell hevelis, a allas gwitha yn-mes y vysies ow hwilas. Kyn feu dillasys yn ta an Kowethyans , ny wrussons i omglywes toemm saw nammenowgh, po hag i ow kwaya po powesa. I a goska yn anes dre gres an jydh, po yn neb kew an tir, po kudhys yn-dann neb spernek kelmys a devi yn tylleryow pals. Y'n dohajydh diwedhes an goelyador a's difuna hag i a wrug aga boes chyf: yeyn ha heb cher herwydh usadow, drefenn na yllens i omberyllya dre enowi tan saw nammenowgh. Gorthugherweyth i e war-rag arta, puprys war-tu ha'n soth kemmys hag a yllens i kavoes hyns gwiw.

Wostalleth, dell hevelis dhe'n hobytow, yth esens i ow kreupya war-rag avel melhwes ha ny avonsyens i mann kyn kerdhsens i hag omdhisevel bys skwithter. Pub dydh golok an tir o an keth ha'n jydh kyns. Mes, tamm ha tamm, yth esa an menydhyow ow tos nessa. War tu ha'n soth a Bansaven i a sevis ughella prest, ha plegya war-tu ha'n west; hag a-dro dhe sel an gadon yth esa tir ledanna prest a vreow difeyth, ha nansow lenwys gans dowrow terfyskus. Hynsyow o boghes ha gwius, ha lieskweyth i a wre aga hemmeres dhe amal neb als hepken, po yn-nans yn gwernow peryllus.

I re bia y'n fordh dre dhiw seythun pan janjyas an gewer. An gwyns a hedhis distowgh hag ena leska a-dro a-dhiworth an soth. An kommol skav a ughelhas ha teudhi dhe-ves, hag an howl a omdhiskwedhas, gwannliwek ha splann. Y teuth bora yeyn kler dhe benn kerdh hir, ow trebuchya dre'n nos. An dremenysi a dheuth erbynn hirdrumm isel kurunys gans hengelynnenn gwrys aga horf glas a ven an breow dell hevelis. Aga del du a splannas ha'ga mor a isplannas rudh yn golow an howl ow sevel.

Pell war-tu ha'n soth Frodo a allas gweles furvow godewl a venydhyow ardhek esa ow sevel a-dreus an hyns a wrug holya an Kowethyans dell hevelis dhodho. A-gledh y'n gadon ughel ma y sevi tri bleyn; an ughella ha'n nessa a sevi orth y sav haval orth dans erghek y benn; yth esa y gleger a'n gledhbarth meur ha lomm yn-dann skeus hwath dre vras, mes y'n leow may koedhas warnodho an howlsplann yn ledrek, ev a issplannas rudh.

Gandalf a sevis ryb Frodo ha mires a-bell yn-dann y dhorn. 'Ni re gerdhas yn ta,' yn-medh ev. 'Ni re dhrehedhas emlow an pow yw henwys Kelynndir gans Gwer; meur a Elfow a drigas omma yn dydhyow lowenna, pan veu henwys Eregion. Pymp ha dew ugens lew herwydh nij bran re gerdhsyn ni, kyn hwrug kerdhes pella agan dewdroes dre voy a vildiryow hir. An tir ha'n gewer a vydh klorra lemmyn, mes peryllussa martesen.'

'Mar pe peryllus po na ve, howldrevel gwir yw fest wolkomm,' a leveris Frodo, yn unn dewlel war-dhelergh y gogh ha gasa golow an myttin dhe goedha war y fas.

'Yma'n menydhyow a-ragon ,' yn-medh Pyppyn. 'Martesen ni a dreylyas war-tu ha'n est y'n nos.'

'Na wrussyn,' a leveris Gandalf. 'Y hyllir gweles pella war-rag dre wolow kler. Dres an bleynyow na an gadon a bleg war-tu ha'n soth-west. Yma mappow pals yn chi Elrond, mes, a wruss'ta tybi ha mires orta?'

'Gwrug, treweythyow,' yn-medh Pyppyn. 'Mes ny berthav kov anedha , yma penn gwella dhe Frodo rag traow a'n par na.'

'Nyns yw res dhymm a vappa vyth.' a leveris Gymli re dhothya war-rag gans Legolas, hag yth esa ev ow lagatta war-rag lemmyn gans golow koynt yn y dhewlagas dhown. 'Ottena an tir mayth oberi agan hendasow, ha ni a wrug aven an menydhyow na yn lies oberenn a vetol ha men, hag yn hwedhlow ha kanow pals. I a sev hir y'gan hunrosow: Baraz, Zirak, Shathur.

'Saw unnweyth kyns y hwrug vy aga gweles a-bell yn bywnans difun, mes my a's aswonn ha'ga hanow, drefenn bos yn-danna Khazad-dum, an Korryongleudh8, hag yw henwys lemmyn an Pytt Du, Moria y'n taves Elfek. Yn hons yma ow sevel Barazinbar, an Rudhgorn9, Karadras fell; ha dresto yma Arghansgolgh10 ha Penngommolek: Kelebdil Gwynn ha Fanuidol Loes, a elwyn ni Zirakzigil ha Bundushathur.

'Y'n le na yma aswa y'n Menydhyow Niwlek, hag ynter aga diwvregh yma'n nans du y skeusow na yllyn ni ankevi: Azanulbizar, Nans Duell yw henwys gans an Elfow Nanduhirion.'

'War-tu ha Nans Duel y kerdhyn ni,' a leveris Gandalf. 'Mars yskynnyn ni y'n bolgh yw gelwys Yet Rudhgorn, dres tu pella Karadras, ni a wra diyskynna der an Grisfordh Duell yn nans down an Korryon. Ena y korwedh Lynnweder, hag y'n tyller na Avon Arghanswoeth a dhrehav der y fentenyow rewek.'

'Du yw dowr Kheled-zaram,' yn-medh Gymli, 'ha yeyn yw fentenyow Kibil-nala. Ow holonn a gren dre'n tybyans ma'ga hwelliv skon.'

'Re bo lowender dhis a'n wel, korr mas!' a leveris Gandalf. 'Mes pynag a wrylli jy, ny yllyn nyni hedhi y'n nans na. Res yw dhyn holya orth an Arghanswoeth y'n koesow kevrinek, ha wosa dhe'n Avon Veur, hag ena -- '

Ev a hedhis.

'Ha dhe by le wosa henna?' a wovynnas Merri

'Dhe benn an vyaj - wor'tiwedh,' yn-medh Gandalf. 'Ny yllyn ni mires war-rag re bell. Bedhen pes da an kynsa rann dhe vos gwrys yn salow. Yma ayr yaghus yn Kelynndir. Res yw drogedh meur dhe goedha war dir kyns ev dhe ankevi an Elfow, wosa i dhe driga warnodho.'

'Gwir yw henna,' a leveris Legolas. 'Mes Elfow an tir ma o agh anaswonnys dhyn ni a'n werin wydhek, ha ny govha mann anedha an gwydh ha'n gwels. Anedha y klywav kynvann an meyn yn unnik: down y'gan palsons i, teg y'gan kervsons i, ughel y'gan drehevsons i; mes gyllys yns i. Gyllys yns i. Y hwilsons i an Porthow nans yw hirneth.'

Y'n myttin na i a enowis tan yn kew dhown kudhys dre gelynnennow meur, ha'ga soper-hansel o lowenna ages dell re bia a-ban dhallethsons i. Ny wrussons i fistena dh'aga gweli a'y wosa, drefenn i dhe waytya koska dre'n nos oll, ha ny vynnsons i pesya war-rag kyns gorthugher an nessa dydh. Aragorn yn unnik o taw ha dibowes. Wosa pols ev a asas an Kowethyans ha gwandra war an drumm; ena y sevis ev yn skeus gwydhenn, yn unn vires war-tu ha'n soth ha'n est, treylys y benn haval ev dhe woslowes. Ena, ev a dhehwelas dhe lann an gew ha mires war-nans orth an re erell hag i ow hwartha ha kewsel.

'Pyth eus, Hirgarr?' Merri a elwis dhodho. 'Pyth esos'ta ow mires orto? Eus hirneth dhis a Wyns an Est?'

'Nag eus, dhe-wir,' a worthybis ev. 'Mes yma neb kollva dhe'm brys vy. My re beu yn Kelynndir yn lies seson. Nyns eus tus vyth a drig omma lemmyn, mes kroaduryon erell pals a drig omma pupprys, ydhyn yn arbennik. Mes lemmyn traow oll yw taw, saw hwi. Y hallav y omglywes. Nyns eus son vydh dre vildiryow oll a-dro dhyn, hag agas lev a wra dhe'n dor dasseni dell hevel. Ny'n konvedhav.'

Gandalf a viras orto rag bern tromm. 'Pyth yw an skila herwydh dha dhismyk?' a wovynnas ev. 'Eus moy ages marth orth gweles peswar hobbyt, hag an re erell ahanan heb mar, yn le ma nag yw po gwelys po klywys tus saw boghes?'

'Yma govenek dhymm bos henna an kas,' a worthybis Aragorn. 'Mes my a omglyw hewoelder, hag own, na wrug vy omglywes omma kyns.'

'Res yw dhyn bos prederussa ytho,' a leveris Gandalf. 'Pan dhrer Pellgerdher yn unn vyajya, tybyans da yw dhe woslowes orto, Aragorn yn arbennik. Res yw dhyn hedhi kewsel yn ughel, powesa yn kosel, ha settya goelyas.'

Tro Sam o y'n jydh na dhe woelyas yn kynsa, mes Aragorn a omworras ganso. An re erell a goedhas yn kosk. Ena an taw a devis bys may hallas Sam y omglywes keffrys. Anellans an goskadoryon a allas bos klywys yn kler. Swysh lost an hoba ha gwayans treweythus y garnow a dheuth ha bos trosow ughel. Sam a allas klywes y gevalsyow y honan ow kwighal, pan waya ev. Yth esa taw glan yn y gyrghynn, hag a-ugh oll y kregi ebrenn las kler, hag an Howl ow sevel a-dhiworth an Est. Pell war-tu ha'n Soth, klout tewl a omdhiskwedhas, ha tevi, ha dos war-north haval orth mog ow nija y'n gwyns.

'Pyth yw henna, Hirgarr? Nyns y'vel kommol,' a leveris Sam dhe Aragorn yn unn hwystra. Ny wrug ev gorthyp mann, yth esa ev ow lagatta yn tynn orth an ebrenn; kyns pell Sam y honan a allas gweles an pyth esa ow nesa. Hesow a ydhyn, ow nija gans toeth bras, ow treylya ha rosella, ha treusi an tir oll haval orth i dhe hwilas neppyth; hag yth esens i ow tos nessa tamm ha tamm.

'Gorwedh gwastas ha kosel!' a sias Aragorn, yn unn denna Sam yn skeus kelynnenn; drefenn kaslu bras a ydhyn dhe derri diworth an hes veur, hag i a dheuth, ow nija yn isel, poran war-tu ha'n drumm. Sam a dybis i dhe vos bran a neb eghenn, bras aga braster. Dell dreussons i a-vann, aga hes mar dhoes may hwrug y skeus aga holya yn tu dres an dor a-woeles, unn ronk anhwek a veu klywys.

Ny savsa Aragorn kyns i dhe vyghanhe y'n pellder, north ha west, ha kler arta o an ebrenn. Ena ev a sevis yn unn lamma ha mos ha difuna Gandalf.

'Yma kasluyow a vrini du ow nija dres an tir oll ynter an Menydhyow ha'n Loesliv,' a leveris ev, 'hag i re dremenas dres Kelynndir. Nyns yns i genesik omma; i yw krebayn 'mes a Fangorn ha Brenndir. Ny wonn an pyth a wrons i: martesen yma neb ahwer pella y'n soth may fions i anodho; mes, dell dybav, ymons i owth aspia orth an tir. Ynwedh y hwowelis vy meur a hokys ughel y'n ebrenn. Y tal dhyn gwaya arta dell dybav y'n gorthugher ma. Nyns yw yaghus Kelynndir ragon ni namoy: goelyes yw.'

'Ytho, yndella an kas gans Yet Rudhgorn ynwedh,' a leveris Gandalf; 'an fordh may hyllyn ni treusi honna heb bos gwelys ny allav vy dismygi. Mes ni a wra tybi a-dro dhe henna pan vo res. Yn kever gwaya kettell vo tewl, ewn os ta dhe'm brys vy.'

'Dre jons da agan tan a wrug boghes vog, hag ev re los'sa du kyns dos an krebayn,' yn-medh Aragorn. 'Res yw y dhifeudhi ha na wra y dhasenowi.'

'Wel, ass yw henna pla!' a leveris Pyppyn. An nowodhow: tan vyth, ha gwaya dre nos arta, re beu leverys dhodho kettell wrug ev difuna diwedhes y'n dohajydh. 'Rag hes a vrini hepken! Yth esen vy ow ragdybi 'dro dhe voes gwir da haneth : neppyth poeth.'

'Wel, ty a yll pesya ragdybi,' a leveris Gandalf. 'Y fo meur a wledhow anwaytys a-dheragos jy. Yn ow hever ow honan, y fia da genev pib rag megi yn attes ha dewdroes toemma. Byttegyns, diogel yw unn dra dhe'n leha : toemma y fydh ha ni ow mos war-tu ha'n soth.'

'Re doemm, martes'n,' a hanasas Sam dhe Frodo. 'Mes 'th esov vy ow talleth tybi bos termyn gwiw ni dhe weles an Menydh a Dan na, ha gweles penn an Fordh, de'leverir. Herwydh ow hynsa tybyans an Rudhgorn ma, po pynag a vo y hanow, o an dra martes'n, kyns Gymli dhe gewsel. Challashynder gwir yw yeth korr, del'evel!' Ny ri mappow travyth dhe vrys Sam, ha pellderyow oll y'n tiryow koynt ma a heveli kowrek bys mayth o ev pur gammdhismygys yn y vrys.

Dre an jydh na oll an Kowethyans a withas yn dannva. An ydhyn du a dreusi a-ugh termyn dhe dermyn; mes i a dhisomdhiswedhas war-tu ha'n soth dell dheuth ha bos rudh an Howl y'n west. Y'n mo y tallethas an Kowethyans, hag yn unn dreylya hanter war-tu ha'n est lemmyn i a lywyas aga fordh war-tu ha Karadras, a isplannas rudh yn kodewl hwath pell dhe-ves yn diwettha golow an Howl disomdhiskwedhys. Onan hag onan ster gwynn a lammas war-rag hag an ebrenn ow tewlhe.

Der gidyans gans Aragorn i a gavas hyns da. Frodo a dybis ev dhe vos remenant hen fordh, ledan ha towlennys yn ta yn termyn tremenys, a-dhiworth Kelyndir dhe volgh an menydhyow. An Loer, leun hy fas lemmyn, a sevis a-ugh an menydhyow, ha tewlel golow disliw mayth o du skeusow an men ynno. Yth esa semlans dhe lies anedha haval orth bos kervys dre dhornow, kyn hworwedhens i lemmyn keskerys ha diswrys yn tir gwag ha difeyth.

Mo yeyn o, kyns kynsa gwyans bora, ha'n Loer o isel. Frodo a viras yn-bann y'n ebrenn. Distowgh ev a welas po klywes skeus a dremenas a-dherag an ster ughel, haval orth i dhe dhisliwa dre bols ha lughesi arta. Ev a grenas.

'A wruss'ta gweles neppyth a dreusis a-vann?' a hwystras ev dhe Gandalf esa nebes a-ragdho.

'Na wrug, mes my a'n klywas, pynag a ve,' a worthybis ev. 'Nyns o travyth martesen, saw skethenn a gommol tanow.'

'Yth esa ev ow kwaya skon ytho,' a hanasas Aragorn, 'ha nyns o herwydh an gwyns.'

Nyns esa hwarvos arall y'n nos na. An nessa myttin a dardhas splanna es kyns. Mes an ayr o yeyn arta; seulabrys yth esa an gwyns ow tastreylya war-tu ha'n est. Dre dhiw nos moy i a gerdhas war-rag, owth yskynna tamm ha tamm mes prest moy yn lent hag aga fordh dhe stumma yn-bann y'n breow, hag an menydhyow a yskynnas, nessa ha nessa. Y'n tressa myttin Karadras a serthis a-ragdha, bleyn kowrek, kudhys y warthav gans ergh haval orth arghans, mes gans tuyow serth noeth, rudh du haval bos nemmys gans goes.

'Yth esa semlans du dhe'n ebrenn, hag an howl o gwann. An gwyns re dreylysa lemmyn war-tu ha'n north-est. Gandalf a frikwythas orth an ayr ha mires war-dhelergh.

'Gwav a dheu downna a-dheragon,' a leveris ev dhe Aragorn yn kosel. 'An ardhow yn hons y'n north yw gwynna es dell ens i; yma ergh ow korwedha pella yn-nans war aga skoedhyow. Haneth ni a vydh pell y'n fordh ughel war-tu ha Yet Rudhgorn. Gwelys y fyn ni gans goelyadoryon war an hyns kul na, ha kontrewaytys gans neb droktra; mes an gewer a vo eskar a'n marwella. Pandr'a dybydh a-dro dhe'th hyns lemmyn, Aragorn?'

'Frodo a glywas dre wall an geryow ma, ha konvedhes bos Gandalf hag Aragorn ow pesya neb dadhel re dhallathsa seulabrys. Ev a woslowas yn prederus.

'Ny dybav travyth da a'gan hyns penn dhe benn, dell wodhydh yn ta, Gandalf,' a worthybis Aragorn. Peryllow ha konvedhys hag angonvedhys a vydh tevi ha ni ow mos war-rag. Mes res yw dhyn mos war-rag; ha nyns yw da ni dhe dhelatya treusi dres an menydhyow. Pella y'n soth nyns eus bolghow vyth, kyns dos erbynn Aswa Rohan. Nyns eus trest dhymm a'n fordh na a-dhia dha nowodhow yn kever Saruman. Piw a woer py parti lemmyn yw skoedhys gans kaslywydhyon an Arlydhi-margh?'

'Piw a woer dhe-wir!' a leveris Gandalf. 'Mes, yma hyns arall, ha nyns yw dre volgh Karadras : an hyns tewl ha kevrinek re gewsyn ni yn y gever.'

'Na gewsyn ni yn y gever arta! Na hwath. Na lever travyth dhe'n re erell, y pysav, kyns bos kler ma nag eus fordh arall vyth.'

'Res yw dhyn ervira kyns mos pella,' a worthybis Gandalf.

'Ytho, gwren ni tybi war an dra y'gan brys, hag an re erell ow powesa ha koska,' yn-medh Aragorn.

Diwedhes y'n dohajydh, hag an re erell ow korfenna aga hansel, Gandalf hag Aragorn a dhiberthis a-dhenewen pols warbarth ha sevel yn unn mires orth Karadras. Y duyow o tewl lemmyn ha talgamm, hag yth esa y benn yn-mysk kommol loes. Frodo a viras orta yn unn omwovynn a-dro dhe fordh an dhadhelva. Pan dhewelsons i dhe'n Kowethyans Gandalf a gewsis, hag ena ev a wodhva bos ervirys dhe lavasos an bolgh ughel ha'n gewer. Diskeudhys o ev. Ny allas ev dismygi an fordh dewl ha kevrinek arall, mes an menek anedhi hepken a wrug amayans dhe Aragorn dell havalsa, ha pes da o dhe Frodo bos hi gesys.

'Herwydh sinys re welsyn ni a-gynsow,' a leveris Gandalf, 'my a dyb bos goelys Yet Rudhgorn martesen; hag ynwedh yma doutys dhymm a-dro dhe'n gewer hag usi ow tos a-dhelerghon. Ergh y hwrello hi. Res vydh dhyn mos gans toeth men. Res vydh moy es dew gerdh byttegyns kyns drehedhes penn an bolgh. Nos a wra dos a-varr y'n gorthugher ma. Res yw dhyn gasa kettell vowgh parys.'

'Y hwrav vy nebes kusul, mar mynnowgh,' yn-medh Boromir. 'Genys veuv yn-dann skeus an Menydhyow Gwynn ha my a woer nebes a-dro dhe vyajya yn tylleryow ughel. Ni a vydh dos erbynn oerni, mar ny vo travyth gweth, kyns diyskynna dhe'n tu arall. Ny vydh gweres orthyn omwitha mar kevrinek bys mayth on ni rewys bys yn mernans. Pan dhiberthyn a-dhiworth an tyller ma, mayth eus nebes gwydh ha prysk hwath, y tal dhe bubhuni doen fagyttew, mar vras dell yll ev perthi.'

'Ha Byll a yll kemmeres nebes moy, a ny yll'ta chet?' a leveris Sam. An hoba a viras orto yn kynvannel.

'Da lowr,' a leveris Gandalf. 'Mes res yw na dhevnytthyn an prenn - saw bos dewis ynter tan ha mernans.'

An Kowethyans a dhallathas arta gans toeth da yn kynsa tro; mes kyns pell aga fordh a dheuth ha bos serth ha kales. An fordh dreylyek hag yskynnus o ogas disomdhiskwedhys yn leow pals, ha tegys o gans lies karrek goedhys. An nos a dheuth ha bos tewl yn farwel yn-dann kommol meur. Yth esa gwyns hwerow ow korhwytha yn-mysk an kerrek. Dhe hanternos i re yskynnsa bys dhe linyow an menydhyow meur. Yth esa an hyns ow treylya lemmyn yn-dann fos serth a alsyow a-gledh, hag a-ughti tuyow fell Karadras a serthis, anweladow y'n tewalder; a-dhyghow yth esa aswa veur a dewlder may koedha tromm an tir yn kownans down.

I a yskynnas leder serth yn lavurus ha hedhi pols dh'y fenn. Frodo a omglywas tav medhel erbynn y fas. Ev a ystynnas y vregh ha gweles eghennow owth esedha war y vreghel.

I a besyas war-rag. Mes kyns pell yth esa an ergh ow koedha yn skon yn unn lenwel an ayr oll, hag ow troyllya yn dewlagas Frodo. Skant ny allas ev gweles furvow tewl ha gwarrgormmys Gandalf hag Aragorn kynth ens i po kamm po dew a-rag.

'Nyns yw hemma da genev 'ytholl,' a dhyenas Sam esa a-dryv dhodho. 'Ergh yw da lowr myttin teg, mes da genev bos y'm gweli ha'i o'koedha. 'Fynnav may hwrella mos dhe Hobbytun! Tus a wrella y dhynnerghi ena!' Koedh bras a ergh o tanow y'n Shayr saw war woenyow ughel an Northferdhynn, ha tus a dybi bos hwarvos teg ha chons rag gwari. Nyns esa hobbyt byw (saw Bylbo) a ylli perthi kov Gwav Fell 1311, pan nellynworras11 an bleydhi gwynn a-dreus an Bannawin12 rewys.

Gandalf a hedhis. Yth esa ergh ow koedha tew war y gogh ha'y dhiwskoedh; bys dhe dhewufern y votasennow o y dhownder seulabrys.

'Hemm yw an pyth a dhoutyas vy anodho,' yn-medh ev. 'Pandr'a leverydh lemmyn, Aragorn?'

'My a'n doutyas ynwedh,' a worthybis Aragorn, 'mes le ages traow erell. My a wodhva bos argoll a ergh, kyn koedh hi yn tew boghes venowgh mar bell y'n soth, saw ughel y'n menydhyow. Mes nyns on ni ughel hwath; pell yn-nans on ni hwath mayth yw igor an hynsyow dre'n gwav oll herwydh usadow.'

'Yth omwovynnav mars yw hemma neb darbar a'n Eskar,' a leveris Boromir. 'Leverys yw y'm gwlas vy ev dhe alloes gul maystri war dewedhow y'n Menydhyow Skeus a sev orth emlow Mordor. Yma nerthow koynt dhodho ha keffrysysi pals.'

'Y vregh re devis hir dhe-wir,' yn-medh Gymli, 'mar kyll ev tenna ergh war-nans diworth an North rag agan ankombra omma tri hans lew dhe-ves.'

'Y vregh re devis hir,' a leveris Gandalf.

Hag i hedhys, an gwyns a goselhas, ha'n ergh a skavhas erna vos ogas astelys. I a gerdhas war-rag arta. Mes ny wrussons i mos moy es erowhys pan dhehwelas an tewedh gans konnar nowydh. An gwyns a hwibanas ha'n ergh a dheuth ha bos erghwyns dallus13. Kyns pell Boromir keffrys a omglywas bos kales dhe besya. An hobbytow a lavuryas a-dryv an dus hirra, gwargrommys nes dhe'n dor, mes kler o na allsons i mos pella mar pesyas an ergh. Dewdroes Frodo a omglywas bos gwrys a blomm. Yth esa Pyppyn ow treynya a-dhelergh. Yth esa Gymli keffrys, kynth o ev mar gales avel neb korr arall, ow krodhvolas hag ev ow troesya.

An Kowethyans a hedhis distowgh, haval i dhe dhrehedhes unnverheans heb ger kewsys. I a glywas trosow tarosvannus y'n tewlder a-dro dhedha. Nyns o moy es pratt an gwyns martesen y'n folsow ha savnow an fos garnek, mes an trosow o haval orth kriow gluw, hag oulyansow gwyls a hwarth. Meyn a dhallathas koedha a-dhiworth tu an menydh, ow nija dres aga fenn, po brywi war an hyns rybdha. Termyn a dermyn i a glywas grommyans poes a gowrven meur ow rolya war-nans a-dhiworth an ardhow kudhys a-ughta.

'Ny yllyn ni mos pella haneth,' a leveris Boromir. 'Neb a vynn yndella a yll leverel bos an gwyns mes yma levow fell y'n ayr; hag an meyn ma yw medrys orthyn.'

'Y hwrav vy leverel bos an gwyns,' yn-medh Aragorn. 'Mes nyns yw anwir dha eryow awos henna. Yma meur a draow tebel hag angowethek war'n norvys nag yw da gansa an re a gerdh gans diwarr, mes hwath nyns yns i kesunys gans Sawron, hag yma ententys aga honan dhedha. Nebes anedha re beu war'n norvys ma hirra agesso.'

'Karadras o henwys Kruel, hag y vri o fell,' a leveris Gymli, 'nans yw hirneth, pan na veu klywys kyhwedhel a Sawron y'n tiryow ma.'

'Ny vern dhe-wir piw yw an eskar, mar ny yllyn ni fetha y omsettyans,' yn-medh Gandalf.

'Pandr'a yllyn ni gul?' a grias Pyppyn yn poenvosek. Yth esa ev ow poesa orth Merri ha Frodo, hag yth esa ev ow tegrena.

'Po hedhi y'n le mayth eson ni, po dehweles,' a leveris Gandalf. 'Ny via tybyans da dhe besya. Nebes ughella hepken, mar perthav kov yn ewn, an hyns ma a wra gasa an als ha mos yn hester ledan bas a-woeles leder hir lavurus. Ny via goskes ena ragon a-dhiworth po ergh, po meyn - po travyth arall.'

'Ha nyns yw tybyans da dhe dhehweles hedra pessyo an tewedh,' yn-medh Aragorn. 'Ny dreussyn ni tyller y'n hyns war-vann a brofyas moy a woskes es an als mayth eson ni yn-danni lemmyn.'

'Goskes!' a hanasas Sam. 'Mar pe hemma goskes, unn fos ha to vyth a wra chi.'

Lemmyn, an Kowethyans a omguntellas warbarth mar nes dhe'n als ha dell allsons i. Y enep a viras war-tu ha'n soth, ha nes dh'y sel ev a boesas war-rag nebes, bys mayth esa govenek dhedha ev dhe brovia nebes difresyans erbynn gwyns an north ha meyn ow koedha. Mes hwythow ow korhwytha a droyllyas a-dro dhedha a-dhiworth pub tu, ha kommol tewwa ha tewwa a ergh a goedhas yn unn liva.

I eth yn gronn warbarth, erbynn an fos aga heyn. Byll an hoba a sevis a-rag an hobbytow gans perthyans mes digolennys ha'ga difresya nebes; mes kyns pell yth esa an ergh ow pernya ughella es y wewennow, ha hi a besyas bernya. An hobbytow a via ynkleudys skon mar ny ve keskowetha brassa dhedha. Hunyekter meur a goedhas war Frodo, ev a omglywas ev dhe sedhi skon yn hunros toemm ha niwlek. Ev a dybis tan dhe doemmhe y vysies-troes, ha diworth an skeusow dhe'n tu arall an oeles ev a glywas lev Bylbo ow kewsel. Nyns yw da genev dha dhydhlyver, a leveris ev. Tewedh ergh dewdhegves a vis Genver: nyns o res dehweles rag derivas henna!

Mes y fynnis vy kavoes powes ha kosk, Bylbo, a worthybis Frodo dre assayans, hag ev a omglywas bos krenys, hag ev a dhehwelas yn paynek dhe omarwodhvos. Boromir re'n drehevis a-dhiworth an dor yn-mes a neyth a ergh.

'Hemm a wra merwel an hanterdus, Gandalf,' a leveris Boromir. 'Euver yw dhe esedha omma bys pan vo an ergh a-ugh agan penn. Res yw ni dhe wul neppyth rag omsawya.'

'Ro hemma dhedha,' yn-medh Gandalf, yn unn hwilas yn y sagh ha kemmeres yn-mes anodho kostrel a ledher. Saw ganowas dhe bubhuni - rag oll ahanan. Pur dhrudh yw. Miruvor yw, gwires Imaldris. Elrond a'n ros dhymm kyns dibarth. Kevrenn e!'

Kettell lonksa Frodo nebes a'n gwires toemm ha hweg y vlas, ev a omglywas nerth nowydh yn y golonn, ha'n poesyjyon a asas y lithyow. An re erell a dhasvywyas ynwedh hag omglywes govenek ha krevder fresk. Mes ny dhiserris an ergh. Hi a droyllyas a-dro dhedha tewwa es kyns, ha'n gwyns a hwythas ughella.

'Pandr'a leverydh a-dro dhe dan?' a wovynnas Boromir a-dhesempis. Dell hevel an dewis yw nes lemmyn ynter tan ha mernans, Gandalf. Heb dout, ni a vydh kudhys diworth lagasow angowethek oll pan on ni lennys gans ergh, mes ny wra henna gweres orthyn.'

'Gwra tan mar kyllydh,' a worthybis Gandalf. 'Mars eus goelyadoryon a yll perthi an tewedh ma, i a yll agan gweles, po tan po hebdho.'

Mes, kyn trosens i prenn ha dewigeunys14 dre gusul Boromir, yth o dres sleghneth po Elf po Korr keffrys enowi flamm a allas pesya yn mysk an gwyns ow troyllya po synsi an keunys glyb. Wor'tiwedh, yn anvodhek, Gandalf y honan a wrug an dra. Ev a synsis fagyttew, sevel ev a-ugh pols berr, leverel lavar-gorhemmynn, naur an edraith ammen! ha herdhya penn y lorgh ynno. Distowgh tanses meur a flammow gwyrdh ha glas a lammas diworti, ha'n prenn a dhewis yn unn sia.

Mars eus nebonan dh'y weles, diskwedhys dhedha ov evy dhe'n leha,' a leveris ev. 'My re skrifas yma Gandalf omma dre sinyow a yll bos redys gans pubhuni a-dhiworth Pansaven dhe aberyow Anduin.'

Nyns esa bern nafella gans an Kowethyans a-dro dhe bo goelyadoryon po lagasow angowethek. Lowenhes o aga holonn rag gweles golow an tan. An prenn a leskis yn ta; ha kyn hwrug sia an ergh oll a-dro dhodho, ha pollow a dhowrergh a slynkyas yn-dann aga dewdroes, i a doemmhas aga diwdhorn yn lowen orth an tanses. Ena y sevsons i, ow kyrghynna an tan yn unn wargromma a-ugh an flammow esa ow tonsya hag ow hwytha. Yth esa golow rudh dh'aga fas skwith ha prederus; a-dryv dhedha yth esa an nos haval orth fos dhu.

Mes yth esa an prenn ow leski yn skon, hag yth esa an ergh ow koedha hwath.

An tan a dewlhas, hag an diwettha fagyttew a veu tewlys warnodho.

'Yma an nos ow kothhe,' a leveris Aragorn. 'Nyns yw pell bora.'

'Mar kyll bora pechya dres an kommol ma,' yn-medh Gymli.

Boromir a asas an kylgh ha lagatta war-vann y'n tewlder.

'Yma'n ergh ow lehe,' a leveris ev, 'ha'n gwyns yw kosella.'

Frodo a lagattas yn skwith orth an erghennow ow koedha hwath diworth an tewlder, ow pos diskudhys pols gwynn yn golow an tan ow merwel; mes dre bell ny allas ev gweles sin vyth i dhe vos lentta. Ena, distowgh, ha kosk ow talleth kreupya warnodho arta, ev a avisyas an gwyns dhe lehe dhe-wir, hag yth esa an erghennow ow tos ha bos brassa ha boghes. Pur yn lent golow godewl a dhallathas tevi. Wor'tiwedh an ergh a hedhis yn tien.

Hag an golow ow tevi ev a dhiskwedhas norvys tew lennys. A-woeles dh'aga skovva yth esa bothennow ha krommdohow gwynn ha downderyow heb furv mayth o kellys yn tien yn-danna an hyns a wrussens i sywya; mes an ardhow a-ugh o kudhys yn kommol meur tew hwath gans godros a ergh.

Gymli a viras war-vann ha shakya y benn. 'Ny wrug Karadras agan gava.' a leveris ev. 'Yma moy a ergh dhodho hwath dhe dewlel orthyn, mar pesyn. Dhe skonna yth en ni war-dhelergh ha war-nans dhe well.'

Oll o unnver a-dro dhe hemma, mes aga hildenn o kales lemmyn. Analladow y wul martesen. Nebes kammow a-dhiworth lusu aga than yth esa an ergh ow korwedha lies troeshys y dhownder, ughella es penn an hobbytow; yn leow pals hi re beu synsys ha bernys gans an gwyns yn tommennow ergh vras erbynn an als.

'Mar kalsa Gandalf a-ragon gans flamm splann, ev a teuttho hyns ragowgh,' a leveris Legolas. Ny via ev grevys gans an tewedh saw boghes, hag ev, yn unnik y'n Kowethyans, o lowen y golonn hwath.

'Mar kalla Elfow nija dres menydhyow, i a allsa dri an Howl rag agan sawya,' a worthybis Gandalf. 'Mes res yw dhymm kavoes neppyth rag oberi ganso. Ny allav vy leski ergh.'

'Wel,' yn-medh Boromir, 'pan vo fethys pennow bysi yw korfow, dell leverir y'm bro vy. Res yw dhe'n kreffa ahanan hwilas fordh. Ott! Kynth yw gwiskys oll gans ergh lemmyn, agan hyns, ha ni owth yskynna, a dreylyas a-dro dhe'n skoedh a ven na yn hons. Y'n le na y hwrug an ergh dalleth agan beghya yn kynsa. Mar kyllyn ni drehedhes dhe'n tyller na, martesen y fydh esya dresto. Nyns yw moy es erowhys dhe-ves, dell dhismygav.'

'Ytho, herdhyn ni hyns bys di, ty ha my!' a leveris Aragorn.

Aragorn o an hirra gour y'n Kowethyans, mes Boromir nag o saw boghes berra, o ledanna y dhiwskoedh ha brassa y gorf. Ev eth a-rag, hag Aragorn a'n holyas. Yn lent i a wayas dhe-ves, ha kyns pell yth esens i ow lavurya yn stroth. Yn nebes leow an ergh o mar dhown ha'ga bronn, ha lieskweyth yth esa Boromir ow neuvya po ow pala gans yn dhiwvregh veur dell hevelis a-der kerdhes.

Legolas a viras orta dre bols gans minhwarth dh'y dhiwweus, hag ena ev a dreylyas war-tu ha'n re erell. 'Bysi yw dhe'n kreffa dhe hwilas fordh, dell leverowgh. Mes my a lever: ares aradror, mes dewisewgh dowrgi rag neuvya, ha rag poenya skav war wels ha del po war ergh - Elf.'

Wosa kewsel ev a lammas war-rag yn skav, hag ena, haval orth y'n kynsa tro kyn hwrug ev y wodhvos dre hirneth, Frodo a welas nag esa dhe'n Elf botasennow, gwiskys o ev gans eskisyow tanow, hag y dhewdroes a wrug ol troes pur vas.

'Farwel!' a leveris ev dhe Gandalf. 'Yth av rag kavoes an Howl!' Ena, mar skon avel reser a-dreus tewes fyrv ev eth dhe-ves toeth men. Yn skon ev a bassyas an wer ow lavurya yn unn weyvya y dhorn, fistena dhe-ves y'n pellder, ha disomdhiskwedhes a-dro dhe'n skoedh garnek.

An re erell a wortas yn gronn warbarth, yn unn vires orth Boromir ha Aragorn, hag i ow lehe bys mayth ens i nammow du y'n gwynnder. Wor'tiwedh, i a dhisomdhiskwedhas ynwedh. Termyn a dreynyas. An kommol a iselhas arta, ha lemmyn nebes erghennow a goedhas yn korhwythel arta.

Our a dremenas martesen kynth o pella dell hevelis, ha wor'tiwedh i a welas Legolas ow tehweles. Yn kettermyn Boromir hag Aragorn a omdiskwedhas a-dro dhe'n kornell pell a-dhelerghto ha dos yn-bann an leder yn unn lavurya.

'Wel,' a grias Legolas pan y's drehedhas, 'ny dhres vy an Howl. Yma hi ow kerdhes yn parkow glas an Soth, ha ny throbler hi vyth poltrans a ergh war an knegh Rudhgorn ma. Mes, y hyrghis vy elvenn a wovenek da rag an re yw res dhedha mos a-droes. Yma an brassa tommenn ergh pols dres an skoedh, hag yn tyller na agan Gwer Krev a veu ogas ynkleudhys. Digolennys ens i, kyns dell dhehwelis vy ha leverel orta bos les an tommenn ergh boghes moy es fos. Dhe'n tu arall an ergh a dheu ha bos le a-dhesempis, ha pella war-nans nyns yw moy es isgorher gwynn rag goyenhe bysies-troes hobbyt.'

'Agh, dell leveris vy,' a rommyas Gymli. 'Nyns o tewedh sempel. Drogvrys Karadras yw. Nyns eus kerensa dhodho rag Elfow ha Korryon, hag an tommenn ergh na a veu gorrys rag lettya agan diank.'

Mes, yn lowen dha Garadras re ankevis bos Gwer genes,' a leveris Boromir a's drehedhas y'n pols na. 'Ha Gwer golonnek ynwedh, kyn y'n leverav a'm honan; kyn y'gas serfya gwell gwer le gans palyow. Mes hwath, ni re herdhyas hyns dre'n domenn ergh; ha, rag an dra na, oll omma a yll bos synsys mar ny yllons i poenya mar skav avel Elfow.'

'Mes fatell yllyn ni mos ena, kyn hwrussowgh hwi treghi dre'n dommenn ergh?' yn-medh Pyppyn, yn unn leverel tybyans an hobbytow erell oll.

'Syns govenek!' a leveris Boromir. 'Skwith ov, mes hwath yma nebes nerth gesys dhymm, hag Aragorn ynwedh. Ni a wra doen an dus vyghan. An re erell, heb dout, a vydh omgemmeres dhe droesya y'n hyns a-dhelerghon. Deus, Mester Peregryn! Y tallethav genes jy.'

Ev a dhrehevis an hobbyt. 'Syns orth ow heyn! Res vydh dhymm devnydhya ow diwvregh,' a leveris ev ha hirgamma war-rag. Aragorn gans Merri a dheuth a-dhelerghta. Marth o gans Pyppyn krevder y dhiwvregh pan welas ev an hyns a wrug ev herdhya heb toul vyth saw y lithyow meur. Ha lemmyn, bernys dell o ev, yth esa ev ow ledanhe an hyns rag an re esa owth holya, yn unn herdhya an ergh a-denewen dell gerdhas ev.

Wor'tiwedh i a dheuth erbynn an dommenn ergh veur. Tewlys veu a-dreus an hyns-menydh haval orth fos tromm ha serth, ha'y krib, tynn avel furvys gans kollell, a yskynnas moy es dewweyth hirder Boromir; mes der hy kres re beu kervys skochfordh a yskynnas ha diyskynna haval orth pons. Dhe'n tu arall Merri ha Pyppyn a veu gorrys, hag ena i a wortas gans Legolas ha'n re o gesys a'n Kowethyans ow tos.

Wosa nebes termyn Boromir a dhehwelas yn unn dhegi Sam. A-dryv dhedha y'n hyns kul mes trettys yn ta lemmyn a dheuth Gandalf, owth hembronkya orth Byll gans Gymli owth esedha yn mysk an fardellow. Diwettha a dheuth Aragorn yn unn dhegi Frodo. I a dremenas dre'n skochfordh; mes skant ny wrug dewdroes Frodo tava an dor kyns bos grommyans ughel hag y teuth war-nans yn unn rolya dorslynk a veyn hag ergh ow slynkya. An niwl a-dhiworto a dhalas an Kowethyans hag i ow plattya erbynn an als, ha pan glerhas an ayr arta i a welas bos lettys an hyns a-dryv dhedha.

'Lowr, lowr!' a grias Gymli. 'Yth eson ni ow kasa mar skon dell yllyn!' Wosa an diwettha strekys na kas an menydh o spenys dhe-wir dell hevelis, haval orth bos kontentys Karadras an nellynworryon dhe vos fethys ha ny vedhsens i dehweles. An godros a ergh a dhifygyas; an kommol a dhallathas terri ha'n golow a devis.

Herwydh derivas Legolas, an ergh a dheuth ha bos bassa tamm ha tamm dell wrussons i diyskynna bys may hallas an hobbytow keffrys troesya war-rag. Kyns pell oll anedha a sevis arta war an estyllenn wastas dhe benn an leder serth may hwrussons i klywes an kynsa erghennow y'n nos kyns.

An myttin o koth lemmyn. A-dhiworth an tyller ughel i a viras war-dhelergh war-tu ha'n west a-dreus an tiryow isella. Pell dhe-ves y'n powdir ow rolya hag esa dhe ven an menydh, yth esa an kommynn may tallathsens i yskynna an bolgh diworto.

Skwith o diwarr Frodo. Ev o yeynhes bys dh'y eskern ha gwag; hag y benn a droylyas hag ev ow tybi a-dro dhe'n kerdh hir ha paynek war-nans. Nammow du a neuvyas a-rag y dhewlagas. Ev a rutyas orta, mes an nammow du a besyas. Y'n pellder a-barth-woeles dhodho, mes ughel hwath a-ugh an benvreow isella, yth esa nammow du ow rosella y'n ayr.

'An ydhyn arta!' a leveris Aragorn, yn unn vysinya war-nans.

'Ny vern lemmyn,' yn-medh Gandalf. 'Mars yns i po da po drog, po distyr dhyn yn tien, res yw dhyn diyskynna distowgh. Ny wren ni gortos nos arall war dhewlin Karadras keffrys!'

I a dreylyas diworth Yet Rudhgorn ha gwyns yeyn a frosas a-dryv dhedha hag i ow troesya yn skwith war-nans. Karadras re's fethsa.

*1 'Synsi anbarys' Lit: 'to grasp one in an unready state', used to translate 'to catch one on the hop'

*2 'Slynkya skav diworth...' 'To slip lightly from...' used in this case to translate '...he passed it off.' - '...it slipped lightly from him.'

*3 Fenestyllenn Window-sill (fenester+estyllenn)

*4 Uskisdhowr Rapids (of a body of water)

*5 Nansres 'Downstream' using noun 'res' - 'a flow', implying 'ughres' - 'upstream'.

*6 Kleudh-Meur Town name; Michel Delving, derived from Old English 'Large Excavation'.

*7 Beghvest Beast-of-burden.

*8 Korryongleudh Dwarrowdelf

*9 Rudhgorn Redhorn

*10 Arghansgolgh Silvertine

*11 Nellynworra/Nellynworryon 'To invade' (insert by force)/ Invaders

*12 Bannawin 'Brandywine' (river name), from Sindarin 'Baranduin' (golden-brown). Also having previous names in hobbitish dialect of Westron: 'Branda-nin' (border water) and 'Bralda-him' (heady ale)! Tolkien Gateway

*13 Dallus 'Blinding', from 'dalla'.

*14 Dewigeunys Kindling