14. Kusulyans Elrond

Kynsa Skrif - First Draft (updated to Gerlyver Meur 2nd edition)

Y'n nessa dydh, Frodo a dhifunas a-varr, diskwithys ha yagh y omglywans.  Ev a gerdhas a-hys an terrasow a-ugh an Bruinen, ughel hy dowr ha mires orth an howl, disliw ha goyeyn ow sevel a-ugh an menydhyow a-bell, ow splanna war-nans yn ledrek dre'n niwl arghansek tanow; an gluth war'n del melyn esa ow terlentri, ha roesow gwiys a roesowrlin*1 a dewynnyas orth pub pryskenn.  Sam a gerdhas rybdho, taw, mes yn unn frikhwytha an ayr, ha mires termyn a dermyn gans marth yn y dhewlagas orth an ughelder meur war-tu ha'n Est.  An ergh o gwynn war aga bleyn.

War gador o treghys yn men orth pleg an hyns i a gavas Gandalf ha Bylbo esa gyllys yn keskows.  'Hou!  Myttin da!' a leveris Bylbo.  'A omglywydh parys rag an kusulyans meur?'

'Yth omglywav bos parys rag puptra; pynag a vo,' a worthybis Frodo.  'Mes an dra a via gwell genev hedhyw yw kerdhes ha diskudha*2 y'n nans.  Y fia da genev mos y'n koesow-pin na yn hons.'  Ev a bysinyas pell dhe-ves ughel orth tu Pansaven war-tu ha'n north.

'Martesen y fydh chons dhis diwettha,' yn-medh Gandalf.  'Mes ny yllyn ni gul towlow vyth hwath.  Yma meur dhe glywes hag ervira hedhyw.'

Distowgh hag i ow kewsel unn glogh a sonas kler.  Henn yw an klogh-gwarnyans rag Kusulyans Elrond,' a grias Gandalf.  'Dewgh lemmyn!  Ha ty ha Bylbo yw mynnys.'

 Frodo ha Bylbo a holyas warlergh an pystrier yn skon a-hys an hyns gwius war-tu ha'n chi. War agas lergh a dheuth Sam yn unn woresek; anelwis hag ankevis y'n pols na.

Gandalf a's hembrenkis dhe'n porth may kavsa Frodo y gowetha y'n gorthugher o passys.  Yth esa golow kler myttin an kynyav owth issplanna y'n nans.  Tros a dhowrow ow klattra a dheuth war-vann diworth an avon dythyek.  Yth esa ydhyn ow kana, hag yth esa koseoleth yaghus war an tir.  Yn brys Frodo y fo peryllus, ha kyhwedhlow a'n tewlder ow tevi y'n norvys yn-mes, a hevelis bos saw kovyow a hunros poenvosek; mes an fasow a omdreylyas rag mires orta hag i owth entra o sevur.

Yth esa Elrond ena, ha nebes tus erell owth esedha taw a-dro dhodho. Frodo a welas Glorfindel ha Gloin; hag yn kornell yth esa Hirgarr owth esedha y honan, gwiskys arta gans y dhillas koth hag usys dre vyajya.  Elrond a dhros Frodo dhe gador rybdho, ha'y gommendya dhe'n kuntelles yn unn leverel:

'Ottomma, ow howetha, an hobbyt, Frodo mab Drogo.  Boghes a dus re dheuth bythkweth omma dre beryll brassa po dre negys ynniadowwa.'

Ena, ev a dhiskwedhas ha kommendya an re na wrug metya Frodo gansa kyns.  Yth esa korr yowynkka ryb Gloin; y vab Gymli.  Ryb Glorfindel yth esa nebes kusuloryon erell a goskordh Elrond, Erestor o aga chyf; ha ganso yth esa Galdor, Elf a-dhiworth an Porthow Loes a dhothya der negys a-barth Kirdan an Ser Gorhel.  Ynwedh yth esa Elf anaswonnys gwiskys gans dillas gorm ha glas, Legolas, kannas a-dhiworth y das, Thranduil, Myghtern an Elfow a Myrkoes Kledh.  Esedhys nebes a-les yth esa gour teg ha nobyl y fas, tewl y wols ha loes y dhewlagas, goethus ha sevur y wowolok.

Yth esa pellyst ha botasennow dhodho avel bos parys rag vyaj dre vargh; ha kynth esa y dhillas a gnas gevoethek, ha'y vantell ispannys*3 gans milvlew, merkys ens i dre vyajyow hir.  Yth esa konna-bond*4 a arghans dhodho ha gorrys ynno men gwynn; y wols o treghys a-dro dh'y dhiwskoedh.  Yth esa ganso, orth boldryk*5, korn meur arghans y vleyn hag esa war y dhewlin y'n pols na.  Ev a lagattas orth Frodo ha Bylbo gans marth tromm.

'Ottomma,' a leveris Elrond, yn unn dreylya war-tu ha Gandalf, 'Boromir, gour a-dhiworth an Soth.  Ev a dheuth y'n myttin loes, hag ev a wra hwilas kusul.  My re'n erghis dos omma, drefenn bos gorthybys y wovynnow omma.'

Nyns yw res leverel oll a veu kewsys ha dedhlys y'n Kusulyans.  Meur a veu leverys a-dro dhe hwarvosow y'n norvys yn-mes, yn arbennik y'n Deghow, hag y'n tiryow ledan war-tu ha'n est diworth an Menydhyow.  Frodo re glywsa kyhwedhlow pals a'n draow ma seulabrys; mes hwedhel Gloin o nowydh dhodho, ha pan gewsis an korr ev a attendyas yn ta.  Dell hevelis, yn mysk splannder aga ober-dornweyth yth esa ahwer dhe golonn Korryon an Menydh Morynysek.

'Nans yw lies blydhen lemmyn,' yn-medh Gloin, 'skeus a ankres a dheuth war agan pobel.  Ny gonvedhsyn ni a ble teuth ev yn kynsa.  Geryow a dhallathas bos hwystrys yn-dann gel: leverys veu ni dhe vos maglennys yn tyller kul, hag y fia kevys splannder ha golusogneth brassa yn norvys ledanna.  Nebes a gewsi a Moria: oberennow meur agan tasow hag yw henwys y'gan taves agan honan Khazad-dum; ha wor'tiwedh i a dhiskleryas bos nerth ha niverow bras lowr dhyn rag dehweles.'

Gloin a hanasas.  Moria!  Moria!  Revedh an Norvys Kledh!  Re dhown a wrussyn ni palas ena ha difuna an own dihanow.  Dre dermyn hir re besyas gwag hy flasow kowrek a-ban fias fleghes Durin.  Mes arta ni a gewsi anedhi gans hireth, ha hwath gans euth; rag na wrug bedha korr vyth tremena darasow Khazad-dum dre lies bywnans Myghtern, saw Thror hepken, hag ev a verwis.  Wor'tiwedh, byttegyns, Balin a woslowas orth an hwystrennow, hag ervira mos; ha kyn na wrug ri Dain y gummyas yn bolonjedhek, yth eth ganso Ori hag Oin ha meur a'gan gwerin, hag i eth war-tu ha'n Dyghow.

'Nans yw ogas dhe dheg warn ugens blydhen o henna.  Dre bol'ta y teuth nowodhow, ha da o, dell hevelis: messajys a leveris bos entrys Moria hag oberenn veur dhe vos dallethys ena.  Wosa-na yth esa taw, ha nevra nyns esa ger vyth a-dhiworth Moria a-dhia an termyn na.

'Ena, nans yw a-dro dhe vlydhen kannas a dheuth dhe Dain, mes ny dheuth ev a-dhiworth Moria - saw Mordor: marghek nosweyth a elwis Dain dh'y yet.  Arloedh Sawron Meur a vynnas bos kowethek genen dell leveris ev.  Bysowyer a rosa ev a-barth dhodho, kepar dell wrug ev yn dydhyow koth.  Hag ev a bysis yn ynniadow a-dro dhe hobbytow, a-dro dh'aga eghenn hag an le may'th yns i trigys.  "Rag Sawron dhe wodhvos bos onan anedha aswonnys genowgh war neb tro."

'Anes yn feur en ni wosa klywes henna, ha ny wrussyn ni gorthyp vyth. Hag ena y lev fell a veu iselhes, hag ev a'n hwekhasa mar kalla ev.  "Avel aswonnvos byghan hepken a'th vodh da Sawron a bys yndella," yn-medh ev: "ty dhe gavoes an lader na ," yndella o y er, "ha kemmeres a-dhiworto, a-vodh po na vo, bysow byghan, bysow a'n lyha, a wrug ev ladra.  Yth yw marnas truflenn a si Sawron, hag aswonnvos a'th vodh da.  Mara'n kevydh, an tri bysow esa dhe'n hensirys Korr a vydh daskorrys dhis, ha'n wlaskor a Moria a vydh dhisso bys vykken.  Mar kevydh nowodhow hepken a'n lader, mars yw ev byw hwath ha'n le may ma ev, hag y fydh gwerison meur dhis ha an Arloedh a vydh kowethek dhis yn turyadow.  Mar neghydh, ny vydh gwel mar dha.  A neghydh?"

'Ena, y anall a dheuth haval orth si serf, hag oll a sevis nes a grenas, mes Dain a leveris: "Ny leverav na ya na na.  Res yw dhymm prederi a-dro dhe'n messaj ma hag y styr yn-dann y vantell deg."

' "Preder yn ta, mes heb hirder," a leveris ev.

' "Termyn ow thybyansow yw dhymmo," a worthybis Dain.

' "Rag an termyn," a leveris ev, ha marghogeth dhe-ves y'n tewlder.

'Poester re beu war golonn agan pennternedh a-dhia an nos na.  Nyns o res dhyn lev fell an gannas rag gul gwarnyans dhyn bos dh'y eryow ha wodros ha frows; drefenn ni dhe wodhvos seulabrys na wrug chanjya an nerth re dhasentras yn Mordor, ha puprys ev a'gan trayta yn hirneth.  Dewweyth re dhaswelas an gannas, ha mos arta heb gorthyp.  Yma'n tressa ha'n diwettha prys, dell lever ev, ow tos kyns pell, kyns diwedh an vlydhen.

 Ytho, y feuv dannvenys wor'tiwedh gans Dain rag dri gwarnyans dhe Bylbo ev dhe vos hwilys gans an Eskar, ha dyski, mar eus godhvos, prag yth eus hwans dhodho a'n bysow ma, an bysow a'n leha ma.  Ynwedh ni a vynn kavoes kusul Elrond.  Drefenn an Skeus dhe devi ha dos nessa.  Ni a dhiskudhas bos dannvenys kannasow ynwedh dhe Vyghtern Brand yn Glynn, hag yma own dhodho.  Yma own dhyn ev dhe hepkorr martesen.  Seulabrys yma bresel ow tarbari dh'y emlow a'n est.  Mar ny wren ni gorthyp vyth, an eskar a vo gwaya Gwer yn-dann y rewl dhe omsettya erbynn Myghtern Brand ha Dain ynwedh.'

'Dos omma a veu gwrys yn ta,' a leveris Elrond. 'Ty a vydh klywes hedhyw oll yw res dhis rag konvedhes ententys an Eskar.  Nyns eus travyth a yllowgh hwi gul, saw settya er y bynn, po gans govenek po hebdho.  Mes ny settyowgh agas honan.  Ty a vydh dyski bos dha ahwer saw rann ahwer norvys a'n west.  An Bysow!  Pandr'a wren ni gans an Bysow, an bysow a'n leha, an druflenn a si Sawron?  Honn yw an breus yw res dhyn ervira.

'Henn yw an acheson may fewgh gelwys dh'omma.  Gelwys dell leverav, kyn na wrug vy agas gelwel dhymm, estrenyon a-dhiworth tiryow a-bell.  Hwi re dheuth hag omma yth esowgh hwi omvetys warbarth, y'n pols poran a dermyn ma, dre jons dell havallo.  Mes hwath, nyns yw yndella.  Krysewgh yn y le bos ordenys dhyn nyni a esedh omma, na dus erell vyth, gul kusul rag peryll an norvys.

'Lemmyn, rakhenna, traow re beu kudhys diworth oll saw neb lies a dus bys y'n jydh ma, a vydh kewsys yn igor.  Ha kynsa, rag may hyll konvedhes oll gnas an peryll, Hwedhel an Bysow a vydh leverys a-dhiworth an dalleth bys dhe'n diwedh y'n eur ma.  Hag y fydhav vy dalleth an hwedhel na kyn hwra tus erell y worfenna.

Ena oll a woslowas hag Elrond, dre lev kler, ow kewsel a Sawron ha'n Bysowyer a Nerth, ha'ga govelyans yn Nessa Oes an norvys nans o hirneth.  Rann a'y hwedhel o godhvedhys gans nebes a'n dus esa ena, mes ny wodhva nagonan an hwedhel leun, ha dewlagas lies den a veu treylys war-tu hag Elrond gans own ha marth hag ev ow leverel a wovyon-Elfek Eregion ha'ga howethyans gans Moria, ha'ga therder rag skentoleth may hwrug Sawron aga maglenna dredho.  Y'n termyn na, nyns o tebel y semlant, hag i a dhegemmeras gweres a-dhiworto ha dos meur yn kreft, hag ev a dhyskis aga hevrinyow oll ha'ga trayta, ha govelya yn-dann gel yn Menydh an Tan an Unn Bysow rag may fo ev aga mester.  Mes Kelebrimbor a'n aswonnis, ha kudha an Tri re wrug ev; hag yth esa bresel, hag an tir a veu difeythys, ha yet Moria a veu deges.

Ena, dre'n vlydhynyow oll a sywyas ev a leveris hwedhel an Bysow; mes drefenn bos dasleverys an istori na yn ken tyller, poran dell wrug skrifa Elrond y honan yn y lyvrow a skians, nyns yw dasleverys omma.  Rag bos hwedhel hir, leun a wriansow meur hag euthyk, ha kyn gewsis Elrond yn skav, an howl a ughelhas y'n ebron, hag yth esa an myttin ow tremena kyns ev dhe hedhi.

Ev a gewsis a Numenor, hy klos ha'y disevelyans, ha dehwelyans Myghternyow Gwer dhe Norvys Kres yn-mes a dhownder an Mor, degys dre eskelli tewedh.  Ena, Elendil Hir ha'y vebyon grev, Isildur hag Anarion, a dheuth ha bos arlydhi veur; hag i a wrug an Wlaskor Gledh yn Arnor ha'n Wlaskor Dheghow yn Gondor a-ugh aberyow Anduin.  Mes Sawron a Mordor a omsettyas er aga fynn, hag i a wrug an Diwettha Unyans a Elfow ha Gwer, ha luyow Gil-galad hag Elendil a veu kuntellys yn Arnor.

War'n dro na Elrond a hedhis pols ha hanasa.  'Y perthav kov yn ta tekter aga baneryow,' a leveris ev.  'Y taskovhas dhe'm brys glori an Hendydhyow ha luyow Beleriand, myns dres eghenn a bensevigow veur ha kaptenyon a veu gorrys warbarth.  Mes, hwath, nyns o kekemmys, na mar deg ha'n dro may feu terrys Thangorodrim, ha'n Elfow a dybis bos gorfennys drogedh bys vynitha, ha nyns o yndella.'

 'Y perthydh kov!' a leveris Frodo, yn unn leverel y dybyans dre varth.  'Mes, my a dybis,' yn-medh ev yn unn terleverel*6 hag Elrond dhe dreylya war-tu hag ev, 'My a dybis bos tremenys oes hir mernans Gil-Galad.'

'Yndella yth yw dhe wir,' a worthybis Elrond yn sad.  Ow hov a ystynn war-dhelergh bys y'n Hendydhyow.  Earendil o ow thas a veu genys yn Gondolin kyns hi dhe goedha; hag ow mamm o Elwing, myrgh Dior, mab Luthien a Dhoriath.  My re welas tri oes yn West an norvys, ha meur a fethansow, ha meur a dryghow euver.

'Kannas Gil-Galad en vy hag y keskerdhis vy gans y lu.  Orth bresel Dagorlad esen vy a-rag yet dhu Mordor, may hwrussyn ni an trygh: rag nag esa den vyth a ylli sevel erbynn guw Gil-Galad ha kledha Elendil; Aiglos ha Narsil.  Y hwelis vy an diwettha kas war ledrow Orodruin, may ferwis Gil-Galad, hag Elendil a goedhas, ha Narsil a dorras yn-danno; mes Sawron y honan a veu fethys, hag Isildur a droghas an Bysow diworth y dhorn gans skyrrenn-dhornla gledha y das, ha'y synsi avel y gerth y honan.'

 Y'n pols na an estrenn, Boromir, a woderris.  'Ytho, henn yw an pyth a jonsyas dhe'n Bysow!' a grias ev.  Mar pe leverys hwedhel a'n par na y'n Soth, ev re beu ankovhes dre dermyn pell.  My re glywis traow a-dro dhe Vysow Meur an huni na henwyn; mes ni a grysis ev dhe vos distruys diworth an norvys yn mysk diswrians y gynsa gwlaskor.  Isildur a'n kemmeras!  Henn yw nowedhys dhe-wir.'

'Elas!  Gwir yw,' a leveris Elrond.  'Isildur a'n kemmeras,  hag y tylis bos ken.  Y tylis y dewlel yn tan Orodruin esa yn ogas ha'n tyller may feu ev gwrys.  Mes neb lies a dus a welas an pyth a wrug Isildur.  Ev y honan a sevis ryb y das dre'n diwettha kesstrif marwel na; ha ryb Gil-Galad Kirdan hepken a sevis, ha my.  Mes ny vynnas goslowes Isildur orth agan kusul.

'"Henn y fydhav kavoes avel astiveryans rag bywnans ow thas, ha'm broder," yn-medh ev; ha rakhenna, mar pe da genen po na ve, ev a'n kemmeras rag y dresorya.  Mes kyns pell ev a veu traytys ganso dh'y vernans; hag yndella yth yw ev henwys y'n North Diswrians Isildur.  Gwell martesen o mernans ages an traow erell a goettha dhodho.

'Dhe'n North hepken a dheuth an nowedhys ma, ha dhe neb lies a dus.  Nyns yw marthus na wruss'ta y glywes, Boromir.  Diworth diswrians an Parkow Gladden, may ferwis Isildur, tri gour hepken a dhehwelis dres an menydhyow wosa gwandra termyn pell.  Onan anedha o Ohtar, skwier Isildur, a dhug skyrr kledha Elendil; hag ev a's dros dhe Valandil, her Isildur, neb esa flogh ha rakhenna y hwrug ev gwitha omma yn Pansaven.  Narsil o terrys ha difeudhys o y wolow, ha ny veu daswovelys hwath.

'A wrug vy leverel bos euver trygh an Diwettha Unyans?  nyns o yndella yn tien, hwath ny wrug ev drehedhes y amkan.  Sawron o tanowhes, mes ny veu distruys.  Y vysow a veu kellys mes nyns o diswrys.  An Tour Tewl a veu terrys mes ny veu removys y sel; drefenn bos gwrys dre nerth an Bysow, ha hedra vo ev, an sel a dhur.  Lies Elf ha lies Gwer veur, ha lies a'ga howetha, re varwsa dre'n vresel.  Anarion a veu ledhys, hag Isildur a veu ledhys; ha ny vywas namoy na Gil-Galad nag Elendil.  Nevra ny vydh arta unyans ynter Elfow ha Gwer a'y bar; rag Gwer dhe lieshe ha'n Kynsa Genys dhe dhigressya, ha'n dhiw agh yw diberthys.  Hag a-dhia an jydh na agh Numenor re bodras, ha hirder aga bywnans  re lehas.

'Y'n North, wosa an vresel ha'n ladhva y'n Parkow Gladden, Gwer Westerness o lehes ha'ga sita Annuminas ryb Lynn Vo a dheuth kryllas; hag heryon Valandil a omwayas ha triga yn Fornost orth Goenyow a-Gledh, hag an tyller na yw ynyal lemmyn ynwedh.  Gwer a'n henow Tommenn Annown, hag yma own dhedha kerdhes ena.  Drefenn gwerin Arnor dhe dhigressya, ha'ga eskerens a'ga devoryas, ha'ga arloettes a dremenas, ha gasa krugow glas war vreow gwelsek.

Y'n Soth, gwlaskor Gondor a besyas dre dermyn pell; ha dre bol'ta hy splannder a devis, ow tasseni nebes a nerth Numernor, kyns hi dhe goedha.  Touryow ughel a veu drehevys gans tus, ha tylleryow krev, ha porthow rag lies gorhel; ha kurun askellek an Myghternyow a Wer a veu gorrys yn revrons hag agha gans tus a lies tavas.  Aga hynsa sita o Osgiliath, Sita an Ster, may hwrug bera dredhi an Avon.  Ha Minas Ithil y hwrussons i drehevel,  Tour an Loer ow Trehevel, war-tu ha'n est war skoedh Menydhyow Skeus; ha war-tu ha'n west orth sel an Menydhyow Gwynn Minas Anor y hwrussons i, Tour an Howl ow Sedhi.  Ena, yn lysyow an Myghtern a devi gwydhenn wynn a dheuth diworth hasenn an wydhenn a veu dres gans Isildur a-dreus an dowrow down, ha hasenn an wydhenn na kyns a dheuth a-dhiworth Eressea, ha kyns henna diworth West an Pella y'n Jydh kyns dydhyow pan o yowynk an norvys.

'Mes dre wethter blydhynyow skav Norvys Kres linyeth Meneldil mab Anarion a fyllis, ha'n Wydhenn a wedhras, ha goes an Numenoragh a dheuth ha bos kemmyskys gans goes tus le.  Ena an goel orth fosow Mordor a goska, ha traow tewl a dhehweli yn unn greupya yn Gorgoroth.  Ha wor'tiwedh traow drog a dheuth war rag, hag i a synsis Minas Ithil ha triga ynni, hag i a's chanjyas yn tyller a euth; hag yth yw henwys Minas Morgul, Tour Pystri.  Ena Minas Anor a veu nowydh henwys Minas Tirith, Tour Gwitha; hag an dhiw sita ma a werya prest an eyl orth hy ben, mes Osgiliath esa ynter an dhiw a dheuth dibobel hag yn hy magoryow a gerdhas skeusow.

'Yndella re beu dre lies bywnans gwer.  Mes arlydhi Minas Tirith a vatal hwath, ow tefia orth agan eskerens, ow kwitha hyns an Avon a-dhiworth Argonath bys dhe'n Mor.  Ha lemmyn rann an hwedhel a leverav re dhrehedhas hy gorfenn.  Yn dydhyow Isildur an Bysow a Rewl a dremenas dres godhvos, hag an Tri a veu rydhhes a'y warthevyans.  Mes lemmyn y'n jydh diwettha ma ymons i yn-dann peryll arta, drefenn, ow kul dhyn ahwer, an Onan dhe vos kevys.  Re erell a vydh kewsel a'y drovyans, rag my dhe wul rann vyghan a henna.

 Ev a hedhis, mes Boromir a sevis distowgh, hir ha prout, a-ragdha.  Ro dhymm kummyas, Mester Elrond,' yn-medh ev, 'kynsa dhe leverel moy a Gondor; drefenn, dhe wir, yth yw a-dhiworth Gondor my dhe dhos.  Hag y fia da oll dhe wodhvos an pyth usi ow hwarvos ena.  Rag neb lies, dhe'm breus vy, a woer agan oberethow, ha rakhenna i a dhismyk boghes veur a'ga feryll, mar fyllyn ni wor'tiwedh.

'Na grysewgh bos gyllys goes Numenor diworth Gondor, nag yw ankevis hy goeth ha dynita.  Dre agan kolonnekter tus wyls an est yw fronnys hwath, ha browagh Mordor yw hedhys; hag yndella yth yw gwithys kosoleth ha rydhses y'n tiryow a-dhelerghon, fos an West.  Mes, mars yw gwaynys hynsyow an Avon, pandr'a hwarvo ena?

'Nyns yw an prys na pell dhe-ves martesen.  An Eskar Dihanow re dhasserghis.  Mog a serth arta diworth Orodruin a henwyn ni Menydh a Vreus.  Nerth Tirdhu a dyv ha ni yw gweskys yn tynn.  Pan dhehwelas an Eskar agan gwerin a veu herdhys diworth Ithilien, agan gwlaskor deg dhe du est an Avon, kyn hwithen ni lok ena ha nerth ervys.  Mes y'n vlydhen ma poran, yn dydhyow a vis Metheven, bresel dromm a dheuth warnan a-dhiworth Mordor, ha ni a veu herdhys dhe-ves.  Agan nerthriv*7 a veu gorbassys, drefenn Mordor dhe wul unyans gans an Estagh*8 ha'n Haradrim fell; mes ny veun ni fethys dre nerthriv.  Yth esa nerth ena na wrussyn ni omglywes kyns.

Nebes a leveris may hallas bos gwelys, haval orth marghek meur du, skeus tewl yn-dann an loer.  Plepynag a dheffa ev muskotter a lenwis agan eskerens, mes own a dheuth war agan harttha gwer bys may hwrug hepkorr ha margh ha gour ha fia.  Y tehwelas remenant byghan hepken a'gan lu an est, yn unn dhistrui an diwettha pons esa ow sevel yn mysk magoryow Osgiliath.

Yth esen vy y'n kaskowethas*9 a withas an pons bys pan veu distruys a-dhelerghon.  Peswar hepken a veu sawys dre neuvya: ow broder ha my ha dew erell.  Mes hwath ni a bes omladh, yn unn witha glannow west Anduin; hag an re a woskeus a-dhelerghon a'gan gormel pan glywons i agan henwyn: gormoledhow meur mes gweres munys.  A-dhiworth Rohan yn-unnik a vynn marghogeth dhyn gwer pan elwyn.

Y'n termyn tebel ma my re dheuth negys dre veur a lewyow beryllus dhe Elrond: kans ha deg dydh re vyajis vy ow honan.  Mes ny hwilav keffrysysi yn bresel.  Nerth Elrond yw furder yn le arvow, yndella yw leverys. Y tov rag pysi kusul ha digelmyans a eryow kales.  Drefenn, y'n nos kyns omsettyans tromm, hunros dhe dhos dhe'm broder yn kosk anes; hag a-wosa hunros haval dhe henna a dheuth lieskweyth dhodho ev ha dhymmo unnweyth.

'Y'n hunros na y tybis vy an ebron y'n est dhe dhos ha bos tewl hag yth esa taran owth ynkressya, mes war-tu ha'n West golow disliw a besyas, hag a-dhiworto y klywis vy lev, a-bell mes kler, yn unn kria:

Hwiles an Kledha 'veu terrys:

 Yn Imaldris y trig;

Hag ena 'fydh kusul leverys

 Yw kreffa es Morgulbystri.

Diskwedhys y fydh koel ena   

  Bos Breus ogas dhyn ni oll,

Diswrians Isildur 'vydh difuna,

 Ha'n Hanteragh war-rag 'wra dos.   

 A'n geryow ma ny yllsyn ni konvedhes saw boghes, ha ni a gewsis gans agan tas, Denethor, Arloedh Minas Tirith, fur yw ev a-dro dhe wodhvos Gondor.  Ny lavarsa ev moy es hemma; Imaldris o hen hanow yn mysk Elfow a nans pell y'n north may triga Elrond Hanterelf, brassa pennvester a wodhvos.  Rakhenna, drefenn ev dhe aswonn ynniadow agan edhomm, mall o gans ow broder dhe goela orth an hunros ha hwilas Imaldris; mes, drefenn bos an hyns leun a dhanjer ha dout, yth ombrofis vy ow honan rag an vyaj.  Poes o gans ow thas dhe ri dhymm kummyas, ha pell re wandris vy dre fordhow ankovhes, ow hwilas chi Elrond hag yw aswonnys gans lies den, mes neb lies anedha a worr an le may ma ev.'

'Hag omma yn chi Elrond moy a vydh gwrys kler ragos,' a leveris Aragorn, ynn unn sevel yn sav.  Ev a dewlis y gledha war an voes esa ow sevel a-rag Elrond, hag an lown o terrys yn diw rann.  'Ottomma an Kledha a veu Terrys!' yn-medh ev.

'Ha piw os tejy, ha pyth yw Minas Tirith dhisso?' a wovynnas Boromir, yn unn vires gans marth orth fas elinek an Pellgerdher ha'y huk gewernemmys*11.

'Ev yw Aragorn mab Arathorn,' a leveris Elrond; 'hag ev yw sevys dre lies tasow a Isildur mab Elendil a Vinas Ithil.  Ev yw chyf an Dunadanagh*12 y'n North, hag yma neb lies yw gesys a'n werin na.'

'Dhisso yw ev ytho, ha nyns yw dhymmo vytholl!' a grias Frodo dre varth, yn unn lamma yn sav, haval orth ev dhe waytya bos erghys an Bysow a-dhiworto distowgh.

Nyns yw po dhymmo po dhisso,' a leveris Aragorn; 'mes ordenys veu ty dh'y witha rag tekkenn.'

'Dro war-ves an Bysow, Frodo!' yn-medh Gandalf yn sevur.  'An prys yw devedhys.  Syns ev yn sav, ha Boromir a vydh konvedhes an pyth yw gesys a'y idyans-rim.

Yth esa spavenn, ha pubhuni a dreylyas aga dewlagas war-tu ha Frodo.  Ev a veu synsys gans meth hag own tromm; hag yth esa poes bras ganso dhe dhiskwedhes an Bysow, ha kasadow o dh'y dava.  Ev a vynnas bos pell dhe-ves.  An Bysow a splannas ha dewynnya hag ev orth y sevel a-ragdha gans y dhorn grenus.

'Mirewgh Diswrians Isildur!' a leveris Elrond.

Dewlagas Boromir a splannas hag ev ow lagatta orth an dra owrek.  'An Hanteragh!' a hanasas ev.  'Yw devedhys breusyans Minas Tirith wor'tiwedh ytho?  Mes prag yth yw res dhyn hwilas kledha terrys ytho?'

'Nyns esa an geryow breusyans Minas Tirith,' yn-medh Aragorn.  Mes breusyans ha gwreythresow meur yw degynsywek dhe-wir.  Drefenn an Kledha a veu Terrys dhe vos kledha Elendil a dorras yn-danno pan goedhas ev.  Ev re beu tresorys gans y heryon pan veu kellys hendresoryow*13 erell oll; leverys veu y'gan mysk dre hengov bos gwiw ev dhe vos daswrys pan vo kevys an Bysow, Diswrians Isildur.  Lemmyn ty re welas an kledha a hwilsys, pandr'a via da genes pysi?  A vynnydh teylu Elendil dhe dhasweles dhe Dir Gondor?'

'Ny veuv danvennys rag pysi prow vyth, saw hwilas styr gidyans-rim,' a wovynnas Boromir yn prout.  'Hwath, ni yw gweskys yn tynn, ha kledha Elendil a via gweres dres govenek - mar kallo tra a'n par na dehweles yn hwir a-dhiworth skeusow an termyn yw passys.'  Ev a viras arta orth Aragorn, hag yth esa dout dh'y dhewlagas.

Frodo a omglywas Bylbo dhe omwen rybdho der anberthyans.  Dell hevelis ev o anniys a-barth y goweth.  Ev a sevis yn sav yn tromm ha tardhleverel:

Oll gwrys a owr ny wra glyttra,    

 Nebes a wander angellys.

An koth hag yw krev ny wra gwedhra,

Gwreydh down, gans an rew, andhrehedhys.

D'worth lusow y fydh tan difunys,   

 D'worth skeus golow skapys yn rydh.

Daswrys a vydh lown a veu terrys,  

 Den heb kurun, myghtern y fydh.

 'Nyns yw pur dha martesen, mes gwiw - mar pe res dhis moy dres surheans Elrond.  Mars yw pris a honna vyaj dre kans ha deg dydh rag hy hlywes, y fia da ty dhe attendya orti.'  Ev a esedhas arta yn unn renki.

 'My ow honan a wrug honna,' a hwystras ev dhe Frodo, 'rag an Dunadan, nans yw termyn hir pan igoras ev dhymm yn kynsa a dro dhodho y honan.  Nammna vynnav na ve gorfennys ow anethow ow honan, hag y hallen vy mos ganso pan dheu y dhydh.'

Aragorn a vinhwarthas orto; ena ev a dreylyas war-tu ha Brormir arta.  Y hwrav vy ow honan gava dha dhout,' yn-medh ev.  Nyns ov vy pur haval dhe dhenfurvow Elendil hag Isildur ow sevel kervys yn feuredhek yn helyow Denethor,  yth ov vy her Isildur yn le Isildur y honan.  Ow bywnans re beu kales ha hir; hag an lewyow ynter omma ha Gondor yw rann byghan yn somenn ow herdhow.  My re dreusis lies menydh ha lies avon, ha kerdhes war lies plen, bys yn broyow pell: Rhun ha Harad mayth yw koynt an ster.

'Mes yma ow thre, a'n par dell yw dhymm, y'n North.  Drefenn bos trigys ena hwath heryon Valandil dre linyeth hir anderrys diworth tas bys dh'y vab dre lies henedh.  Agan dydhyow re dewlhas, ha ni re lehas; mes pup-prys an Kledha re dremenas dhe withyas nowydh.  Hag yndella y leverav dhis, Boromir, kyns gorfenna.  Gwer vorynysek on ni, Pellgerdhoryon an gwylvos, helghoryon - mes pup-prys helghoryon warlergh gwesyon an Eskar; drefenn aga bos kevys yn leow pals, nyns esons i yn Mordor hepken.

'Mars yw Gondor tour men, Boromir, ni re wrug soedh arall.  Yma lies tra dhrog nag yw hedhys gans dha fosow krev ha kledhedhyow splann.  Ny wodhydh marnas boghes a-dro dhe'n tiryow yw dres dha emlow.  Kres ha rydhses, dell leverydh.  An North a's godhvia saw boghes hebon ni.  Own a's distrusa.  Mes, pan dheu traow tewl a-dhiworth an breow diji, po kreupya a-dhiworth koesow dihowl, i a fi a-ragon ni.  Py fordhow eus may fedhsa neb den dhe gerdhes warnedha, py salowder a via yn tiryow kosel, po yn chiow tus sempel nosweyth, mar pe yn kosk an Dunadanagh, po gyllys oll yn bedh?

'Mes, hwath, yma le a ras dhyn ni ages dhywgh.  Tremenysi a dalgamm orthyn, ha trevesigyon a'gan re henwyn skornyek.  "Hirgarr" ov herwydh unn gour tew a drig le es dydhgerdh*14 diworth eskerens a rewsa y golonn, po gwastya y dre vyghan, mar ny ve ev gwithys hogen.  Mes,  ny wrussen ni ken.  Mars yw gwithys tus sempel rag bern hag own, sempel y fydhons, ha res yw dhyn bos kevrinek rag aga gwitha yndella.  Honn re beu oberenn ow neshevin, hag an blydhynyow ow hirhe ha'n gwels ow tevi.

'Mes lemmyn yma'n norvys ow chanjya arta.  Our nowydh a dheu.  Diswrians Isildur yw kevys.  Yma kasow yn ogas.  An kledha a vydh daswrys.  Y tov dhe Vinas Tirith.'

'Diswrians Isildur yw kevys y leverydh,' yn-medh Boromir.  'My re welas bysow splann yn dorn an Hanterden; mes Isildur a verwis kyns an oes-norvys ma dhe dhalleth, dell leverir.  Fatell woer an Fur bos an bysow ma dhodho ev?  Ha fatell wrug ev tremena dre'n vlydhynyow, bys yn bos dres omma gans kannas mar goynt ha hemma?'

'Henn a vydh leverys,' yn-medh Elrond.

'Mes na hwath, y pysav, a Vester!' a leveris Bylbo.  'Yma'n howl ow sevel war-tu ha hanterdydh seulabrys, hag yth omglywav edhomm a neppyth rag ow krevhe.'

'Ny'th henwis,' yn-medh Elrond yn unn vinhwerthin.  'Mes y hwrav yndella lemmyn.  Deus! Lever dha hwedhel orthyn.  Ha, mar ny wruss'ta bardhonieth a'th hwedhel, y hyllydh y leverel der geryow sempel.  Dhe skaffa y'n gwredh dhe skonna y fydhydh diskwithys.'

'Pur dha,' yn-medh Bylbo.  'Y hwrav an pyth a bysydh.  Mes lemmyn y leverav an hwedhel gwir, ha mar kwrug nebes omma klywes my dh'y leverel ken' - ev a viras a-denewen orth Gloin - 'my a bys i dh'y ankovhe ha gava orthiv.  Y fynnis vy perghenna an dresor avel ow herth ow honan y'n dydhyow na, ha skoellya hanow lader a veu gorrys dhymm.  Mes, y konvedhav traow nebes gwell lemmyn martesen.  Ytho, hemm yw an pyth a hwarva.

Hwedhel Bylbo o nowydh yn tien dhe nebes tus ena, hag i a woslowas gans marth hag an Hobyt koth, nag o displesys vytholl dhe-wir, ow leverel y aneth gans Gollum, yn leun.  Ny wrug ev gasa yn-mes gidyans-rim vyth.  Ev a lavarsa a-dro dh'y gevywi ha'y dhisomdhiskwedhyans a-dhiworth an Shayr, mars esa kummyas dhodho; mes Elrond a sevis y dhorn.

'Leverys yn ta, ow howeth,' yn-medh ev, 'mes henn yw lowr y'n eur ma.  Rag an termyn yth yw lowr dhe wodhvos an Bysow dhe dreusi dhe Frodo, dha her.  Kewses ev lemmyn!'

Ena, gans le a volonjedh es Bylbo, Frodo a leveris oll y omvyskans gans an Bysow a-dhiworth an jydh may hwrug ev dos yn y with.  Pub kamm a'y vyaj a-dhiworth Hobytun dhe Rys Bruinen a veu govynnys ha prederys, ha puptra a allas ev kovhe a-dro dhe'n Varghogyon Dhu a veu hwithrys.  Wor'tiwedh ev a esedhas arta.

'Nyns o drog,' a leveris Bylbo dhodho.  Ty a wrussa hwedhel da anodho, mar ny wodorrens prest.  Yth assayis vy gul nebes notennow, mes res vydh ni dh'y dhaswul warbarth yn neb termyn, mars yw res dhymm y skrifa.  Yma chaptraow leun a stoff kyns ty dhe dhos omma!'

'Gwir, henn a wrug hwedhel pur hir,' a wovynnas Frodo.  'Mes, dell hevel dhymm, nyns yw dien an hwedhel hwath.  Y fia da genev godhvos bern bras, a-dro dhe Gandalf yn arbennik.'

Galdor a'n Porthow, esa owth esedha nes dhedha, a's klywas.  'Ty a gews a-barthov vy ynwedh,' a grias ev, hag yn unn dreylya war-tu hag Elrond ev a leveris: 'Y fo skila da dhe'n Fur dhe grysi dhe-wir bos tresor an hanterden an Bysow Meur a veu dedhlys yn feur, kyn hevel henna anwirhaval dhe'n re a woer le.  Mes, eus provow a yllyn ni klywes?  Hag y fia da genev govynn hemma ynwedh.  Pyth eus a-dro dhe Saruman?  Ev yw dyskys yn godhvos an Bysowyer, hwath, nyns usi ev yn agan mysk.  Pyth yw y gusul ev - mar kwra ev godhvos an draow re glywsyn ni?'

'An govynnow a wovynnydh yw kelmys warbarth,' a leveris Elrond.  'Ny wrug vy aga ankovhe, hag y fydhons i gorthybys.  Mes oberenn Gandalf yw dhe glerhe an draow ma; hag y helwav orto ev yn tiwettha, rag bos tyller a enor, hag yn oll a'n dra ma ev re beu an chyf.'

'Nebes tus a dybsa, Galdor,' a leveris Gandalf, 'nowedhys Gloin ha'n pursywyans a Frodo dhe vos prevyans lowr bos tresor an hanterden tra dalvosek yn feur dhe'n Eskar.  Hwath, bysow yw.  Pyth ywa ytho?  An Naw yw gwithys gans an Nazgul.  An Seyth yw po synsys po distruys.'  Gloin a wayas dre'n geryow ma, mes ny wrug ev kewsel.  'An Tri, ni a woer yn aga hever.  Ytho, pyth yw an onan ma hag eus ewl vras dhodho anodho?

'Dhe wir, yma gwylvos efan a dermyn ynter an Avon ha'n Menydh, ynter an koll ha'n kavoes.  Mes an aswa yn godhvos an Fur re beu lenwys wor'tiwedh.  Mes re lent.  Rag bos an Eskar nes a-dhelergh, hwath nessa es dell wrug vy prederi.  Hag yth yw da na wrug ev dyski an gwirvos leun kyns an vlydhen ma, an hav ma devri, dell hevel.

'Nebes omma a wra perthi kov yndella; nans yw lies blydhen, my ow honan a vedhas tremena dres darasow an Annowngoelyek*15 yn Dol Guldur, ha diskudha yn-dann gel y fordhow, hag yndella y hwrug vy diskudha bos gwir agan prederow: ev o Sawron dhe wir, agan hen Eskar, ow kul furv ha nerth arta wosa hirder.  Nebes, ynwedh, a wra  kovhe Saruman dh'agan delenwel erbynn gwrethresow syth er y bynn, ha dre dermyn pell ni a viras orto hepken.  Mes, wor'tiwedh, y skeus a devis, Saruman a hepkorras, ha'n Konsel a ystynnas y nerth ha herdhya an drog yn-mes a Vyrkoes - ha honn o an keth vlydhen yn poran hag a veu kevys an Bysow ma: keslamm koynt, mars o keslamm dhe wir.

'Mes, helergh en ni, dell ragwelas Elrond.  Sawron re virsa orthyn nyni, ha darbari erbynn agan omsettyans dre dermyn pell, ow kovernya orth Mordor a-bell der Minas Morgul mayth esa ow triga y Naw gwas, bys yn bos parys puptra.  Ena, ev a omdennas a-ragon, mes ev a dholas hepken dhe fia, hag yn skon ev a dheuth dhe'n Tour Tewl hag omdhiskwedhes yn hwir.  Ena, y'n diwettha termyn an Konsel a guntellas; drefenn ni dhe glywes ev dhe hwilas an Onan gans terder owth ynkressya.  Yth esa own dhyn ev dhe gavoes nebes nowodhow anodho ma na wrussyn ni godhvos.  Mes Saruman a leveris er y bynn, ha dasleverel an pyth re lavarsa ev dhyn kyns: ny via kevys an Onan arta y'n Norvys Kres.

' "Y'n gwettha prys," a leveris ev, "agan Eskar a woer nag usi ev dhyn, ha kellys yw hwath.  Mes y fo kevys an pyth a veu kellys, dell dyb ev.  Na vedhewgh prederus!  Y wovenek a vydh y doella.  A ny wrug vy studhya an mater ma yn tiwysyk?  Yn Anduin Veur a goedhas ev; nans yw hirneth, ha Sawron ow koska, rollys veu a-hys an Avon bys y'n Mor.  Ena re worwettho byttiwedh." '

Gandalf a dheuth taw,  yn unn lagatta war-tu ha'n est a-dhiworth an porth dhe bennow pell an Menydhyow Niwlek, may hwrug gorwedha peryll an norvys yn mysk aga gwreydh, kudhys dre dermyn pur bell.  Ev a hanasas.

'Y'n tro na yth esa fall dhymm,' yn-medh ev.  'surhes en vy dre eryow Saruman Fur; mes y talvien hwilas an gwiryonedh skonna, agan peryll a via lehes lemmyn.'

'Yth esa fall dhyn ni oll,' a leveris Elrond, 'ha heb dha hewoelder jy an Tewlder a via warnan seulabrys martesen.  Mes kows war-rag!'

'Diworth an kynsa tro ow holonn a veu prederys, erbynn skilys oll a wodhyen vy,' yn-medh Gandalf, 'hag yth esa hwans dhymm godhvos fatell dhothya an dra ma dhe Gollum, ha pes termyn a wrussa ev y biwa.  Ytho y sevis vy goel ragdho, yn unn dhismygi ev dhe dhos yn-mes a'y dewlder kyns pell rag hwilas y dresor.  Ev a dheuth mes ev a dhiankas heb bos kevys.  Hag ena, elas!  My a asas an dra dhe goska, ow koelya hag ow kortos hepken, dell wrussyn ni re venowgh.

'Termyn a dremenas gans prederow pals, bys yn bos difunys ow doutys arta gans own tromm.  A ble teuth bysow an hobyt?  Mars o gwir ow own, pandr'a dalvia bos gwrys yn y gever?  Res o dhymm ervira an draow ma.  Mes ny gewsis vy a'm euth dhe nagonan hwath, yn unn wodhvos bos peryll diworth hwystrans re a-varr, mar kwrug ev mos yn kammfordh.  Yn oll an breselyow hir gans an Tour Tewl, trayson re beu agan brassa eskar bythkweth.

'Nans yw seytek blydhen lemmyn o henna.  Kyns pell, my a dheuth ha godhvos bos kuntellys yn kyrghynn an Shayr aspioryon a lies eghenn, y'ga mysk hag ydhyn ha bestes, hag ow own a devis.  My a bysis gweres a-dhiworth an Dunadanagh, ha'ga goel a veu dewblekhes; ha my a igoras ow holonn dhe Aragorn, her Isildur.'

'Ha my a gusulyas,' yn-medh Aragorn, 'ni dhe helghya warlergh Gollum, re helergh kynth o dell hevelis.  Drefenn bos gwiw her Isildur dhe lavurya rag ewnhe fall Isildur, my eth gans Gandalf y'n helgh hir ha heb govenek.'

Ena, Gandalf a leveris i dhe hwilas yn hirder dien a Wylvostir, bys y'n Menydhyow Skeus hag emlow Mordor.  'Yth esa ena kyhwedhlow anodho, hag y tismygsyn ev dhe driga ena dre bell y'n breow tewl; mes nevra ny wrussyn ni y gavoes, ha wor'tiwedh yth esa digolonn genev.  Hag ena, yn mysk ow digolonn my a dybis arta a brevyans a wrello heb res kachyans Gollum.  An Bysow y honan a lavarro mars o ev an Onan.  Kov a'n geryow orth an kuntelles a dhehwelas dhymm: geryow Saruman, hanter-attendys dhe'n termyn na.  My a's klywas yn kler lemmyn y'm holonn.

' "Yth esa dhe'n Naw, an Seyth, ha'n Tri," a leveris ev, 'aga gemm gwiw aga honan.  Nyns o yndella an Onan.  Krenn o ev hag anafinys, haval ev dhe vos onan an bysowyer le; mes y wrier a worras merkyow dhodho a wello ha redya tus skentel hwath."

'Ny lavarsa ev gnas an merkyow.  Piw a wodhvia lemmyn?  An gwier.  Ha Saruman martesen.  Mes, kyn fo meur y wodhvos, res o bos fenten dhodho.  Py dorn saw dorn Sawron a synsis orth an dra ma, kyns bos kellys?  Dorn Isildur heb ken.

'Gans an tybyans na y'm brys, y hesis is vy an helgh ha mos yn skon yn Gondor.  Yn dydhyow passys, eseli ow urdh re beu dynnerghys yn ta ena, mes Saruman an moyha.  Lieskweyth re beu ev gwester Arlydhi an Sita dre wodrik hir.  Dynnargh le a wrug diskwedhes Arloedh Denethor dhymmo ages kyns, hag yn trogvrysek ev a'm asas hwithra yn mysk y lyvrow ha skrifow kreunys.  

' "Mars yw gwir ty dhe hwilas orth kovadhow a hendhydhyow ha dalleth an Sita dell leverydh, red yn rydh!" a leveris ev.  "Drefenn bos an pyth yw passys le tewl ages an pyth a dheu, dhe'm brys vy, ha henn yw ow freder.  Mes, mars eus dhis dha honan moy a sleyghneth es Saruman neb a studhya omma dre bell, ny vydhydh kavoes travyth nag yw godhvedhys yn ta dhymmo vy neb yw mester godhvos an Sita ma."

'Yndella a leveris Denethor.  Hwath, ow korwedha yn mysk y greunans, yma kovadhow pals a yll bos redys gans neb lies a dus, y'ga mysk mestrysi-godhvos, drefenn aga skrif ha'ga thaves dhe dhos ha bos tewl rag tus dhiwettha.  Ha, Boromir, yn Minas Tirith hwath, anredys gans pubonan saw my ha Saruman, dell dhismygav, a-dhia an myghternyow dhe verwel, yma skrif a wrug Isildur y honan.  Drefenn na wrug kerdhes distowgh Isildur a-dhiworth an bresel yn Mordor, dell lever nebes tus an hwedhel.'

'Nebes tus y'n North, martesen,' a woderrys Boromir.  'Pubonan yn Gondor a woer ev dhe vones yn kynsa dhe Minas Anor ha triga ena rag tekkenn gans y noy Meneldil, ow tyski orto, kyns ri dhodho rewlyans Myghternedh an Soth.  Y'n termyn na ev a blansas ena diwettha gowydhenn*16 an Wydhenn Wynn avel arwoedh-kov a'y vroder.'

'Hag ynwedh, y'n termyn na, ev a wrug an skrif ma,' yn-medh Gandalf; 'ha nyns yw henna kovhes yn Gondor, dell hevel.  Mater an skrif ma yw an Bysow, hag yndella a skrifas Isildur ynno:

An Bysow Meur a vydh mos lemmyn rag bos hendresor y'n Myghternedh a-Gledh; mes kovadhow anodho a vydh gwithys yn Gondor, may trig ena ynwedh heryon Elendil, erbynn termyn a dheffo pan dheu tewl kov an gwriansow meur ma.

'Ha wosa an geryow ma Isildur a dheskrifas an Bysow, y'n studh ma'n kavas ev.

 Poeth o pan y'n kevis vy yn kynsa, mar boeth ha kolenn vyw, hag ow dorn a veu leskys may toutyav ow bos heb payn diworto bys nevra.  Hwath, ha my dhe skrifa ev yw goyeynhes, hag ev a vyghanha dell hevel, kyn na gyll ev na y dekter na y furv.  Seulabrys an skrif yw dhodho, o mar gler ha tan rudh yn kynsa, a dhalleth disliwya ha lemmyn skant ny yllir y redya.  Gwrys yw warlergh skrif-elfek Eregion, rag nag eus lytherennow yn Mordor rag oberennow mar sotel; mes an taves yw anaswonnys genev.  My a dyb y vos taves Tirdhu, drefenn bos hager ha divlas.  Py drog yw skrifys ganso ny wonn vy; mes y tresav omma dasskrif anodho, erbynn ev dhe dhisliwya dres daskovheans.  Martesen, yma hwans dhe'n Bysow a boethter dorn Sawron, hag o du mes hwath yth esa hi ow leski avel tan, hag yndella a veu distruys Gil-Galad; ha martesen, mar peu gwrys an owr poeth arta, an skrif a via dasenowys.  Mes my ow honan ny vydhav argelli shyndyans vyth dhe'n dra ma: yn mysk oberennow oll Sauron yth yw an unn dra deg.  Drudh yw dhymm, kyn y'n prenav dre bayn meur.

'Pan redis vy an geryow ma, ow negys a veu gorfennys.  Drefenn an skrif tresys dhe vos taves Mordor ha gwesyon an Tour, dell dismygis Isildur.  Hag an pyth a veu leverys dredho a veu godhvedhys seulabrys.  Y'n jydh a wrug Sawron gorra dh'y vys an Bysow y'n kynsa tro, Kelebrimbor, gwrier an Tri, a'n arwodhva, ha diworth a-bell ev a glywas ev dhe leverel an geryow ma, hag yndella y vynnas drog a veu diskudhys.

'Distowgh yth omdhiberthis vy a-dhiworth Denethor, mes, ha my ow tos war-wogledh, messajys a dheuth dhymm a-dhiworth Lorien ha leverel Aragorn dhe dreusi y'n fordh na, hag ev dhe gavoes an kroadur yw gelwys Gollum.  Rakhenna yth en vy kynsa rag metya ganso ha klywes y hwedhel.  Ny vedhis vy dismygi py peryllow re beu res dhodho mos y'ga mysk y honan.'

'Nyns yw res leverel meur yn aga hever,' a leveris Aragorn.  'Mars yw res dhe wour kerdhes a-wel dhe'n Yet Dhu, po yn mysk bleujennow marwel Nans Morgul, y hwra peryllow dhodho.  My, ynwedh, a gollas govenek wor'tiwedh, hag y tallethis vy ow vyaj dhe-dre.  Ena, dre jons da, y kevis vy a-dhesempis an pyth a helghis vy: merkyow dewdroes medhel ryb poll leysek.  Mes an ol o fresk ha skav, hag ny wrug ev mos war-tu ha Mordor saw dhe-ves anedhi.  A-hys emlow an Gwernow Marow y'n sywis vy, hag ena my a'n synsis.  Yth esa ev ow skolkya ryb poll stronk, ow lagatta y'n dowr hag an gorthugher dhe dewlhe, my a'n synsis, Gollum.  Kudhys gans loub glas o ev.  Nevra ny vydh ev kara orthiv dell dybav; drefenn ev dhe'm bratha, ha nyns en vy hweg.  Ny wrug vy kavoes travyth moy a-dhiworth y anow ages merkow y dhens.  My a dyb bos henna gwettha rann ow vyaj oll, an fordh dhe dhehweles, ow koelyas orto mo ha myttin, ow kul orto kerdhes a-ragov gans kabester a-dro dh'y gonna,  lien-ganow dhodho bys pan dheuth ev dovhes dre fowt a dhiwes ha boes, ow herdhya orto prest war-tu ha Myrkoes.  My a'n dros ena wor'tiwedh ha'y ri dhe'n Elfow, rag ni dhe vos unnver bos henna gwrys; ha da o genev bos rydhhes a'y geskowethyans, drefenn ev dhe flerya.  Dhe'm brys vy, yma govenek dhymm nevra na wrav vy y weles arta; mes Gandalf a dheuth ha perthi kows hir ganso.'

'Gwir, hir ha skwithus,' yn-medh Gandalf, 'mes, nyns o heb gwayn.  Yn kynsa, an hwedhel a leveris ev o unnver gans an huni re leveris Bylbo lemmyn yn igor y'n kynsa tro; mes nyns esa poesekter meur dhe henna drefenn my dh'y dhismygi seulabrys.  Mes my a dhyskis yn kynsa bysow Gollum dhe dhos a-dhiworth an Avon Veur ogas dhe'n Parkow Gladden.  Ha my a dhyskis ynwedh ev dh'y biwa dre dermyn hir.  Bywnansow pals a'y agh vyghan.  Nerth an bysow re hirhasa y vloedh dre hirneth dres aga hys; saw yma'n nerth na dhe'n Bysowyer Meur yn-unnik.

'Ha mar nyns yw henna prevyans lowr, Galdor, yma'n prevyans arall a gewsis vy yn yn gever.  Dhe'n bysow ma poran a wrussowgh hwi gweles omma drehevys a-ugh, krenn hag anafinys, an lytherennow a veu derivys gans Isildur a yll bos redys hwath, mars eus nerth a vodh rag gorra an dra owrek yn tan dre hwers.  Henn re wrug vy, ha henna re redis vy:

Ash nazg durbatuluk, ash nazg gimbatul, ash nazg thrakatuluk

agh burzum-ishi krimpatul.'

'An fordh may chanjyas lev an pystrier o revedh.  Distowgh ev a dheuth ha bos godrosek, nerthek, mar arow ha men.  Dell hevelis, skeus a dremenas a-dreus an howl ughel ha'n porth a dheuth ha bos tewl dre hwers.  Oll anedha a grenas ha'n Elfow a gudhas aga diwskovarn.

'Nevra kyns lemmyn ny vedhas lev vyth leverel geryow an taves na yn Imaldris Gandalf Loes,' a leveris Elrond, pan dremensa an skeus hag anella an kowethyans arta.

'Ha gwaytyn na wra nagonan y gewsel omma arta,' a worthybis Gandalf.  'Byttegyns ny bysav dha evyans, Mester Elrond.  Mar ny via da an taves na dhe vos klywys yn pub kornell an West, gorrewgh a-denewen dout oll an dra ma dhe vos dhe-wir an pyth re leveris an Fur: tresor an Eskar, gwrys gans y atti oll; hag ynno yma rann vras a'y nerth kyns.  Diworth an Vlydhynyow Du a dheu an geryow a glywas Govyon Eregion, hag i a wodhya i dhe vos traytys:

Unn Vysow dh'aga rewlya oll, Unn Vysow dh'aga throvya, Unn Vysow dh'aga hyrghes oll,

hag y'n tewlder aga maylya.

'Konvedhewgh ynwedh, ow howetha, my dhe dhyski moy hwath a-dhiworth Gollum.  Poes o ganso kewsel ha'y hwedhel o ankler, mes dres dout yw ev dhe vones dhe Vordor, hag ena oll a woer ev a veu konstrynnys diworto.  Rakhenna, an Eskar a woer lemmyn an Onan dhe vos kevys, hag yth esa ev y'n Shayr dre dermyn pell; ha drefenn y wesyon dh'y bursywya ogas dhe'n daras omma, ev a vydh godhvos, martesen ev a woer seulabrys, dell gewsav lemmyn, ev dhe vos omma genen.'   

Pubonan a esedhas yn taw pols, wosa termyn berr Boromir a gewsis.  'Ev yw tra vyghan dell leverydh, an Gollum ma.  Byghan mes bras y dhregynn.  Pyth eus yn y gever?  Py breus a wruss'ta gorra warnodho?'

'Yma ev yn prison mes travyth gweth,' a leveris Aragorn.  'Ev re borthsa duwon meur.  Nyns eus dout vyth ev dhe vos tormentys, hag yma own du a Sauron war y golonn.  Mes da yw genev evy ev dhe vos gwithys salow gans an Elfow hewoel a Vyrkoes.  Y vikenn yw bras ha honn a re dhodho nerth skant na yllir y grysi dhe gorf mar voen ha gwedhrys.  Ev a allsa gul dregynn meur hwath, a pe ev rydhhes.  Ha nyns eus dout vyth dhymm ev dhe vos gesys dhe asa diworth Mordor gans neb negys drog.'

'Elas!  Elas!' a grias Legolas, ha dh'y fas teg elfek yth esa ankres meur.  'Res yw dhe leverel lemmyn an nowedhys may feuv vy dannvenys rag y dhri.  Nyns yw da, mes omma yn arbennik y hwrug vy dyski pygemmys a dhrogedh a vo ynno rag an kowethyans ma.  Smeagol, yw gelwys lemmyn Gollum, re dhienkas.'

 'Dienkys!' a grias Aragorn.  Henn yw nowodhow drog dhe-wir.  Y fydh edrek hwerow dhyn ni oll dredho, dell dybav.  Fatell wrug tus Thranduil fyllel a'ga hyfyans?'

'Nyns o dre fowt a hewoelder,' a leveris Legolas; 'mes martesen dre worhwekter.  Ha ni a dyb bos gweres dhodho a-dhiworth tus erell, ha moy a'gan negys yw godhvedhys a-les ages dell vynnyn.  Ni a withas war an kroadur ma mo ha myttin, herwydh arghadow Gandalf, kynth en ni skwithys yn feur dre'n oberenn.  Mes Gandalf a bysis orthyn dhe berthi govenek ev dhe vos dasyaghhes, ha nyns esa hwans dhyn y witha prest yn dorvaghow yn-dann an dor, may koedhsa ev arta yn y dybyansow du koth.'

'Hwi o le hweg dhymmo,' yn-medh Gloin gans gowolok dynn a'y dhewlagas, ha kovyow koth ow pos sordys a'y brisonyans yn leow down helyow an Myghtern-Elf.

'Bydh kosel.' a leveris Gandalf.  'Mar pleg, na wodorr, Gloin da.  Henn o kammgonvedhes edregadow, ewnhes nans yw hirneth.  Mars yw dres omma oll an grevonsys ynter Elfow ha Korryon, ni a wrella gasa an Kusulyans ma.'

Gloin a sevis hag omblegya, ha Legolas a besyas.  'Yn dydhyow teg aga hewer ni a gemmeras Gollum dre'n koes; hag yth esa gwydhenn hir a sevis pell diworth an re erell hag o da ganso yskynna warnedhi.  Lieskweyth ni a'n asa yskynna dhe'n ughella skorrennow, bys may hwrug ev omglywes an gwyns rydh, mes ni a wre gwithyas orth ben an wydhenn.  Unn jydh ev a naghas diyskynna, ha nyns esa hwans dhe'n gwithysi yskynna war y lergh: ev re dhysksa synsi orth an skorrennow gans y dhewdroes keffrys ha'y dhiwdhorn; ytho i a esedhas ryb an wydhenn pell y'n nos.

 'Y'n nos hav na poran, heb po loer po ster, Orkow a dheuth er agan pynn yn anwaytys.  Ni a's herdhyas dhe-ves wosa termyn;  fell ens i ha meur aga niver, mes i re dhothya a-dhiworth tir dres an menydhyow, ha nyns o koesow aswonnys yn ta gansa.  Pan veu gorfennys an vatel, ni a welas bos gyllys Gollum, ha'y withysi a veu po ledhys po synsys.  Ena yth o apert dhyn an omsettyans dhe vos gwrys rag y sawyans, hag ev dhe wodhvos yn y gever seulabrys.  Fatell veu ordenys henna ny yllyn ni dismygi; mes Gollum yw kall, hag aspioryon an Eskar yw pals.  An traow tewl a veu herdhys yn-mes yn vlydhen mernans an Dhragon re dhehwelas brassa aga niver, ha Myrkoes yw tyller drog arta, saw y'n leow mayth yw gwithys agan gwlaskor.

Ni re fyllis dassynsi Gollum.  Ni a gavas y ol yn mysk ol Orkow pals, down y'n Koes y fordh, ow mos war-tu ha'n soth.  Mes kyns pell agan sleyghneth a veu fethys, ha ny vedhsyn ni pesya an helgh; drefenn ni dhe dhos ogas dhe Dhol Guldur, ha henn yw tyller pur dhrog hwath; nyns en ni y'n fordh na.'

'Wel, wel, ev yw gyllys,' a leveris Gandalf.  'Nyns eus termyn lowr dhyn rag y helghi arta.  Ev a wra an pyth a wra ev.  Mes ev a wrello rann hwath na wrug ragweles nag ev na Sawron.

'Ha lemmyn y hworfennav orth govynnow erell Galdor.  Pyth eus a-dro dhe Saruman?  Pyth yw y gusul dhyn y'n termyn kales ma?  Res yw dhymm leverel an hwedhel ma yn leun, rag na wrug ma's Elrond y glywes hwath, hag yn ferr hepken, mes yma poesekter dhodho rag an draow oll yw res dhyn ervira.  Yth yw an diwettha chaptra yn Hwedhel an Bysow, bys omma.

'Dhe benn mis Gortheren yth esen vy y'n Shayr, mes yth esa kommol a breder y'm brys, hag y farghegis vy dhe emlow soth an pow byghan; drefenn bos ragown dhymm a neb peryll, kudhys diworthiv hwath mes ow tos nes.  Ena messajys a'm drehedhas ow leverel a-dro dhe vresel ha fethans yn Gondor, ha pan wrug vy klywes a'n Skeus Du yeynder a goedhas war ow holonn.  Mes ny gevis vy nagonan saw nebes fowesigyon a-dhiworth an Soth; dell hevelis dhymm yth esa warnedha own ma na vynnsons i kewsel yn y gever.  My a dreylyas ena est ha north ha vyajya a-hys an Glaslergh; nyns en vy pell diworth Bri pan wrug vy metya orth tremenyas owth esedha war dorrlann ryb an fordh ha rybdho y vargh ow peuri.  Radagast Gell o, a drigas seulabrys yn Rosgobel, nes dhe emlow Myrkoes.  Ev yw unn den a'm urdh, mes ny wrug vy y weles dre vlydhynyow pals.

'"Gandalf!" a grias ev.  "Yth esen vy orth dha hwilas.  Mes estren ov vy y'n ranndir ma.  My a wodhya saw ty dhe vos kevys martesen yn pow gwyls gans hanow divlas Shayr."

' "Dha gedhlow yw ewn," a leveris vy.  "Mes na'n henow y'n fordh na, mar metti jy gans neb annedhyas anodho.  Nes dhe emlow an Shayr esos'ta lemmyn.  Ha pyth yw dha negys genev vy?  Ter yw dhe'm brys vy.  Nevra nyns es ta tremenyas, heb bos herdhys gans edhomm bras."

' "Yma negys ter dhymm" a leveris ev.  "Ow nowodhow yw drog."  Ena ev a viras a-dro haval orth bos skovarnow dhe'n keow martesen.  "Nazgul," a hwistras ev.  "Yma'n Naw ow mos a-les arta.  I re dremenas an Avon yn-dann gel hag yth esons i ow kwaya war-howlsedhes.  I re wrug toellwisk avel marghogyon dhu."

'Y'n pols na my a wodhva an pyth re wrug euth dhymm heb y aswonn.

' "Res yw bos neb esow po negys bras dhe'n eskar," yn-medh Radagast;  "mes an pyth a wra dhodho attendya orth an ranndiryow pell hag ynyal ma ny allav vy dismygi."

' "Pyth yw dha styr?" a leveris vy.

' "Leverys veu dhymm an Varghogyon dhe bysi nowodhow a bow henwys Shayr yn py le pynag a ellons."

' "An Shayr," a leveris vy; mes own a goedhas war ow holonn drefenn pubonan ha'n Fur maga ta dhe berthi own a sevel erbynn an Naw, pan vons i kuntellys warbarth yn-dann aga fentern fell.  Myghtern ha huder meur o ev yn henvlydhynyow, hag ervys yw ev lemmyn gans euth marwel.  "Piw a leveris orthis yndella ha piw a'th tannvonas?" a wovynnis vy.

' "Saruman Gwynn," a worthybis Ragagast.  "Hag ev a leveris orthiv dhe leverel orthis jy ev dhe weres mars eus edhomm dhis; mes res yw dhis pysi y weres distowgh, poken re helergh y fydhydh."

'Hag an messaj na a dhros govenek dhymm drefenn bos Saruman Gwynn penn ow urdh.  Radadast yw, heb mar, Pystrier skentel, mester a furvow ha chanjya liw; hag yma dhodho skentoleth bras a losowys ha bestes, hag ydhyn yn arbennik yw y gowetha.  Mes Saruman re studhyas hir artys an Eskar y honan, hag yndella y hyllyn ni y hedhi lieskweyth.  Der oberennow Saruman y hwrussyn ni y herdhya diworth Dol Guldur.  Martesen ev re gavsa neb arvow rag fesya an Naw.

' "Yth av dhe Saruman," yn-medhav.

' "Res yw dhis mos distowgh," a leveris Radagast; "drefenn my dhe skoellya termyn der dha hwilas hag yma an dydhyow ow tos ha bos berr.  Erghys veuv dhe'th kavoes kyns Hanterhav, ha henn yw warnan lemmyn.  Mar talletthes prest a-dhiworth an le ma, nyns yw gwirhaval ty dh'y dhrehedhes kyns diskudha an Naw an pow a hwilons.  My ow honan a wra kildro distowgh."  Kettoeth ha'n ger na ev a yskynnas war y vargh ha ev a varghogsa dhe-ves a-dhesempis.

' "Gwith pols!" yn-medhav.  "Y fydh res dhyn a'th weres, ha gweres pubtra a vynn y ri.  Dannvon messajys dhe'n bestes hag ydhyn oll yw dha gowetha.  Lever dhedha may hwrellons i dri nowodhow a neptra a-dro dhe'n mater ma dhe Saruman ha Gandalf.  Dannvonens messajys dhe Orthank."

' "Gwrav yndella," a leveris ev, ha marghogeth dhe-ves haval orth an Naw dh'y jasya.

 'Ny yllis vy y sywya y'n pols na.  My re varghogsa pur bell seulabrys y'n jydh na, hag yth en vy mar skwith ha'm margh; ha res o dhymm tybi yn kever traow.  My a drigas dre'n nos yn Bri hag ervira nag esa termyn lowr dhymm dehweles dhe'n Shayr.  Nevra ny wrug vy kammwrians brassa!

'Byttegyns,  y skrifas vy messaj rag Frodo, ha tresta yn ow howeth an ost dh'y dhannvon dhodho.  Y farghogis vy dhe-ves y'n bora; hag y teuth vy wor'tiwedh dhe drigva Saruman.  Honn yw hirder soth yn Horngastell*17 dhe benn an Menydhyow Niwlek, nyns yw pell diworth Aswa Rohan.  Boromir a yll leverel orthewgh bos honna nans ledan meur hag eus ynter an Menydhyow Niwlek ha benvreow a'n gledhbarth Ered Nimrais, an Menydhyow Gwynn a'y dre.  Mes Horngastell yw kylgh a veyn serth a ge nans avel fos, hag yn mysk an nans ma yma tour a ven yw henwys Orthank.  Ny veu gwrys gans Saruman, saw gans an Numenoragh nans yw hirneth; ha pur hir yw gans lies kevrin; mes nyns yw y semlans haval orth dornweyth a greft.  Ny yll bos drehedhys saw der tremena kylgh Horngastell; hag y'n kylgh ma yma saw unn yet.

'Diwedhes unn gorthugher y teuth vy dhe'n yet, haval orth gwarak veur y'n fos a ven; ha gwithys yn fen o.  Mes yth esa gwithysi an yet ow koelyas ragov vy ha leverel orthiv Saruman dhe'm gortos.  My a varghogas yn-dann an warak, ha'n yet a dhgeas yn taw a-dhelerghov, ha distowgh yth esa own dhymm, kyn na wrug vy godhvos skila vyth anodho.

'Mes yth yth dhe benn Orthank, ha dos dhe risfordh Saruman; hag ena ev a vetyas genev ha'm ledya war-vann dh'y stevell a-wartha.  Yth esa bysow dh'y vys.

' "Ytho, ty re dheuth, Gandalf," a leveris ev dhymm yn sad; mes yn y dewlagas yth esa golow gwynn dell hevel, haval orth bos hwarth yeyn yn y golonn.

' "Gwir, devedhys ov," yn-medhav.  "Dos a wrug rag pysi dha weres, Saruman Gwynn."  Ha'n ughhanow ma a serris orto dell hevelis.

' "A wruss'ta dhe-wir, Gandalf Loes!" a skornyas ev.  "Rag gweres!  Boghes venowgh re beu klywys Gandalf Loes dhe hwilas gweres, den mar skentel ha mar fur, ow kwandra a-dro dhe diryow, ow kul rann yn pub negys, a vo gwiw yndella po na vo."

'My a viras orto hag omwovynn.  "Mar nyns ov vy toellys," a leveris vy, "yma traow ow kwaya lemmyn hag y fydh res unyans oll agan nerth."

' "Yndella y fo," yn-medh ev, "mes diwedhes y teuth an tybyans dhis.  Pes termyn, dell omwovynnav, a wruss'ta kudha diworthiv vy, penn an Konsel, tra a'n brassa poesekter?  Pandr'a'th tre lemmyn a-dhiworth dha skolkva y'n Shayr?"

' "An Naw re dheuth war-rag arta," a worthybis vy.  "I re dremenas an Avon.  Yndella a leveris Radagast dhymm."

' "Radagast Gorm!" a hwarthas Saruman, ha nafella ny wrug ev kudha y skorn.  "Radagast Dover Ydhyn!  Radagast Sempel!  Radagast Fol!  Mes yth esa skians lowr hepken dhodho rag gul an rann a sevis vy ragdho.  Ty re dheuth, ha henn o unn entent ow messaj.  Hag omma y hedhydh, Gandalf Loes, ha powesa diworth vyajyans.  Drefenn my dhe vos Saruman Fur, Saruman Gwrier Bysow, Saruman Lies Liw!"

'My a viras ena ha gweles y woenyow a havalsa bos gwynn seulabrys dhe vos ken, gwiys ens a bub liw, ha pan waya ev i a derlentri bys may feu sowdhenys dewlagas.

' "Gwell o genev gwynn," yn-medhav.

' "Gwynn!" a skornyas ev.  "Gwynn a wra dallethva.  Pann gwynn a yll bos liwys.  An folenn wynn a yll bos skrifys; ha golow gwynn a yll bos terrys."

' "Y'n kas na nyns yw gwynn namoy," a leveris vy.  "Ha neb a derr neppyth rag hwithra an pyth ywa re asas fordh furder."

' "Nyns yw res dhis kewsel orthiv avel onan an fellyon a withydh avel koweth." yn-medh ev.  "Ny'th tres omma rag bos dyskys genes, saw ri dhis dewis."

'Ev a sevis yn sav ena ha dalleth gordhythya, haval ev dhe wul areth ragoberys yn hir.  "An Hendhydhyow yw gyllys.  Yma'n Kresdhydhyow ow tremena.  Yma'n Dydhyow Yowynkka ow talleth.  Oes an Elfow yw gorfennys, mes agan oes yw nes: an norvys a Wer a goedh dhyn ni y rewlya.  Mes res yw dhyn kavoes nerth, nerth rag ordena puptra herwydh agan bodh, rag les na yll bos gwelys saw gans an Fur.

' "Ha goslow, Gandalf, prest ow howeth ha gwereser!" a leveris ev yn unn dhos nes ha kewsel lemmyn gans lev medhella.  "My a leveris ni dh'y rewlya, drefenn bos rewlys genen nyni martesen, mar mynnydh omjunya genev.  Yma Nerth nowydh ow sevel.  Hag er y bynn ny vydh gwayn vytholl dre'n polisis hag unyansow koth.  Nyns eus govenek gesys yn po Elfow po Numenor ow merwel.  Ytho, henn yw unn dewis usi a-ragos, a-ragon ni.  Ni a allsa omjunya gans an Nerth na.  Y fia fur, Gandalf.  Yma govenek y'n fordh na.  Y drygh yw nes; hag y fydh gwerisons hel rag an re a'n gweresas.  Pan deffo an Nerth, y gowetha prevys a wra tevi ynwedh; ha'n Fur, my ha ty y'ga mysk, wor'tiwedh dre berthyans, a dheffo ha bos lywyoryon a'y fordh, y routers.  Ni a yll gortos agan hwers, ni a yll gwitha agan tybyansow y'gan kolonn, amayys martesen dre dhrogedh a vo gwrys y'n fordh, mes pes da der an mynnas ughel ha diwedhek: Godhvos, Rewlyans, Arayans; an traow oll a wrussyn ni strivya heb sewen dhe wul, lettys yn le gweresys gans agan kowetha po gwann po diek.  Ny via res a janj, ny via chanj gwir a'gan towlennow, saw y'gan gwriansow.

' "Saruman," a leveris vy, "my re glywas arethow a'n par ma kyns, yn ganow kanasow dannvenys a-dhiworth Mordor rag toella tus dhiskians.  Ny dybav ty dhe'm dri a-dreus an pellder ma rag skwithhe ow diwskovarn hepken."

'Ev a viras orthiv dhe-denewen, ha hedhi pols yn unn dybi.  "Wel, y konvedhav na wra omgommendya dhis an fordh fur ma," yn-medh ev.  "Na hwath, martesen.  Mar kyll bos dismygis neb fordh well martesen."

'Ev a dheuth ha gorra y dhorn hir war ow bregh.  "Ha prag le, Gandalf?" a hwystras ev.  "Prag le?  An Bysow Rewlya!  Mar kyllyn ni routya henna, an nerth a dremensa dhyn ni.  Henn yw dhe-wir an skila my dhe'th tri omma.  Yma lies lagas ow soedha ragov, ha my a grys ty dhe wodhvos an le may ma'n dra dhrudh.  A nyns yw yndella?  Poken, prag y pys an Naw desedhans an Shayr, ha pyth yw dha negys ena?"  Hag ev dhe leverel henna lust na allas ev y gudha a splannas distowgh yn y dhewlagas.

' "Saruman," yn-medhav yn unn sevel dhe-ves diworto, "ny yll saw unn dhorn yn nep-prys devnydhya an Onan, ha ty a woer yndella yn ta, ytho nag omherdh ha leverel "dhyn ni"!  Mes, ny'n rosen vy dhis, na nowodhow anodho, wosa bos igerys dha vrys dhymm.   Ty o penn an Konsel, mes ty re omdhiskudhas wor'tiwedh.  Wel an dewisyow yw, dell hevel, omblegya po dhe Sauron po dhisso.  Ny wrav na'n eyl na'y gila.  Eus dewisyow erell dhis?"

'Ev o yeyn lemmyn ha peryllus.  "Eus," yn-medh ev.  "Ny waytis vy ty dhe dhiskwedhes furder, kyn fia a-barth dhisso dha honan; mes y res vy dhis chons a weres orthiv dre vodh, hag omsawya diworth ahwer ha payn meur.  An tressa dewis yw gwitha omma bys y'n diwedh."

' "Bys yn py diwedh?"

' "Bys pan diskutthi dhymm an le may kyllir kavoes an Onan.  Martesen y hallav kavoes fordh dhe'th kennertha.  Po, bys pan vo kevys yn despit dhis, hag yma termyn lowr dhe'n Rewlyer treylya y vrys war-tu ha materyow skaffa: leveryn, dismygi gwerison gwiw rag lettyans ha tonteth Gandalf Loes."

' "Ny vydh henna unn mater a'n skaffa martesen." a leveris vy.  Ev a hwarthas orthiv, drefenn bos gwag ow geryow, hag ev a'n godhva.

'I a'm synsas ha'm sevel ow honan war bynakyl Horngastel, y'n tyller may hwrug Saruman mires orth an ster herwydh usadow.  Nyns eus diyskynnva vyth marnas grisfordh gul a vilyow a radh, hag an nans a-barth-woeles a hevel bos pell dhe-ves.  My a viras orto ha gweles le mayth esa glasneth ha tekter kyns, ha lenwys o gans pyttow ha gelfornow.  Bleydhi hag orkow a drig yn Horngastel, drefenn Saruman dhe sevel nerth meur y honan, erbynn Sawron, nag usi ow kul gonis dhodho hwath.  Mog tewl a grogas dres y oberennow oll hag omvaylya a-dro dhe Orthank.  My a sevis, ow honan, war ynys yn mysk an kommol; ha nyns esa chons a dhiank, ha hwerow o ow dydhyow.  Pechys en vy gans yeynder, ha nyns o marnas spas byghan may hyllyn vy kerdhes a-dro yn unn prederi yn kever devedhyans an Varghogyon y'n North.

'Sur en vy an Naw dhe dhassevel dhe-wir, heb bos res geryow Saruman a ve gowyow.  My re glywsa nowedhys na ylli bos kammgonvedhys hirneth y'n fordh kyns dos yn Horngastell.  Prest yth esa own y'm holonn a-barth ow howetha y'n Shayr; mes yth esa nebes govenek dhymm hwath.  Yth esa govenek dhymm Frodo dhe dhalleth war'n fordh distowgh, dell ynnias ow lyther, hag ev dhe dhrehedhes Pansaven kyns an helgh marwel dhe dhalleth.  Hag ow govenek ha'm own o drogsevys, drefenn ow govenek dhe sevel dre wour tew yn Bri; hag ow own a sevi dre felder Sawron.  Mes res yw dhe wer dew a werth korev gorthybi orth galowyow pals; ha nerth Sawron yw le es dell yw dismygis dre own hwath.  Mes yn kylgh horngastell, ow honan ha maglennys, nyns o es dhe dybi an helghoryon a wrug po fetha po fesya oll a dhothya a-ragdha dhe fyllel y'n Shayr pell dhe-ves.'

'My a'th welas!' a grias Frodo.  'Yth eses'ta ow kerdhes a-dro.  An loergann a splannas war dha wols.'

Gandalf a hedhis dre varth ha mires orto.  'Nyns o marnas hunros,' a leveris Frodo, 'mes kov anodho a dheuth y'm brys a-dhesempis.  My re'n ankovsa yn tien.  Y teuth ev nans yw hirneth; wosa my dhe asa an Shayr, dell dybav.'

'Diwedhes o y dhevedhyans,' yn-medh Gandalf, 'dell gonvedhydh, yth esa plit drog dhymm.  An dus a'm aswonn a vydh unnverhes ma nag esa studh dialloes dhymm kyns saw nammenowgh, ha ny berthav yn ta anfeus a'n par na.  Gandalf Loes maglennys haval orth kelyonenn yn gwias traytus kevnis!  Mes kevnisenn an moyha skentel a yll gul neusenn wann.

'Yn kynsa yth esa own dhymm, dell vynnas Saruman heb dout, Radagast dhe dreylya er ow bynn ynwedh.  Mes ny glywis vy tokyn a dravyth drog po yn y lev po yn y dhewlagas dres agan metyans.  Mar kwrug vy yndella, nevra nyns ylsen vy dhe Horngastell, po y hylsen vy gans moy a rach.  Yndella a wrug dismygi Saruman, hag ev re gudhsa y vrys ha toella y gannas.  Y fia euver, yn neb kas, dhe assaya treylya Radagast onest dhe draytyans.  Ev a'm hwilas gans lenduri, ha'm dros yndella.

'Henn o diswrians towlenn Saruman.  Drefenn na wodhva Radagast skila vyth na dalvia ev gul herwydh ow gorholedh; hag ev a varghogas war-tu ha Myrkoes, le mayth esa lies koweth dhodho dre hirneth.  Hag Eryon an Menydhyow eth pell, ha gweles meur a draow: kuntellyans bleydhi hag Orkow; ha'n Naw Marghek ow tos a-dro y'n tiryow; hag i a glywas nowodhow a-dro dhe dhiank Gollum.  Hag i a dhannvonas kannas rag dri an nowedhys dhymmo.

'Hag yndella yth o, pan esa ow tanowhe hav, y teuth nos gans loer gler, ha Gwaihir Arloedh an Gwyns, skaffa er an Eryon Meur, a dheuth yn anwaytys dhe Horngastell; hag ev a'm kavas yn unn sevel war an pynakyl.  Ena y kewsis vy ganso hag ev a'm kemmeras dhe-ves kyns Saruman dhe arwodhvos.  Pell dhiworth Horngastell en vy kyns bleydhi hag orkow dhe dhos diworth an yet rag holya war ow lergh.

' "Pes pellder a yll'ta ow degi?" a wovynnis vy orth Gwaihir.

' "Meur a lewyow," a leveris ev, "mes heb mos dhe amal an norvys.  Dannvenys en vy rag dri nowedhys yn le doen begh."

' "Res yw dhymm steda-dor ytho," a leveris vy, "ha steda skav yn korughel, drefenn nag esa res dhymm a doeth avel hemma kyns."

' "Ytho, y fydhav dha worra dhe Edoras, y'n le mayth esedh Arloedh Rohan yn y helyow," yn-medh ev; "drefenn nag yw honna pell dhe-ves."  Ha da o henna genev, drefenn bos trigys yn Ryddermark Rohan an Rohyrrym, an Arlydhi-margh, ha nyns eus mergh haval orth an re yw megys y'n nans meur na ynter an Menydhyow Niwlek ha'n Menydhyow Gwynn.

'Yw len hwath an Gwer Rohan, dell dybydh?" a wovynnis vy orth Gwaihir, drefenn traytyans Saruman dhe gisya ow grysyans.

' "I a be trubyt a vergh," a worthybis ev, "ha dannvon meur anedha pub blydhen dhe Vordor, yndella yth yw leverys; mes nyns yns i hwath yn yew.  Mes mar teuth ha bos drog Saruman, dell leverydh, ny yll bos lettys dre hirder aga fethans."

'Ev a'm gorras yn pow Rohan nebes kyns bora; ha lemmyn y hwrug vy hirhe ow hwedhel re.  Res yw dhymm bos skaffa gans an myns yw gesys.  Yn Rohan y konvedhis vy bos drog owth oberi seulabrys : gowyow Saruman; ha ny vynnas goslowes myghtern an pow orth ow gwarnyansow.  Ev a erghis orthiv dhe gemmeres margh ha mos; hag y tewisis vy onan o pur dha genev vy, mes boghes dha ganso ev.  My a gemmeras an gwella margh yn y bow, ha nevra ny welis vy y bar.'

'Res yw ev dhe vos best nobyl dhe-wir,' yn-medh Aragorn; 'hag an nowodhow Sauron dhe wul ardoll a'n par na a wra anken dhymm moy es nowodhow a havallo bos gweth.  Nyns o yndella pan esen vy y'n pow na y'n diwettha tro.'

'Nyns yw yndella lemmyn dell vynnav ti.' yn-medh Boromir.  'Yth yw gow a dheu a-dhiworth an Eskar.  My a aswonn Gwer Rohan, lel ha kolonnek, agan keffrysysi, ow triga hwath y'n tiryow a resen ni dhedha nans yw hirneth.'

'Yma skeus Mordor a-dreus powyow pell,' a worthybis Aragorn.  'Saruman re goedhas yn-danno.  Rohan yw arweskys.  Piw a woer a pyth a gevydh ena mar tehwelydh?'

'Ny vydh hemma dhe'n leha,' a leveris Boromir, 'i dhe brena aga bywnans gans mergh.  I a gar aga mergh kemmys hag aga neskerens.  Ha nyns yw yndella heb skila, drefenn mergh an Ryddermark dhe dhos a-dhiworth parkow an North, pell diworth an Skeus, ha'ga agh, haval orth agh aga mestrysi yw devedhys a'n hendydhow rydh.'

'Gwir!' yn-medh Gandalf.  'Hag yma onan y'ga mysk a ve kuys yn myttin an norvys.  Ny yll kesstriva ganso mergh an Naw; heb skwithter, skav avel gwyns ow pera, Skeusloes*18 i a'n henwi.  Dydhweyth y vlew a derlenter avel arghans; nosweyth, haval orth skeus yw, hag a dremen anwelys.  Skav yw y gamm!  Nevra kyns ny wrug den vyth yskynna warnodho, mes my a'n gemmeras ha y dovhe, ha ev a'm dug mar skav may hwrug vy drehedhes an Shayr pan esa Frodo war an Goenyow Krug, kyn hwrug vy dalleth diworth Rohan pan wrug ev dalleth a-dhiworth Hobytun.

'Mes own a devis ynnov ha my ow marghogeth.  Dell wrug vy dos war-tu ha'n north prest y hwrug vy klywes nowodhow a'n Varghogyon, ha kyn hwrug vy berrhe an hyns war aga lergh dydh ha dydh, prest yth esens i a-ragov.

I re omrannsa, dell glywis vy: nebes anedha a hedhis orth emlow an est, nes dhe'n Glaslergh ha nebes anedha a ynherdhyas y'n Shayr a-dhiworth an soth.  My a dheuth yn Hobytun ha Frodo a veu gyllys; mes y hwrug vy keskows gans Gamji koth.  Meur a geskows ha myns byghan y'n mater poran.  Ev a vynnas leverel meur a-dro dhe falladow  perghennogyon nowydh Bag End.

' "Pur dhrog yw genev chanjyow," a leveris ev, "nyns yw da y'n rann ma a'm bywnans, hag yn arbennik chanjyow a'n gwettha."  ev a dhasleveris  "Chanjyow a'n gwettha" lieskweyth.

' "Gwettha yw ger drog," a leveris vy orto, "hag yma govenek dhymm na vywydh jy hir lowr dh'y weles."  Mes yn mysk y gows my a gonvedhas wor'tiwedh Frodo dhe asa Hobytun le es seythun kyns, ha marghek du dhe dhos dhe'n Vre y'n keth gorthugher.  Ena y farghegis vy war-rag gans own.  Y teuth vy yn Bukland ha kavoes habadoellya ena, mar vysi ha moryoneri*19 a veu kabolys gans barrenn.  My a dheuth dhe'n chi dhe Grykhollow, hag ev o terrys ha gwag; mes orth an treudhow yth esa huk esa dhe Frodo.  Ena, dre bols, govenek a'm asas, ha ny wrug vy hedhi rag kuntell nowdhow, y fia difres ragov mar kwrellen vy yndella; mes my a varghogas warlergh an Varghogyon.  Kales o dh'aga holya, drefenn aga ol dhe vones y'n fordhow pals, ha nyns esa tybyans dhymm a'n gwella gweythres.  Mes dell hevelis dhymm nebes anedha re varghogas war-tu ha Bri; hag yth yth vy y'n fordh na, drefenn my dhe dhismygi geryow a via da dhe leverel dhe'n ost.

' "Butterbur ev yw gelwys." a dybis vy.  "Mars yw ev kablus rag an ardak ma, y fydhav y teudhi!  Y fydhav rostya an muskok koth a-ugh tan."  Yth esa ev ow kwaytya an keth, ha pan welas ev ow fas ev a goedhas dhe'n leur ha dalleth teudhi distowgh.'

'Pandr'a wruss'ta dhodho? a grias Frodo gans own.  'Ev o pur guv dhyn dhe-wir hag ev a wrug oll a allas ev.'

Gandalf a hwarthas.  'Na vydh ownek!' yn-medh ev.  'Ny wrug vy bratha, ha ny harthas vy saw boghes.  Yth en vy gorheudhhes gans an nowodhow a gevis vy diworto pan hedhis ev krena may hwrug vy byrla an gwas koth.  Ny yllis vy dismygi fatell wrug hwarvos y'n termyn na, mes my a glywas ty dhe vos yn Bri y'n nos tremenys, ha mones y'n myttin na gans Hirgarr.

' "Hirgarr!" a griis vy, yn unn garma dre lowender.

' "Gwir, syrr, yndella yn gwettha prys, syrr," a leveris Butterbur, yn unn gammgonvedhes ow styr.  "Ev a omvetyas gansa yn despit dhe buptra a yllis vy gul, hag i a omjunyas ganso.  Aga fara o pur goynt oll an termyn i dhe vos omma: omvodhek dell leverir."

' "Asen!  Muskok!  Barliman wordhi ha meurgerys dres eghenn!" a leveris vy.  "Henn yw an gwella nowodhow a wrug vy degemmeres a-dhia hanterhav:  bath a owr dhe'n leha yw y dalvos.  Re bo gorrys dhe'th korev gorhan a goethter gorughel dre seyth blydhen!" yn-medhav.  Lemmyn y hallav vy gul powes nosweyth, an kynsa a-dhia prys na allav vy kovhe."

'Ytho, y trigis vy ena dre'n nos na, yn unn omwovynn yn feur a-dro dhe'n Varghogyon; hwath nyns esa nowodhow yn Bri saw yn kever dew anedha, dell hevelis.  Mes y'n nos ni a glywas moy.  Pymp anedha, dhe'n leha, a dheuth a-dhiworth an west, hag i a dewlis an yetow dhe'n dor ha tremena dres Bri haval orth gwyns owth oulya; hag yma tus Bri ow krena hwath ha gwaytya diwedh an norvys.  My a dhifunas kyns bora ha holya war aga lergh.

'Ny wonn, mes kler lowr yw dhymm an pyth a hwarva.  Aga hapten a withas yn-dann gel y'n soth diworth Bri, ha dew anedha a varghogas war-rag dre'n dre, ha peswar moy a ynherdhyas y'n Shayr.  Mes pan veu fethys an re yn Bri ha Krykhollow, i a dhehwelas dh'aga hapten gans nowodhow, hag yndella i a asas an Fordh anwithys dre bols, saw gans aga aspioryon.  Ena, an kapten a dhannvonas nebes anedha war-tu ha'n est poran a-dreus an powdir, hag ev y honan a varghogas a-hys an Fordh gans sorr bras.

'Y hwrug vy peswarlemmel dhe Benngewer haval orth gwyns, hag y's drehedhis kyns howlsedhes y'n nessa dydh diworth Bri - hag yth esens i ena seulabrys.  I a gildennas a-dhiworthiv, drefenn i dhe glywes nesheans ow sorr ha ny vedhens i sevel er ow fynn hag an Howl y'n ebrenn.  Mes i a dheuth yn ow hyrghynn y'n nos, hag omsettya er ow fynn war benn an vre, y'n kylgh koth Amon Sul.  Gweskys yn tynn en vy dhe-wir: ny veu gwelys golow ha flamm a'n par na dhe Benngewer a-ban veu enowys an golowvaow koth dhe'm brys vy.

'Dhe howlsevel y tienkis vy ha fia war-tu ha'n north.  Nyns esa govenek dhymm gul moy.  Analladow o dha gavoes, Frodo, y'n gwylvos, hag y fia follneth dh'y assaya gans an Naw oll war ow lergh.  Ytho, res o dhymm trestya yn Aragorn.  Mes yth esa govenek dhymm tenna nebes anedha dhe-ves, ha hwath drehedhes orth Pansaven a-ragos ha dannvon gweres.  Peswar marghek a wrug ow sywya dhe-wir, mes i a gildennas kyns pell ha mos war-tu ha'n rys, dell hevel.  Yth esa nebes gweres dre henna drefenn bos pymp hepken, yn le naw, pan wrussons i omsettya erbynn dha gampva.

'My a dheuth omma wor'tiwedh dre fordh hir kales, war-vann a-hys an Gwynnloesdhowr ha der Goengewri, ha war-nans a-dhiworth an north.  Ogas dhe beswardhek dydh ow vyaj a-dhiworth Penngewer, drefenn na yllis vy marghogeth yn-mysk kerregi an goenyow kowrvoekka, ha Skeusloes a asas.  My a'n dannvonas dh'y vester; mes kowethyans nes re devis yntredhon, ha mars eus edhomm dhymm ev a vydh dos pan elwiv.  Mes yndella y teuth vy yn Pansaven saw tri dydh kyns an Bysow, ha nowodhow a'y beryll re beu dres omma seulabrys - hag o da dhe-wir.

'Ha henna, Frodo, yw penn ow derivas.  Re biv gevys gans Elrond ha'n re erell a'y hirder.  Mes ny wrug hwarvos tra a'n par na kyns, Gandalf dhe derri kyfyans ha ny wrug ev dos pan veu ambosys.  Derivas dhe Dheger an Bysow o res, dell dybav.

'Wel, an hwedhel yw leverys lemmyn, a-dhiworth an kynsa dhe'n diwettha.  Ottani oll hag ottomma an Bysow, mes ny wrussyn ni dos nessa dh'agan negys.  Pandr'a wren ni ganso?

Yth esa taw.  Wor'tiwedh Elrond a gewsis arta.

'Henn yw nowodhow ankensi yn kever Saruman,' a leveris ev;  'drefenn ni dh'y drestya hag y wodhvos yw down a'gan kusulyansow oll.  Peryllus yw dhe studhya re artys an Eskar, a-barth po da po drog.  Mes, ellas, traytyansow a'n par ma re hwarva kyns.  Yn mysk an hwedhlow re glywsyn ni hedhyw, hwedhel Frodo o an koyntta dhymmo.  My re aswonnis neb lies hobbyt, saw Bylbo; ha dell hevel dhymm nyns yw ev mar dhibarow ha dell wrug vy tybi anodho.  An norvys re janjyas yn feur a-ban esen vy war an fordhow war-tu ha'n west.

'Ni a woer an Tarosvannow-Krug dre lies hanow; hag yn kever an Koes Koth hwedhlow pals re beu leverys: oll yw gesys anodho lemmyn yw neb ragsevelor y ordir a-gledhbarth.  Yth esa termyn pan o galladow gwiwer dhe lamma gwydhenn dhe wydhenn a-dhiworth an tir yw lemmyn an Shayr bys yn Dunland, west diworth Horngastell.  Y'n tiryow na y hwrug vy vyajya kyns, hag yth aswonnis vy meur a draow ha gwyls ha koynt.  Mes yth ankovis vy Bombadyl, mars yw, dhe-wir, an keth huni a gerdhas y'n koesow ha breow nans yw hirneth, hag ena ev o kottha ages an kottha.  Nyns o henna y hanow ena.  Iarwain Ben-adar ni a'n elwis,  kottha ha heb tas.  Mes lies hanow erell re beu res dhodho gans gwerin erell: Forn gans an Gorryon, Orald gans gwer a'n North, ha henwyn erell ynwedh.  Kroadur koynt yw ev, mes martesen y talvien vy y elwel dh'agan Kusulyans.'

'Ny dhothya ev,' a leveris Gandalf.

'A ny yllyn ni dannvon messajys dhodho ha kavoes gweres dhiworto?' a wovynnas Erestor.  'Dell hevel yma neb nerth dhodho war an Bysow.'

'Ny lavarsen vy yndella,' yn-medh Gandalf.  'Lever yn y le nag eus nerth dhe'n Bysow warnodho ev.  Y vester y honan yw ev.  Mes ny yll ev chanjya an Bysow y honan, na yll ev terri y nerth war dus erell.  Ha lemmyn ev yw kildennys yn bro vyghan, a-ji dhe emlow a wrug ev y honan sevel, kyn nag yll nagonan arall aga gweles, yma ev ow kortos, martesen, chanj a dhydhyow, ha ny vynn ev dos dresta.'

'Mes a-ji dhe'n emlow na ny wra travyth own dhodho,' yn-medh Erestor.  'A ny vynnsa ev kemmeres an Bysow ha'y witha ena, didhregynnus bys vykken?'

'Na vynnsa.' a leveris Gandalf, 'Ny vynnsa ev y wul dre vodh.  Martesen ev a wrussa yndella, mar pyssa orto  gwerin rydh an norvys oll, mes ny gonvedhsa ev an edhomm.  Ha mar pe res an Bysow dhodho, ev a'n ankovsa kyns pell, gwirhaval via ev dh'y estewlel.  Nyns yw a-vri traow a'n par na yn y vrys.  Ev a via gwithyas pur ansalow; ha nyns yw res gorthyp moy es henna.'

'Mes, yn neb kas,' a leveris Glorfindel, 'dannvon an Bysow dhodho ev a hoksa an jydh drog hepken.  Ev yw pell dhe-ves.  Ny allsen ni y gemmeres dhodho, andhiskudhys, anwelys gans aspier.  Ha mars o henna galladow, wor'tiwedh Arloedh an Bysowyer a dhiskudhsa an dhannva ha treylya oll y nerth ena.  A allsa bos defiys an nerth na gans Bombadyl y honan?  Ny dybav yndella.  My a dyb, mars yw fethys puptra erell wor'tiwedh, Bombadyl dhe goedha, an Diwettha huni dell o ev an Kynsa; ha Nos a wrussa dos.'

'Ny aswonnav vy Iarwain saw an hanow,' a leveris Galdor; mes gwir yw geryow Glorfindel, dell dybav.  Nyns eus ynno nerth dhe dhefia agan Eskar, mar nyns eus nerth a'n par na y'n dor y honan.  Mes, hwath, ni a wel Sawron dhe alloes tormentya ha distrui an breow keffrys.  An nerth hag yw gesys yw genen ni, omma yn Imaldris, po gans Kirdan y'n Porthow, po yn Lorien.  Mes, eus nerth lowr dhedha, eus nerth dhyn ni omma rag sevel erbynn an Eskar, omsettyans Sawron wor'tiwedh, mar pe fethys puptra erell?'

'Nyns usi dhymmo an nerth,' a leveris Elrond; 'na dhedha i.'

 'Mar ny yll bos gwithys diworto an Bysow bys vykken dre nerth,' a leveris Glorfindel,  'diw dra hepken yw gesys dhyn aga assaya: po y dhannvon dres an Mor, po y dhistrui.'

'Mes Gandalf re dhiskwedhas orthyn na yllyn ni y dhistrui dre greft vyth eus dhyn ni omma,' yn-medh Elrond.  'Ha ny'n degemmersa an re a drig dres an Mor: dre po dader po drokter Norvys Kres a'n jeves; res yw dhyn ni a drig omma hwath dh'y dhyghtya.'

 'Ytho,' a leveris Glorfindel, 'gwren ni y dewlel yn downder an Mor, hag yndella gul gwiryonedh a'n gowyow Saruman.  Kler yw lemmyn y dewdroes dhe gerdhes war fordh kamm yn kettermyn hag ev esel an Konsel.  Ev a wodhya nag o kellys an Bysow bys vykken, mes ev a vynnas may typpen ni yndella; drefenn ev y honan dhe dhalleth desirya anodho.  Lieskweyth gwiryonedh yw kudhys yn gowyow: y'n Mor, salow via.'

'Ny via salow bys vykken,' yn-medh Gandalf.  'Yma traow pals y'n dowrow down; ha moryow ha tiryow a yll chanjya.  Nyns yw agan devar dhe dybi a-barth seson hepken, po nebes bywnansow a Wer, po oes kott a'n norvys.  Res yw dhyn hwilas gorfenn finek a'n godros ma, mar ny vo govenek dhyn y wul keffrys.'

'Ha ny vydhyn ni kavoes henna war'n fordhow dhe'n Mor,' a leveris Galdor.  'Y tybyn ni bos re beryllus an vyaj dhe dhehweles dhe Iarwain, rakhenna fo dhe'n Mor yw gorrys lemmyn yn-dann peryll a'n gwettha.  Ow holonn a lever dhymm Sawron dhe waytya ni dhe dreylya war-tu ha fordh a'n howlsedhes, pan wra ev godhvos an pyth re hwarva.  Yndella y fydh ev kyns pell.  An Naw re beu diesedhys dhe-wir, mes nyns yw henna namoy es ardak, kyns i dhe gavoes stedys erell yw skaffa.  Nyns eus saw nerth ow lehe Gondor lemmyn ow lettya orto rag keskerdhes gans nerth a-hys an arvoryow y'n North; ha mar kwra ev dos, owth omsettya erbynn an Touryow Gwynn ha'n Porthow, alemma rag ny via diank rag an Elfow diworth skeusow ow hirhe Norvys Kres.'

'Dre hirder hwath a vydh lettys an keskerdh na,' a leveris Boromir.  'Gondor a wra lehe, dell leverydh.  Mes Gondor a sev, hag orth gorfenn y nerth pur grev yw hwath.'

'Hwath ny yll hedhi y hewoelder an Naw,' yn-medh Galdor.  'Hag yma fordhow erell a gaffo ev nag yw gwithys gans Gondor.'

'Ytho,' yn-medh Erestor, 'yma diw fordh hepken, dell leveris Glorfindel seulabrys: po kudha an Bysow bys vykken; po y dhiswul.  Mes an dhiw yw dres agan nerth.  Piw a vydh digelmi an kolm ma ragon?'

'Nyns eus nagonan omma a yll gul yndella,' a leveris Elrond yn sad.  'Dhe'n leha, nyns eus nagonan a yll ragweles a pyth a hwarvo, mar kerdhyn ni war unn fordh po hy ben.  Mes kler yw, dell hevel dhymm, an fordh yw res dhyn.  An fordh war-tu ha'n west yw an esya.  Rakhenna res yw bos honna gohelys.  Goelys vydh.  Re venowgh a wre fia an Elfow y'n fordh na.  Lemmyn, wor'tiwedh, res yw dhyn devnydhya fordh gales, fordh anragwelys.  Y'n fordh na yma agan govenek, mars eus govenek.  Kerdhes yn peryll - dhe Vordor.  Res yw dhyn dannvon an Bysow dhe'n Tan.'

 

 Yth esa taw arta.  Kynth esa ev y'n chi teg na, ow mires a-dreus nans lenwys gans golow an howl ha son a dhowrow kler, Frodo a omglywas tewlder marwel yn y golonn.  Boromir a wayas, ha Frodo a viras orto.  Yth esa ev ow pysya orth y gorn meur hag ow talgamma.  Wosa pols ev a gewsis.

'Ny gonvedhav oll a henna,' yn-medh ev.  'Saruman yw traytour, mes, a ny wrug ev goweles furder?  Prag y kewsowgh hwi pupprys a gudhans ha distruyans?  Prag na dal dhyn tybi an Bysow Meur dhe dhos dhyn rag soedha ragon yn termyn kales?  Dre wul devnydh anodho, Arlydhi Rydh a'n Dus Rydh a fettho an Eskar.  Henn yw an dra a wra an moyha own dhodho, dell dybav.

'Gwer Gondor yw kolonnek, ha nevra ny vydhons i omblegya; mes y hyllons i bos abattys.  Kolonnekter a'n jeves res a nerth kynsa, hag ena arv.  Devnydhyewgh an Bysow avel agas arv, mars eus nerth dhodho a'n par a leverowgh.  Synsewgh ev, ha mos war-rag dhe drygh!'

'Elas, ny yllyn ni,' a leveris Elrond.  'Ny yllyn ni devnydhya an Pennbysow.  Henn yw godhvedhys genen pur yn ta lemmyn.  Sawron a'n jeves hag ev a veu gwrys ganso y honan, ha drog yw yn tien.  Y nerth, Boromir, yw re vras rag den arall dh'y dhevnydhya herwydh y vodh, saw martesen an re gans nerth bras aga honan seulabrys.  Mes ragdha i yma peryll brassa hwath dhe'n Bysow.  Ewl anodho a legrel kolonn.  Yndella Saruman.  Mar tomhwella neb huni a'n Fur Arloedh Mordor dre dhevnydhya an Bysow ma, gans y artys y honan, ev a omesedhsa ena war dron Sawron, hag Arloedh Du arta a omdhiskwedhsa.  Ha henn yw acheson arall mayth yw res dhe dhistrui an Bysow: hag ev y'n norvys y fydh ev peryllus, dhe'n Fur keffrys.  Drefenn nag yw drog travyth yn kynsa.  Nyns o Sawron keffrys.  Yma own dhymm a gemmeres an Bysow rag y gudha.  Ny vydhav kemmeres an Bysow rag y dhevnydhya.'

'Ny vydhav evy,' a leveris Gandalf.

 Boromir a viras orta yn unn dhoutya, mes ev a benndropyas.  'Yndella yth yw,' yn-medh ev.  'Ytho, yn Gondor res yw dhyn trestya yn arvow eus dhyn.  Ha, dhe'n leha, hedra wittho an Fur an Bysow ma, ni a bes batalyas.  Martesen an Kledha a veu Terrys a vydh lettya an liv20 hwath - mar heryas an dorn a'n doen giow Myghternedh Gwer yn le hendresor hepken.'

'Piw a woer?' a leveris Aragorn.  'Mes ni a vydh y brevi wor'tiwedh.'

'Bynner re dhelattyo pell an jydh,' yn-medh Boromir.  'Kyn na wrav vy pysi gweres, yma res dhyn anodho.  Y fien ni konfortys dre wodhvos tus erell dhe vatalyas ynwedh gans oll an maynys usi gansa.'

'Bydh konfortys ytho,' a leveris Elrond.  'Drefenn bos nerthow ha gwlaskordhow erell nag yw godhvedhys genes, ha kudhys a-dhiworthis yns i.  Anduin Meur a ver dres tiransow pals, kyns dos erbynn Argonath ha Yetys Gondor.'

'Martesen, y fia gwell rag oll,' yn-medh Gloin an Korr, 'oll an nerthow ma dhe vos omjunys ha devnydhys yn kesunyans.  Bysowyer erell y fo, le traytus, a vo devnydhys a-barthon.  An Seyth yw kellys dhyn ni - mar ny wrug kavoes Balin bysow Thror, hag o an diwettha; nyns eus travyth re beu klywys yn y gever a-ban veu ledhys Thror yn Moria.  Y hallav vy diskudha lemmyn bos govenek a dhaskavoes an bysow na an acheson yn rann Balin dhe dhos.'

'Ny wra kavoes Balin bysow vyth yn Moria,' a leveris Gandalf.  'Thror a'n ros dhe Thrain, mes ny wrug yndella Thrain dhe Thoryn.  Synsys veu a-dhiworth Thrain yn-dann torment yn dorvaghow Dol Guldur.  Y teuth vy re dhiwedhes.'

'Agh, elas!' a grias Gloin.  'P'eur fydh dos dydh agan drog-gras?  Mes, hwath, yma an Tri.  Pyth eus a-dro dhe'n dri bysow usi dhe'n Elfow?  Bysowyer pur alloesek yns i, dell yw leverys.  A nyns esons i gwithys gans an Arlydhi Elf?  Mes gwrys ens i ynwedh gans an Arloedh Du nans yw hirneth.  Yns i diek?  My a wel arlydhi Elf omma.  A ny vynnons i leverel?'

Ny wrug an Elfow gorthyp vyth.  'A ny wruss'ta ow klywes, Gloin?' a leveris Elrond.  'Ny veu gwrys an Tri gans Sawron, ha nevra ny wrug ev aga thava.  Mes anedha i difenys yw dhe gewsel.  Ny allav vy leverel moy es hemma lemmyn y'n termyn ma a dhout; nyns yns i diek.  Mes nyns ens i gwrys avel arvow rag breseli po tryghi: nyns yw henna gis aga nerth.  Ny wrug desirya an re a's gwrug po krevder po gwarthevyans po rychys bernys, mes y'ga le konvedhes, gwrians ha yaghheans, rag gwitha annemmys traow oll.  Neb myns a'n traow ma re beu gwaynys gans Elfow Norvys Kres, kyn feu yndella gans duwon.  Mes oll re beu gwrys gans an re a dhevnydh an Tri a wra treylya yn aga diswrians, ha'ga brys ha kolonn a wra dos ha bos diskudhys dhe Sawron, mar dhaskaffo ev an Onan.  Y fia gwell ma na ve gwrys an Tri.  Yndella yw y vynnas.'

'Mes pandr'a hwarvia ytho, mar pe distruys an Bysow a Rewl, dell gusulydh?' a wovynnas Gloin.

'Ny wodhon ni yn surneth,' a worthybis Elrond yn trist.  'Yma govenek dhe nebes may teffo ha bos rydh an Tri Bysow, na wrug Sawron aga thava, rag may hallo aga mestrysi dasyaghhe goliow a wrug ev y'n norvys.  Mes martesen pan vo gyllys an Onan, an Tri a wra fyllel, ha meur a draow teg a vydh ankovhes.  Yndella ow kryjyans vy.'

'Yma mynnes dhe'n Elfow oll dhe berthi an argoll ma,' yn-medh Glorfindel, 'mar pe terrys nerth Sawron dredho, ha kemmerys dhe-ves bys-vykken own a'y vestrynses.'

'Yndella y tehwelyn ni arta dhe dhistruyans an Bysow.' a leveris Erestor, 'mes, hwath, nyns on ni nessa dh'y wul.  Py nerth eus dhyn rag kavoes an Tan may feu ev gwrys ynno?  Honn yw an hyns a dhesper.  Y lavarsen vy follneth, mar ny wrug furder krev Elrond ow difenn.'

'Po desper po follneth.' a leveris Gandalf.  'Nyns yw desper, drefenn bos desper neppyth rag an re a wel an gorfenn dres dout oll.  Ny wren ni yndella.  Furder yw dhe aswonn res, pan veu poesys fordhow erell oll, kyn havallo avel follneth dhe'n re a syns orth govenek fals.  Wel, devnydhyn ni follneth avel agan mantell, vayl a-rag dewlagas an Eskar!  Drefenn ev dhe vos pur fur, hag ev a wra poesa puptra yn funys war vantol y vikenn.  Mes an unn skeul a worr ev yw desir, desir a nerth; hag yndella a vreus ev kolonnow oll.  Yn y golonn y honan ny vydh dos an tybyans nebonan dh'y nagha, wosa kavoes an Bysow ni dhe assaya y dhistrui.  Mars assayn ni hemma, ni a vydh dres y reknans.'

'Rag tekkenn dhe'n leha,' a leveris Elrond.  'Res yw kerdhes war an fordh, mes pur gales vydh.  Ny wra na nerth na furder agan doen pell warnedhi.  An negys ma a yll bos assays gans an re wann gans kemmys a wovenek ha'n re grev.  Lieskweyth henn yw gis an gwreythresow a way rosow an norvys: dornow byghan a's gwra drefenn bos res dhedha yndella, hedra virro dewlagas meur yn tuyow erell.'

'Da lowr, da lowr, Mester Elrond!' a leveris Bylbo distowgh.  'Na lever travyth moy!  Kler lowr yw an pyth a brofydh.  Bylbo an hobbyt gokki a dhallathas an negys ma ha res yw dhe Bylbo y worfenna, po gul gorfenn anodho y honan.  Pur attes en vy omma, ow pesya skrifa ow lyver.  Mar mynnydh godhvos yth esov vy ow skrifa diwedhyans anodho lemmyn.  My re dybsa skrifa: hag ev a vywas yn lowen alena rag, bys yn diwedhva y dhydhyow.  Diwedhyans da yw ev ha nyns yw gweth drefenn bos devnydhys kyns.  Lemmyn y fydh res dhymm chanjya henna: dell hevel, ny vydh gwir; hag yn neb kas, apert yw bos res a nebes chaptraow moy, mar pywav dh'aga skrifa.  Pla drog yw.  P'eur fydh res dhymm dalleth?'

Boromir a viras orth Bylbo gans marth, mes y vinhwarth a fyllis pan welas ev oll an re erell dhe woslowes orth an hobyt koth gans revrons sevur.  Gloin yn unnik a vinhwarthas, mes y vinhwarth a dheuth dre govyow koth.

'Heb mar, Bylbo ker,' a leveris Gandalf.  'Mars o gwir ty dhe dhalleth an negys ma, y fia gwaytyans ty dh'y worfenna.  Mes ty a woer yn ta lowr lemmyn bos dalleth braslavar re vras rag den piwpynag a vo, ha rann vyghan hepken yw gwrys yn mysk gweythresow meur gans neb den a vri.  Nyns yw res dhis omblegya!  Kyn feu leverys an deskrifans yn gwiryonedh, ha nyns eus dout vyth dhyn ty dhe wul profyans kolonnek yn-dann ges.  Mes yth yw profyans yw dres dha nerth, Bylbo.  Ny yllydh daskemmeres an dra ma.  Tremenys war-rag yw.  Mars yw res dhis kusul moy, y lavarav bos gorfennys dha rann, marnas avel kovadhor martesen.  Gorfenn dha lyver, ha gas anjanjys an diwedhskrif!  Yma govenek ragdho hwath.  Mes bydh parys dhe skrifa holyver21, pan dhehwellons i.'

Bylbo a hwerthis.  'Nevra ny wruss'ta ri dhymm kusul hweg kyns dhe'm brys vy,' yn-medh ev.  'Drefenn bos da dha gusul anhwek oll, my a omwovynn mars yw drog an gusul ma.  Mes, herwydh ow breus, nyns eus na nerth na chons da gesys dhymm rag dyghtya orth an Bysow.  Ev a devis, ha ny wrug evy.  Mes lever dhymm piw yns ynsi?'

'An dus a vydh dannvenys gans an Bysow.'

'Poran!  Piw vydhons i?  'Dell hevel dhymm, henn yw an dra yw res dhe'n Kusulyans ma ervira, hag an dra hepken yw res y ervira.  Martesen Elfow a yll seweni dre gows yn-unnik, ha Korryon a yll perthi skwithter meur; mes  hobbyt koth ov vy hepken, ha da yw genev ow boes dhe hanterdydh.  A ny yllowgh hwi dewis nebes henwyn lemmyn? Poken y dhelatya bys pan vo gorfennys li?'

Nyns esa gorthyp a-dhiworth nagonan.  Y sonas an klogh hanterdydh.  Hwath ny gewsis nagonan.  Frodo a woviras orth an fasow oll, mes nyns ens i treylys war-tu hag ev.  An Konsel oll a esedhas war-woeles aga dewlagas, haval i dhe dybi yn town.  Euth meur a goedhas warnodho, haval ev dhe wortos ervirans a neb breus a wrug ev ragweles dre hirneth mes gans govenek koeg na via ev kewsys.  Ewl owth oversettya a lenwis y golonn oll; ewl rag powes ha triga yn kres ryb Bylbo yn Pansaven.  Wor'tiwedh dre omherdhyans ev a gewsis, gans marth orth klywes y eryow y honan, haval orth bos neb bodh arall ow tevnydhya y lev byghan.

'Y fydhav evy kemmeres an Bysow,' a leveris ev, 'kyn na wonn vy an fordh.'

Elrond a sevis y dhewlagas ha mires orto, ha Frodo a omglywas bos pechys y golonn gans tynnder tromm y lagattans.  'Mar konvedhav gwir oll a glywis vy,' yn-medh ev, 'my a dyb bos apoyntys an oberenn ma ragos, Frodo; ha mar ny gevydh tejy fordh, ny wra nagonan.  Hemm yw termyn an Shayragh22, pan sevons i a-dhiworth aga farkow kosel ha krena orth touryow ha kusulyansow an Meur.  Piw, yn-mysk an Fur oll, a allsa y ragweles?  Po, mars yns i fur, prag y hwaytsens i y wodhvos, kyns seni an our poran?

'Mes, begh poes yw.  Mar poes ma nag allsa nagonan y worra war onan arall.  Ny'n gorrav vy warnas.  Mes, mara'n kemmerydh dre vodh, y leverav bos gwir dha dhewis; ha kyn fe kuntellys warbarth oll an kowetha-elf koth, Hador, ha Hurin, ha Turin, ha Beren meur, dha esedh jy a via y'ga mysk.'

'Ny vynnydh y dhannvon y honan, a vynnydh, Mester?' a grias Sam, na allas ev omhedhi y lev pella, yn unn lamma diworth an gornell mayth esedhsa ev yn kosel war an leur.

'Ny vynnav dhe-wir! a leveris Elrond,  yn unn dreylya war-tu hag ev gans minhwarth.  'Ty, dhe'n leha, a wra mos ganso.  Prest nyns yw galladow dha dhiberth a-dhiworto, keffrys ha pan vo ev gelwys dhe gusulyans kevrinek ha ny vi jy.'

Sam a esedhas yn unn rudha ha hanasa.  'Homm yw roes vras a wrussyn ni neuvya ynni, Mr. Frodo!' yn-medh ev, yn unn shakya y benn.                                      

                            

                                                                                                                                                                        

*1 Roesowrlin  (f.n.) Gossamer

*2 Diskudha yn  Used here to mean 'explore'

*3 Ispannys  Derived as part of a theoretical verb 'ispanna' from m.n. 'ispann' - 'lining of clothing'.      This has superceded the original solution of 'pervedhys'; derived from 'pervedh' -      ('interior') / 'pervedhel' - ('internal') and implying a theoretical verb 'pervedhya' - 'to     internalise / create an interior part'

*4 Konna-bond  (m.n.) Collar (separate from clothing) - as distinct from a theoretical 'konna-pleg' - collar-    piece integral to clothing.

*5 Boldryk  (m.n.)  Baldric

*6 Terleverel  To stutter/stammer

*7 Nerthriv  (m.n.)  Strength (of numbers)

*8 Estagh   Easterlings

*9 Kaskowethas  (m.n.) Company (subordinate unit of a battalion)

*10 Hanteragh / Hanterden Halfling (race) / Halfling (individual)

*11 Kewernemmys  Weather-stained

*12 Dunadanagh  Dunadain (the race of the Men of the West)

*13 Hendresor  (m.n.) Heirloom

*14 Dydhgerdh  (m.n) 'A day's walk/march'. Cognate with the concept of a 'league' - (an hour's walk).

*15 Annowngoelyek  Necromancer - From 'Annown' (abode of the ancestors) + 'Koelyek' (diviner); 'one     who practices divination by communication with the dead'.

*16 Gowydhenn  Sapling

*17 Horngastell  Isengard ('Iron Fortress' in the common tongue, from the Sindarin 'Angrenost')

*18 Skeusloes  Approximation of 'Shaddowfax' from old obsolete old English 'sceadu-faex' meaning     'having grey mane and coat'.

*19 Moryoneri  'Ants' nest', based on 'koneri', being an underground complex of tunnels.

*20 Lettya an Liv  Analagous with 'stem the tide'.

*21 Holyver   Sequel (book)

*22 Shayragh  Shire-folk (not all hobbits live in the Shire)