13. Meur a Vetyansow

Kynsa Skrif - First Draft (updated to Gerlyver Meur 2nd edition)

Frodo a dhifunas hag ev ow korwedha yn gweli.  Y gynsa tybyans o ev dhe goska re, wosa hunros hir hag anhwek esa ow skolkya hwath orth amal y gov.  Po, martesen, ev re beu klav.  Mes yth esa semlans koynt dhe'n nen; gwastas o, hag yth esa kebrow du ha kervys yn fethus dhodho.  Ev a worwedhas nebes pella, ow mires orth golowynnow a howlsplann orth an fos, hag ow koslowes orth son dowrlamm.

'Ple'th esov vy, ha py eur yw?' a wovynnas ev orth an nen.

'Yn chi Elrond, ha deg eur y'n myttin yw,' a leveris lev.  'Myttin peswara warn ugens a vis Hedra, mar mynnydh godhvos.'  

'Gandalf!' a grias Frodo, yn unn omsevel dhe esedha.  Yth esa an pystrier koth owth esedha yn kador orth an fenester igor.

'Gwir,' yn-medh ev,  'omma yth esov, ha ty yw feusik bos omma, ynwedh, wosa oll an traow gokki re wruss'ta a-ban essys jy tre.'

Frodo a worwedhas arta.  Ev a omglywas re attes ha re hebask dhe argya, hag yn neb kas, ny wrug ev tybi ev dhe waynya neb argyans.  Ev o difun yn tien lemmyn, hag yth esa kov a'y vyaj ow tehweles: an 'skochfordh' terroesus dre'n Koes Koth; an droglamm y'n Hoba ow Tonsya; ha'y folneth dre worra an Bysow dh'y vys y'n kommynn yn-dann Benngewer.  Hag ev dhe dybi a-dro dhe'n traow ma oll hag assaya, heb seweni, dhe dhri dh'y gov an termyn bys yn y dhevedhyans yn Pansaven, yth esa taw hir nag o terrys gans travyth saw hwythow kosel pib Gandalf, hag ev ow hwytha kylghow-mog dre'n fenester.

'Ple'ma Sam?' a wovynnas Frodo wor'tiwedh.  'Hag yw an re erell da lowr?'

'Yns, salow ha yagh yns i oll,' a worthybis Gandalf.  Yth esa Sam omma bys yn my dh'y dhanvonn dhe-ves rag kavoes nebes powes, nans yw a-dro dhe hanter our.'

'Pandr'a hwarva dhe'n Rys?' a wovynnas Frodo.  'Puptra a hevelis bos pur ankler, yn neb fordh, hag yndella yth yw hwath.'

'Henn a via gwiw.  Yth eses'ta ow talleth hepkorr,' a worthybis Gandalf.  'Yth esa an goli orth dha fetha wor'tiwedh.  Dres agan gweres a vies wosa nebes ouryow moy.  Mes yma nerth marthus ynnos, ow hobyt ker!  Ha ty a dhiskwedhas yndella y'n Krug. Henn o nes dhe'n als*1: martesen an peryllussa pols hwath.  Y'm beus hwans may halles bos kreffa orth Penngewer.'

'Dell hevel, ty a woer meur seulabrys,' a leveris Frodo.  Ny gewsis vy dhe'n re erell a-dro dhe'n Krug.  Y'n kynsa tro re euthek o, ha wosa yth esa traow erell dhe dybi a-dro dhedha.  Fatell wodhydh tejy yn y gever?'

'Ty re gewsis meur ha ty ow koska, Frodo,' yn-medh Gandalf, 'ha nyns o kales ragov dhe redya dha vrys ha'th kov.  Na vyth prederus!  Kyn leveris vy "gokki" kyns, nyns o henna ow styr.  Pes da ov vy ahanas - ha'n re erell.  Kowlwrians hardh yw dhe dhos dh'omma der peryllow a'n par na, hag an Bysow genes hwath.'

'Nevra ny'n gwrussen ni heb Hirgarr,' a leveris Frodo.  'Mes yth esa res dhyn ahanas jy.  Ny wodhyen vy an pyth dhe wul hebos.'

'Delatys en vy.' a leveris Gandalf, 'ha nammna wrug an ardak na agan fetha.  Mes, hwath, nyns ov vy sur; martesen an dra o gwell yndella.'

'Yma hwans dhymm may leverri orthiv an pyth a hwarva!'

'Wosa pols gwiw!  Difennys os na gewssi na brederi a-dro dhe dravyth hedhyw, warlergh arghadow Elrond.'

'Mes kewsel a'm lettsen rag tybi hag omwovynn, hag yw skwithus y'n keth myns,' a leveris Frodo.  'Difun yn tien ov vy, hag y perthav kov a draow pals yw res aga igeri.  Prag yth es'ta delatys?  Y tal dhis igeri henna dhymm dhe'n leha.'

'Kyns pell y klywydh oll a via da genes godhvos,' yn-medh Gandalf.  'Ni a wra kuntelles, kettell vi yagh lowr.  Y'n eur ma, ny leverav namoy es my dhe vos synsys avel keth.'

'Ty!' a grias Frodo.

'Gwir, My, Gandalf Loes,' a leveris an pystrier yn sad.  'Yma nerthow pals war'n norvys, a-barth da ha drog.  Nebes anedha yw brassa agesov vy.  Nyns en vy musurys hwath erbynn nebes anedha.  Mes yma termyn a henna ow tos.  An Arloedh Morgul ha'y Varghogyon Dhu re dheuth war-rag.  Yma bresel ow pos ordenys!'

'A wodhyes'ta  a-dro dhe'n Varghogyon seulabrys - kyns my dh'aga metya?'

'Godhyen.  Yn hwir, my re leveris orthis yn aga hever seulabrys; awos an Varghogyon Dhu dhe vos Bysowvoekkaow*2 , Naw Gwas Arloedh an Bysowyer.  Mes ny wodhyen vy i dhe sevel arta poken y fisen vy genes a-dhesempis.  Ny glywis vy nowdhow anedha kyns my dhe asa diworthis mis Metheven; mes res yw leverel an hwedhel na diwettha.  A-lemmyn, ni re beu sawys diworth terroes, gans Hirgarr.'

'Gwir,' a leveris Frodo, 'Hirgarr yth yw a sawyas orthyn.  Mes yth en vy ownek anodho yn kynsa tro.  Ny drestyas Sam ynno, dhe'm brys vy, kyns ni dhe vetya gans Glorfindel yn neb kas.'

Gandalf a vinhwarthas.  'My re glywas meur a-dro dhe Sam,' yn-medh ev.  'Nyns eus dout vyth dhodho lemmyn.'

'Pes da ov,' a leveris Frodo.  'Drefenn Hirgarr dhe dhos ha bos pur dha genev.  Kar yw ev dhymm; kynth yw ev koynt, hag asper termyn dhe dermyn.  Dhe wir, ev yw haval orthis jy lieskweyth dhe'm brys vy.  Ny wrug vy godhvos bos tus haval dhe henna yn mysk an Dus Vras.  My a dybis, wel, i dhe vos bras, ha nebes gokki: po kuv ha gokki haval orth Butterbur, po gokki ha tebel haval orth Byll Ferni.  Mes ny wodhyn meur a-dro dhe Wer y'n Shayr, marnas martesen Tus Tirvri.'

'Ny wodhydh meur y'ga hever i, mar tybydh bos gokki Barliman koth,' yn-medh Gandalf.  Ev yw fur lowr war y dir y honan.  Ev a dyb le es dell gews ev, ha lentta; mes hwath ev a yll gweles dre fos a vrykk wosa termyn lowr (dell leverons yn Bri).  Mes yma neb lies gesys yn Norvys Kres haval orth Aragorn mab Arathorn.  Agh an Myghternedh a-dhiworth dres an Mor yw ogas dhe worfennys.  Martesen an Bresel an Bysow ma a vydh aga diwettha aneth.'

'A leverydh yn hwir bos Hirgarr unn den a'n Myghternedh Goth?' a wovynnas Frodo gans marth.  'My a dybis i dhe dhisomdhiskwedhes nans yw termyn hir.  Ny dybis vy ev dhe vos namoy es Pellgerdher.'

'Namoy es Pellgerdher!' a grias Gandalf.  'Frodo ker, henn yw an pyth yw Pellgerdhoryon, diwettha remenant y'n North a'n dus veur, Tus an West.  I re weresas orthiv kyns; hag y fydh res dhymm a'ga gweres y'n dydhyow ow tos; drefenn ni dhe dhrehedhes orth Pansaven, mes nyns yw powesva an Bysow.'

'Yndella an kas dhe'm brys,' a leveris Frodo.  'Mes bys dhe'n termyn ma nyns esa tybyans dhymm dres dos omma; hag yma hwans dhymm ma na vo res dhymm mos pella.  Pur deg yw dhe wul travyth saw powes.  Yth esa mis a dhivroedh hag aneth dhymm ha dhe'm brys vy henn o lowr rag ow bodh.'

Ev a dheuth taw ha degea y dhewlagas.  Wosa pols ev a gewsis arta.  'Yth esen vy owth amontya,' yn-medh ev, 'ha ny allav vy dri an somenn bys dhe'n peswara warn ugens a vis Hedra.  Res yw bos an kynsa warn ugens.  Sur ov ni dhe dhos dhe'n Rys dhe'n ugensves.'

'Ty re gewsis hag amontya moy es dell yw da ragos,' a leveris Gandalf. 'Fatell yw gans an tu ha'n skoedh lemmyn?'

'Ny wonn,' a worthybis Frodo.  'Nyns eus omglywes dhedha vytholl: hag yw gwellheans, mes' - ev a wrug assay - 'y hallav gwaya ow bregh nebes arta.  Ya, yma bywnans ow tehweles dhedhi.  Nyns yw yeyn.' a geworras ev, yn unn dava orth y dhorn a-gledh gans y dhorn a-dheghow.

'Da!' yn-medh Gandalf.  'Yma hi ow tasyaghhe yn skon.  Kyns pell ty a vydh yagh arta.  Elrond re'th yaghhas: ev re duedhas orthis dre dhydhyow, a-ban veus dres omma.'

'Yw dydhyow?' a wovynnas Frodo.

'Wel, peswar nos ha tri dydh, yn kewar.  An elfow a'th tros diworth an Rys yn nos an ugensves, ha henn yw an termyn may hwruss'ta kelli dha reknans.  Prederys yn euthek yth en, ha skantlowr y hwrug Sam dha asa, po nosweyth po dydhweyth, saw rag delivra messachys.  Elrond yw mester a yaghheans,  mes arvow an Eskar yw marwel.  Dhe wir, nyns esa govenek meur dhymm, drefenn bos gogrys dhymm bos neb dernik diworth an lown y'n goli deges.  Mes nyns o kevys kyns nyhewer.  Ena, Elrond a removyas skyrrenn.  Ynkleudhys yn town o, hag yth esa hi ow kwaya war-ji.'

 Frodo a grenas hag ev dhe berthi kov a'n gollell fell gans lown kribys a dhisomdhiskwedhas yn dorn Hirgarr.  'Na vydh prederus!' a leveris Gandalf.  'Gyllys yw lemmyn.  Teudhys yw.  Ha dell hevel hobytow a wann pur yn lent.  My re aswonnis breseloryon grev a'n Dus Vras a via fethys yn skon gans an skyrrenn na a berthys jy dre seytek dydh.'

'Pandra wrussen dhymm?' a wovynnas Frodo.  'Pyth esa an Varghogyon owth assaya gul?'

'I a assyas pechya dha golonn gans kollell-Morgul a bes y'n goli.  Mar piens i sewen, ty a dhothya ha bos an keth ha dell yns i, mes gwanna hag isrenkel dh'aga arghadow.  Ty a dhothya ha bos tarosvann yn-dann rewl an Arloedh Du; hag ev a'th tormentsa rag assaya gwitha diworto y Vysow.  Mars o guladow torment brassa es bos ledrys an Bysow a-dhiworthis ha'y weles orth y dhorn.'

'Da yw genev na wrug vy godhos an peryll euthek!' yn-medh Frodo yn hwann.  'Ownek en vy a'm mernans heb mar; mes mar kodhvien vy moy, ny vedhsen vy gwaya vytholl.  Marthus yw my dhe dhiank!'

'Gwir, po chons da po tenkys re weresas orthis,' a leveris Gandalf, 'ha kolonnekter ynwedh.  Ny veu tevys dha golonn saw dha skoedh hepken a veu pechys; drefenn ty dhe settya er y bynn yn kettep tro*3.  Mes euthek nes dhe'n als o, dell leverir.  Y feus peryllys an moyha gans an Bysow orth dha vys, rag y'n tro na yth eses'ta dha honan hanter a-ji dhe'n norvys-tarosvann, hag y hallens i dha synsi.  Ty a allas aga gweles, hag i a allas dha weles jy.'

'My a woer,' yn-medh Frodo.  'Ass o euthek aga semlans!  Mes prag y hyllyn ni oll gweles aga mergh?'

'Drefenn i dhe vos mergh gwir;  kepar dell yw gwir an hukys du a omwiskons rag ri furv dh'aga thravythter*4 pan esons i ow tyghya gans tus vyw.'

'Prag y hwra perthi an mergh du na marghogyon a'n par na?  Pub eneval arall yw dyegrys pan dheuthons i nes, margh-elf Glorfindel ynwedh.  An keun a oul hag an goedhow a us orta.'

'Drefenn bos genys ha megys an mergh na yn gonis an Arloedh Du yn Mordor.  Nyns yw tarosvannow oll y wesyon ha chatel!  Yma orkow ha kowrvoekkaow, yma tebelvleydhes*5 ha denvleydhes*6 ; hag yth esa, ha hwath yma meur a Wer, breseloryon ha myghternedh a gerdh yn fyw yn-dann an Howl mes hwath ymons i yn-dann y rewl.  Hag yma aga niver owth ynkressya dydh ha dydh.'

'Pyth yw studh Pansaven ha'n Elfow?  Yw salow Pansaven?'

'Yw, y'n eur ma, bys pan vo fethys puptra arall.  Yma own dhe'n Elfow a'n Arloedh Du hag i a wra fia a-dheragdho, mes nevra namoy ny wrons i goslowes orto na soedha ragdho.  Hag omma yn Pansaven a drig hwath nebes a'y eskerens chyf: an Furelfow*7, arlydhi an Eldar a-dhiworth an tiryow dres an pella moryow.  Nyns eus own dhedha a'n Bysowvoekkaow, drefenn an re dhe driga y'n Wlaskor Vennesik*8 a vyw y'n keth tro y'n dhew norvys, hag yma nerth meur dhedha erbynn traow ha gweladow hag anweladow.

'My a dybis my dhe weles denfurv wynn a splannas ha ny wrug dos ha bos disliw haval orth an re erell.  O henna Glorfindel ytho?'

'O, ty a'n welas dre bols y'n furv dell yw ev y'n tu arall: den galloesek a'n Kyns-genys.  Arloedh-elf yw ev a linyeth a bennsevigow.  Dhe wir, yma nerth yn Pansaven dhe sevel erbynn nerth Mordor, dre bols: hag yn leow erell a drig nerthow erell hwath.  Yma nerth a eghenn arall y'n Shayr ynwedh.  Mes tylleryow a'n par na a vydh dos ha bos ynysow yn-dann esedhva, mar pes traow dell yns i y'n eur ma.  Yma'n Arloedh Du ow korra war-rag oll y nerth.'

'Mes, hwath,' a leveris ev, ow serthi distowgh ha herdhya war-rag y elgeth, diwedhyn ha kompes y varv haval orth gwiver,  'res yw dhyn gwitha agan kolonn.  Ty a vydh dasyaghhes kyns pell, mar ny wrav vy kewsel orthis bys dhe'th mernans.  Yth esos'ta yn Pansaven, ha nyns yw res dhis prederi a-dro dhe dravyth y'n eur ma.'

'Nyns eus kolonn dhymm rag y gwitha,' yn-medh Frodo, 'mes nyns ov vy prederus y'n eur ma.  Ri dhymm nowodhow a'm kowetha, ha leverel orthiv penn an dra orth an Rys, dell wovynnav, ha pes da vydhav rag an termyn.  Wosa henna y fydhav koska arta, dell dybav: mes ny vydhav galloes degea ow dewlagas kyns ty dhe worfenna an hwedhel ragov.'

Gandalf a wayas y gador orth an gweli, ha mires orth Frodo yn tynn.  An liw re dhehwelas dh'y fas, hag y dhewlagas o kler, ha difun yn tien ha war.  Yth esa ev ow minhwerthin, ha dell hevelis yth esa boghes kamm dhodho.  Mes dhe vrys an pystrier yth esa chanj byghan, martesen tamm byghan a vollder a-dro dhodho, hag yn arbennik a-dro dh'y dhorn a-gledh esa ow korwedha yn-mes war an lenn.

'Mes, hwath, res yw dhe watya henna,' a dybis Gandalf.  'Ny wrug ev hanter an vyaj hwath, ha pynag a vo y dhiwedhva ny yll darleverel nagonan na Elrond.  Ny vydh tebel, dell dybav.  Martesen ev a dheffo ha bos haval orth gwedrenn lenwys gans golow kler rag lagasow a yll y weles.'

'Dha semlans yw splann,' a leveris ev yn klywadow.  'Yth argellav vy hwedhel berr heb kusulya orth Elrond.  Mes pur verr, yn sur, ha wosa res yw dhis koska arta.  Henn yw an pyth a hwarva, dell aswonnav vy.  An Varghogyon a dheuth orthis yn poran, kettoeth ha ty dhe fia.  Nyns esa res dhedha gidyans a-dhiworth aga mergh namoy: ty re dhothya ha bos gweladow dhedha, drefenn ty dhe vos orth amal aga norvys seulabrys.  Hag ynwedh, yth esa an Bysow orth aga thenna.  Dha gowetha a lammas a-denewen, 'mes an fordh, poken y fiens i knoukys dhe'n dor.  I a wodhya nag esa travyth a allas dha sawya, saw an margh gwynn.  An Varghogyon o re skav dhe dremena dresta, ha re rag settya er aga fynn.  A-droes, nyns eus nagonan na Glorfindel hag Aragorn warbarth a yll sevel erbynn oll an Naw y'n keth tro.

'Pan veu tremenys an Bysowvoekkaow, dha gowetha a boenyas war aga lergh.  Nes dhe'n Rys yma kew vyghan ryb an fordh kudhys gans nebes gwydh istevys.  Y'n tyller na i a enowis tan yn skon;  drefenn Glorfindel dhe wodhvos liv dhe dhos, mar kwrug assaya treusi an Varghoyon, hag ena y fia res dhodho dyghtya orth an re anedha a veu gesys dh'y du ev a'n avon.  Kettoeth ha'n liv dhe omdhiskwedhes, ev a fistenas war-rag, gans Aragorn ha'n re erell war y lergh gans yttewi ow leski.  Maglennys ynter tan ha dowr, ha dre weles Arloedh-elf diskwedhys yn sorr, amayys ens, hag aga mergh a veu lenwys gans muskotter.  Tri anedha a veu degys dhe-ves gans kynsa omsettyans an liv;  an re erell a veu tewlys y'n dowr gans aga mergh hag oversettys.'

'Yw henna gorfenn an Varghogyon Dhu?' a wovynnas Frodo.

'Nag yw,' yn-medh Gandalf.  'Gwirhaval yw aga mergh dhe verwel, hag evredhys yns i hebdha i.  Mes ny yll bos distruys an Bysowvoekkaow aga honan mar es.  Byttegyns,  nyns eus skila rag own dredha y'n eur ma.  Dha gowetha a dreusis wosa an liv dhe dremena; hag i a'th kavas ha ty ow korwedha fas war'n dor dhe benn an lann, gans kledha terrys yn-dannos.  Yth esa an margh ow sevel yn unn witha rybos.  Disliw ha yeyn es'ta, hag yth esa own dhedha ty dhe vos marow, po gweth.  Gwerin Elrond a's metyas, hag i orth dha doen yn lent war-tu ha Pansaven.'

'Piw a wrug an liv?' a wovynnas Frodo.

'Elrond a'n erghis,' a worthybis Gandalf.  'Yma avon an nans ma yn-dann y nerth, ha hi a vydh liva gans sorr pan vo edhomm dhodho degea an Rys.  Kettoeth ha kapten an Bysowvoekkaow dhe dhos y'n dowr an liv a veu livrys.  Y fynnav leverel bos nebes ow manylyon vy a geworris vy: martesen ny wruss'ta aga gweles, mes nebes an tonnow a wrug furv mergh gwynn bras gans marghek kann ow splanna; hag yth esa meur a belveyn*9 ow rolya hag ow mala.  Dre bols yth esa own dhymm ni dhe livra omsettyans re wyls, hag y tothya ha bos an liv mes a'gan rewl ha'gas doen dhe-ves.  Yma nerth bras y'n dowrow a dheu diworth erghow an Menydhyow Niwlek.'

'Yma puptra ow tehweles dhymm lemmyn.' a leveris Frodo: an bedhyglans meur.  My a dybis my dhe veudhi, gans ow howetha, ow eskerens hag oll.  Mes ni yw salow lemmyn!'

Gandalf a viras yn skon orth Frodo, mes ev re dhegesa y dhewlagas.  'Gwir, hwi oll yw salow rag an termyn dell yw.  Kyns pell y fydh kevywyans ha lowender rag solempnya trygh orth Rys Bruinen, hag y fydhowgh hwi oll ena yn savlaow enorys.'

'Splann!' yn-medh Frodo.  'Marthus yw Elrond ha Glorfindel hag arlydhi mar vras, ha Hirgarr ynwedh, a vynn bos movys ha diskwedhes orthiv kemmys a guvder.'

'Wel, yma skilaow pals i dhe wul yndella,' a leveris Gandalf, yn unn vinhwerthin.  'My yw unn skila dha.  An Bysow yw onan arall: ty yw an Bysowdeger.  Ha ty yw her Bylbo, an Bysowtrover.'

'Bylbo ker!' yn-medh Frodo yn koskek.  'Yth omwovynnav a'n tyller may ma ev.  Yma hwans dhymm may fe ev omma hag klywes oll yn y gever.  Y hwrussa dhodho hwerthin.  An vugh a lammas dres an Loer!  Ha'n kowrvoekka truedhek!'  Kettoeth ha'n ger na ev a goedhas yn kosk down.  

Frodo o salow y'n Diwettha Chi Hebask dhe'n tu est a'n Mor.  An chi na o, dell leversa Bylbo nans yw hirneth, 'chi perfeyth, mars yw da genes po boes po kosk, hwedhla, po kana po travyth marnas esedha ha tybi, po kemmysk teg a oll anedha'.  Bos ena hepken o kur rag skwithter, own, ha tristans.

An gorthugher a besyas ha Frodo a dhifunas arta, hag ny wrug ev omglywes bos res dhodho po powes po kosk, mes yn y vrys yth esa tybyansow a voes ha diwes, ha gwirhaval, kana ha hwedhla a-wosa.  Ev a asas an gweli hag aswonn bos y vregh ogas ha dhe-les ha dell o bythkweth kyns.  Ev a gavas dillas glan a gweth wyrdh restrys parys ragdho, braster gwiw yn kewar ens.  Hag ev dhe vires yn gweder, amovys o ev dhe weles dastewynnyans anodho y honan moenna dres eghenn es dell govhas ev: Yth esa semlans dhodho marthus haval orth noy yowynk Bylbo a wre gwandra gans y ewnter y'n Shayr; mes an dewlagas a viras orto yn prederus.

'Ya, ty re welas nebes traow a-ban wruss'ta mires diworth gweder y'n diwettha tro,' a leveris ev dh'y dhastewynnyans.  'Mes lemmyn y fydh kuntell lowen!'  Ev a ystynnas y dhiwvregh ha hwibana ton.

 Y'n pols na yth esa knouk orth an daras, ha Sam a dheuth a-ji.  Ev a boenyas dhe Frodo ha synsi y dhorn a-gledh yn hwohelus.  Ev a's palvas yn hwar hag ena rudha ha treylya dhe-ves yn hast.

'Hou, Sam!' a leveris Frodo.

'Toemm yw!' yn-medh Sam.  'Dha dhorn, Mr. Frodo.  Hi o pur yeyn dre'n nosow hir.  Mes glori ha gwynnvys!' a grias ev yn unn dreylya a-dro, ow splanna y dhewlagas ha donsya war an leur.  'Splann yw dhe'th weles 'mes a weli hag omdhehwelys*10 arta, syrr!  Gandalf a wovynnas orthiv dhe dhos ha gweles mars os'ta parys dhe dhos yn-nans, ha my a dybis bos ges.'

'Parys ov,' a leveris Frodo.  'En, ha hwilas re erell an bagas!'

'Y hallav dha gemmeres dhedha, syrr,' yn-medh Sam.  'Chi bras yw an huni ma, ha pur goynt.  Pupprys yma tamm arall dh'y dhiskudha, ha ny wodhir an pyth eus a-dro dhe'n nessa kornell.  Hag elfow, syrr!  Elfow omma, hag Elfow ena!  Nebes anedha haval orth myghternyow, splann ha sevur; ha nebes yw mar lowen ha fleghes.  Hag ass eus ilow ha kana!  Nyns esa termyn po kolonn lowr dhymm rag goslowes meur a-ban wrussyn ni dos omma.  Mes yth esov vy ow talleth aswonn nebes manerow an le.'

'My a woer an traow re wruss'ta, Sam,' a leveris Frodo, yn unn synsi y vregh.  'Mes ty a vydh lowen haneth, ha goslowes rag lenwel dha golonn.  En, gid orthiv a-dro dhe'n kornellow!'

Sam a'n ledyas a-hys nebes skochfordhow hag yn-nans gradhow pals hag yn-mes yn lowarth ughel a-ugh glann serth an avon.  Yth esa y gowetha owth esedha yn porth dhe du an chi ow mires war-tu ha'n est.  Skeusow re dewlhas y'n nans a-woeles, mes yth esa golow hwath orth fasow an menydhyow pell a-ugh.  An ayr o toemm.  Son a dhowr ow resek hag ow koedha o ughel, hag ayr an gorthugher o lenwys gans ethenn vedhel a wydh ha bleujennow, avel hav ow treynya hwath yn lowarthow Elrond.

'Splann!' a grias Pyppyn, yn unn lamma yn-bann. 'Ottomma agan kenderow nobyl!  Gwrewgh hyns rag Frodo, Arloedh an Bysow!'  

'Taw taves!' a leveris Gandalf a-dhiworth skeusow a-dhelergh y'n porth.  'Ny dheu traow tebel y'n nans ma; byttegyns y tal dhyn ma na'ga henwyn.  Nyns yw Frodo Arloedh an Bysow, yndella yw mester Tour Tewl Mordor, hag yma y nerth owth ystynna arta dres an norvys!  Yth eson ni owth esedha yn dinas.  Yn-mes anodho, yma'n jydh ow tos ha bos tewl.'

'Gandalf re leveris meur a draow lowen avel honna,' yn-medh Pyppyn. 'Ev a dyb bos res my dhe vos amendys.  Mes analladow yw, dell hevel, rag omglywes po trist po duwenik y'n le ma.  Kana a via da genev, dell omglywav, mar kodhven kan wiw rag an prys.'

'Kana a via da genev vy ynwedh,' a leveris Frodo ynn unn hwerthin.  'Mes y fia gwell genev dybri hag eva y'n eur ma!'   

'Henn a vydh digelmys kyns pell,' a leveris Pyppyn.  'Dell vydh usys ty re omdhiskwedhas bos kall dre sevel a-brys rag boes.'

'Moy es boes! Gwledh!' yn-medh Merri.  'Kettoeth ha Gandalf dhe dherivas ty dhe vos dasyaghes, an darbarow a dhallathas.'  Skantlowr y hwrug ev gorfenna kewsel hag i a veu gelwys dhe'n hel dre son klegh pals ow seni.

 Hel chi Elrond o lenwys gans tus: Elfow dre vras, kynth esa nebes gwestoryon a hilyow erell.  Elrond, herwydh y us, a esedhas yn kador vras orth penn an voes hir war an hirarethva*11 ; ha nessa dhodho yth esa dhe unn du Gandalf a'y esedha ha dh'y gila a esedhas Glorfindel.

Frodo a viras orta gans marth, drefenn na wrug ev gweles seulabrys Elrond neb esa kows yn y gever yn meur a hwedhlow; ha dre esedha a'n barth dhyghow ha kledh dhodho, Glorfindel ha Gandalf ynwedh, neb a dybis Frodo  ev dh'y aswonn pur yn ta, a veu diskwedhys avel arlydhi a nerth ha dynita meur.

Gandalf o berra y ughelder es an dhew erell; mes y wols hir gwynn, y varv arghansek nobyl ha'y dhiwskoedh efan a wrug dhodho semlans a vyghtern fur yn henhwedhel. Orth y vejeth goth yn-dann dhiwabrans erghek meur y dhewlagas tewl a veu desedhys avel glow a allsa enowi distowgh gans tan.

Glorfindel o hir ha syth; yth esa y wols ow splanna avel owr, y fas o teg ha yowynk hag anownek ha leun a lowender; y dhewlagas o splann ha tynn, hag avel ilow y lev; orth y dal a esedhas furder, hag yn y dhorn yth esa krevder.

Bejeth Elrond o heb oes, na goth na yowynk, mes ynni y feu skrifys kovyow a veur a draow ha heudh ha moredhek.  Y wols o tewl avel skeusow a vo, ha warnodho a veu gorrys kylghynn a arghans; y dhewlagas o loes avel gorthugher kler, hag ynna yth esa golow avel golow ster.  Enoradow o ev, dell hevelis, avel myghtern kurunys gans gwavow pals, mes hwath yagh avel breselyer prevys hag orth leunder a'y grevder.  Arloedh Pansaven o ev ha galloesek yn-mysk Elfow ha Gwer.

Dhe gres an voes yth esa kador yn-dann nenlenn, hag a-dhelerghti krogow gwiys an fos, hag ynni a esedhas benyn; arloedhes deg dh'y gweles, ha mar haval o hi orth Elrond yn furv venynses may tismygis Frodo hy bos goes nes dhodho.  Yowynk o hi, mes nyns o hi.  Ny davsa rew vyth orth plethennow hy gols tewl, hy diwvregh gwynn ha fas kler o levan ha dinamm, hag yth esa golow ster yn hy dewlagas splann, loes avel nos dhigommol; mes haval orth myghternes o hy semlans, hag yth esa tybyans ha godhvos yn hy gowolok, avel den re wodhva meur a draow a veu dres gans an vlydhynyow.  A-ugh hy thal hy fenn o kudhys gans keghik a las arghansel gans roes a emmow byghan ow tewynnya kann; mes nyns o afinyans vyth dh'y gwisk loes medhel saw kyngel a dhel gonedhys a arghans.

Yndella yth o Frodo dhe weles neb na welsa marnas boghes a dus varwel; Arwen myrgh Elrond, hag ynni, dell veu leverys, semlans Luthien re dhothya war an norvys arta; ha hi a veu henwys Undomiel, rag hy bos Sterennvo*12 hy fobel.  Dre dermyn hir hi re beu yn tir neskerens hy mamm, yn Lorien dres an menydhyow, ha nyns o saw a-gynsow may tehwelsa hi yn Pansaven dhe ji hy thas.  Mes yth esa hy breder, Elladan hag Elrohir, dhe-ves ow kul aneth: lieskweyth i a varghoga pell gans Pellgerdhoryon a'n Gogledh, heb ankovhe torment aga mamm yn fowys an orkow.

Nevra ny welsa Frodo tekter a'n par na yn tra vyw ha ny's dismygsa yn y vrys; hag ev o ha sowdhenys hag ankombrys pan wrug ev aswonn bos plas ragdho orth moes Elrond yn-mysk oll an werin ma mar ughel ha teg.  Yth esa kador wiw ragdho hag ev o ughelhas war pluvogow pals mes hwath ev a omglywas pur vyghan ha nebes kammdhesedhys; mes an omglywans na a dremenas yn skon.  An wledh o lowen hag an boes o gorfalster dh'y nown.  Termyn pell a dremenas kyns ev dhe vires a-dro arta po treylya war-tu ha'y gentrevogyon.

Kynsa, ev a hwilas y gowetha.  Sam re byssa kummyas dhe servya orth y vester, mes ev re beu kedhlys ev dhe vos gwester enorys y'n prys ma.  Frodo a allas y weles lemmyn, owth esedha gans Pyppyn ha Merri orth penn ughella onan a'n moesow tenewen nes dhe'n hirarethva.  Ny allas ev gweles Hirgarr.

Nessa dhe Frodo a-dhyghow dhodho a esedhas korr gans semlans poesek, gwiskys yn kevoethek.  Y varv, pur hir ha gowlek, o gwynn, nes dhe wynnder a'n pann gwynn-ergh a'y dhillas.  Gwiskys gans grogys arghansek o ev, hag a-dro dh'y gonna a grogas kadon a arghans hag adamantys.  Frodo a hedhis dybri rag mires orto.

'Dynnerghi hag omvetyans da!' a leveris an korr, yn unn dreylya war-tu hag ev.  Ena ev a sevis hag omblegya.  'Glowyn kavadow dhis,' yn-medh ev hag omblegya isella hwath.

'Frodo Bagyns kavadow dhisso ha'th teylu,' a leveris Frodo yn ewn, ynn unn sevel gans marth ha skattra y bluvogow.  'Yw ow dismyk ewn ty dhe vos an Glowyn a aswonnav, onan a'n dewdhek keskoweth Thoryn Derowskoes meur?'

'Ov, dhe-wir,' a worthybis an korr, yn unn guntell an pluvogow ha gweres yn kortes orth Frodo dasesedha war y gador.  'Ha ny wovynnav, drefenn my dhe vos kedhlys seulabrys, ty dhe vos kar ha her adoptys  agan koweth Bylbo gerys-da.  Gas vy dhe geslowenhe genes orth dha dhasyaghheans.'

'Meur ras dhis yn feur,' a leveris Frodo

'Ty re wrug nebes anethow pur goynt dell glywav,' yn-medh Glowyn.  'Yth omwovynnav yn feur a-dro dhe'n dra a dhre peswar hobbyt dre vyaj mar bell.  Ny hwarva travyth a'y bar a-ban dheuth Bylbo genen.  Mes martesen ny via gwiw my dhe wovynn re,  drefenn nag yw da gans Elrond na Gandalf kewsel yn y gever dell hevel!'

'My a dyb na gewsyn yn y gever, na hwath dhe'n leha,' a leveris Frodo yn kortes.

Ev a dhismygis nag o gwiw mater an Bysow avel kows anformel keffrys hag yn chi Elrond; hag yn neb kas ev a vynnas ankovhe a-dro dh'y ahwer dre bols.

'Mes govynnus ov vy yn kekemmys,' a geworras ev, 'dhe dhyski a'n dra a dhre korr mar a-vri pellder hir a-dhiworth an Menydh Morynysek.'

Glowyn a viras orto.  'Mar ny wruss'ta klywes, my a dyb na gewsyn a henna ynwedh.  Arloedh Elrond a vydh agan gelwel oll kyns pell, dell grysav, hag ena ni oll a vydh klywes traow pals.  Mes yma meur a draow erell a yll bos leverys.'

Dre dermyn o gesys a'n boes i a geskewsis warbarth, mes Frodo a woslowas moy es kewsel; rag nowodhow a'n Shayr,  saw an Bysow, dhe heveli bos byghan ha pell dhe-ves hag anpoesek, hag yth esa derivadow meur dhe Glowyn a-dro dhe hwarvosow yn ranndiryow a'n gledhbarth yn Gwylvostir*13.  Frodo a glywas Grymbeorn Koth, mab Beorn, dhe dhos ha bos arloedh a lies gwer hardh, hag y'ga thir ynter an Menydhyow ha Myrkoes*14 ny wrug bedha mos nag ork na vleydh.

'Dhe wir,' yn-medh Glowyn, 'heb an Beornagh, an treusva dhiworth Glynn*15 dhe Bansaven a dhothya ha bos analladow nans yw hirneth.  Gwer golonnek yns i hag i a with igor an Bolgh a-Wartha ha Rys Karrek.  Mes aga thollow yw kostek,' a geworras ev yn unn shakya y benn; 'ha haval orth Beorn kyns nyns yw korryon pur dha gansa.  Hwath, len yns i, ha henn yw talvosek y'n dydhyow ma.  Nyns eus le vyth may ma gwer mar gowethek dhyn ha Glynn.  Gwerin da yns i, an Bardagh.  Mabwynn Bard an Gwareger yw aga arloedh, Brand mab Beyn mab Bard.  Myghtern krev yw ev, ha'y wlaskor a ystynn lemmyn pell dhe'n soth hag est a Esgaroth.'

'Ha pyth eus a'th tus dha honan?' a wovynnas Frodo.

'Yma meur dhe leverel, ha da ha drog,' a leveris Glowyn: 'mes hwath yth yw da y'n brassa rann: feusik en bys lemmyn, kyn na dhienkyn diworth skeus an termyn ma.  Mars eus hwans dhis dhe-wir dhe glywes a-dro dhyn, pes da y fydhav leverel orthis.  Mes hedh orthiv pan vi skwith! Taves Korryon a worlavur pan esons i ow kewsel a'ga dornweyth, dell leverons.'

Wosa-na, Glowyn a dhallathas derivadow hir a hwarvosow yn gwlaskor an Gorryon.  Pur dha o ganso dhe gavoes goslowyas pur gortes; drefenn na wrug diskwedhes Frodo skwithter vytholl ha ny wrug ev assaya chanjya an keskows, kyn hwrug ev kelli y gonvedhes yn mysk henwyn an dus ha'n tylleryow koynt na wrug ev klywes anedha kyns.  Dhe les o ganso, byttegyns, ow klywes bos Deyyn Myghtern yn-dann an Menydh hwath, ha koth o ev lemmyn (wosa treusi y dhew gans degves ha dew ugens bloedh), enoradow, ha golusek yn farthus.  Yth esa ganso hwath seyth a'n deg keskoweth a vatalyas y'n Vatel a Bymp Lu: Dwalyn, Glowyn, Dori, Nori, Byfur, Bofur ha Bombur.  Mar dew lemmyn o Bombur ma na allas ev omwaya diworth y weli-dydh dh'y gador orth an voes, ha res o hwegh korr yowynk rag y dhrehevel.

'Ha pyth eus a-dro dhe Balyn hag Ori hag Owyn?', a wovynnas Frodo.

Skeus a dewlhas fas Glowyn.  'Ny wodhyn ni,' a worthybis ev.  'An mater a Balyn yw brassa rann an skila may hwrug vy dos rag kavoes kusul a neb a drig yn Pansaven.  Mes kowsyn a-dro dhe draow lowenna haneth!'

Ena, Glowyn a dhallathas kewsel a'n oberennow a'y dus, yn unn leverel orth Frodo a-dro dh'aga lavur meur yn Glynn hag yn-dann an Menydh.  'Ni re wrug traow da,' a leveris ev.  'Mes y'n mater a vetolweyth ny yllyn ni kesstriva erbynn ober agan tasow, ha lies aga hevrin yw kellys.  Ni a wra arvwisk da ha kledhedhyow gluw,  mes ny yllyn ni gul lemmyn po kaspows po lown yw par dhe'n re a veu gwrys kyns an dhragon dhe dhos.  Ny wrussyn ni gorbassya an dydhyow koth saw yn balweyth ha drehevel.  Splann via ty dhe weles an dowrhynsyow a Glynn Frodo, ha'n fentenyow, ha'n pollow!  Da via dhe weles an fordhow konsyas gans meyn a liwyow pals!  Ha'n helyow ha stretow kowrvogowek*16 yn-dann an dor gans gwaregow kervys yn furv gwydh; ha'n terrasow ha touryow war skoedhow an Menydh!  Ena y hwelses jy nag en ni diek.'

'Y fydhav dos ha'ga gweles, heb dout vyth mars eus chons dhymm,' yn-medh Frodo.  'Ass via marthus dhe Bylbo dhe weles oll an chanjyow yn Ynyalder Smaug!'

Glowyn a viras orth Frodo ha minhwerthin.  'Bylbo o pur dha genes, a nyns o ev?' a wovynnas ev.

'O,' a worthybis Frodo.  'Y fia gwell genev y weles ev ages gweles oll an touryow ha palesyow y'n bys.'  

Wor'tiwedh an wledh a worfennas.  Elrond hag Arwen a sevis ha mos a-hys an hel, ha'n gwestoryon a holyas orta yn aray gwiw.  An darasow a veu tewlys yn igor, hag i eth a-dreus skochfordh ledan ha dre dharasow erell, ha dos yn hel arall.  Nyns esa moesow ynni, mes yth esa tan splann ow leski yn oeles veur ynter an peulveyn kervys dhe'n dhew du an hel.

Frodo a dheuth ha kerdhes gans Gandalf.  Honn yw Hel Tan,' a leveris an pystrier.  'Omma y hwredh klywes lies kan ha hwedhel - mar kyllydh pesya difun.  Mes gwag ha kosel yw dell vydh usys saw yn dydhyow dy'goel, ha tus a vynn ombrederi ha kavoes kosoleth a dheu omma.  Yma tan omma pupprys, dre'n vlydhen oll, mes nyns eus meur a wolow nahen.'

Hag Elrond dhe entra ha mos dhe'n gador a veu darbarys ragdho,  ilowydhyon elfek a dhallathas gul ilow hweg.  Yn lent an hel a lenwis, ha Frodo a viras yn lowen orth an fasow pals esa kuntellys warbarth;  golow owrek an tan a dhonsyas orta hag isterlentri orth aga gols.  A-dhesempis ev a welas, orth pellder berr diworth tu pella an oeles, denfurv vyghan owth esedha war skavell hag y heyn erbynn peulvan.  War an leur rybdho yth esa hanaf-diwes ha nebes bara.  Frodo a ombrederas may fo ev klav (mars esa kleves byttydh dhe dus yn Pansaven), ha ny allsa ev dos dhe'n wledh.  Dell hevelis, y benn o koedhys yn kosk war y vronn, ha yth esa pleg a'y vantell dewl tennys a-dreus y fas.

Elrond eth ha sevel ryb an dhenfurv daw.  'Difun, mester byghan!' a leveris ev yn unn vinhwerthin.  Ena, yn unn dreylya war-tu ha Frodo ev a's wayelwelis.  'Lemmyn, wor'tiwedh, an pols a vynnes jy orti re dheuth, Frodo,' yn-medh ev.  'Ottomma koweth mayth esa hireth anodho dhis dre dermyn pell.'

An dhenfurv dewl a sevis y benn ha diskudha y fas.

'Bylbo!' a grias Frodo dre aswonnvos tromm, hag ev a lammas war-rag.

'Hou, Frodo chett!' yn-medh Bylbo.  'Ytho, ty re dheuth omma wor'tiwedh, yth esa govenek dhymm ty dh'y wul.  Wel, wel! Ytho, an wledh ma yw gwrys rag enora orthis jy, dell glywav.  Yma govenek dhymm ty dh'y omlowenhe.'

'Prag nag eses jy ena?' a grias Frodo.  'Ha prag nag esa kummyas dhymm dhe'th weles kyns?'

'Drefenn ty dhe vos yn kosk.  Y'th welis evy lieskweyth.  My re esedhas rybos gans Sam pub dydh.  Mes yn kever an wledh, ny wrav vy traow a'n par na yn feur lemmyn.  Hag yth esa neppyth arall o res dhymm y wul.'

'Pyth eses'ta ow kul?'

'Esedha ha tybi heb mar.  My a wra meur a henna y'n dydhyow ma, ha hemm yw an gwella tyller dh'y wul, dell vydh usys.  Difun, dar!' a leveris ev yn unn ismires orth Elrond.  Yth esa terlenter splann yn y dhewlagas heb semlans a gosk a allas gweles Frodo.  'Difun!  Nyns en vy yn kosk, Mester Elrond.  Mar mynnowgh godhvos, hwi oll re dheuth a-dhiworth dha wledh re a-varr, ha hwi re'm ankresyas - yn mysk dismygi kan.  Yth esa kudynn dhymm yn linenn po diw, hag yth esen vy ow tybi y'ga hever; mes lemmyn ny vydhav vy aga howlwul.  Y fydh kemmys a gana may fo herdhys glan an tybyansow diworth ow fenn.  Res vydh dhymm gul dhe'm koweth an Dunadan dhe'm gweres.  Ple'ma ev?'

Elrond a hwarthas.  'Ev a vydh kevys,' a leveris ev.  'Ena, hwi dew a vydh mos yn kornell ha kowlwul agas oberenn, ha ni a vydh hy klywes ha'y breusi kyns gorfenna agan kevywi.'  Kannasow a veu dannvenys rag kavoes koweth Bylbo, kyn na wodhva nagonan an le mayth esa ev, na'n skila nag esa ev y'n wledh.

Rag an termyn, Frodo ha Bylbo a esedhas an onan ryb y gila, ha Sam a dheuth yn skon hag omdhesedha nes dhedha.  I a geskewsis warbarth dre levow kosel, heb arwodhvos a'n lowender hag ilow y'n hel a-dro dhedha.  Nyns esa meur a nowodhow dhe Bylbo a-dro dhodho y honan.  Wosa gasa Hobytun ev re wandersa a-dro yn antowlek, po a-hys an Fordh po y'n powdir a-denewen; mes yn neb maner ev re lywsa pupprys war-tu ha Pansaven.

'My a dheuth omma heb meur a aneth,' yn-medh ev, 'ha wosa powesa yth yth vy war-rag gans an gorryon dhe Glynn: ow diwettha vyaj.  Ny vydhav vy vyajya arta.  Balyn koth re alsa.  Ena y tehwelis vy omma, hag omma yth esen vy a-dhia an termyn na.  My re wrug traow divers.  My re skrifas nebes moy a'm lyver.  Ha, heb mar, my a dhismyk nebes kanow.  I a's kan termyn a dermyn: saw rag ow flesya, dell dybav; drefenn nag yns i da lowr rag Pansaven, heb mar.  Ha goslowes a wrav ha tybi a wrav.  Dell hevel, ny wra besya termyn omma, yth yw hi hepken.  Tyller marthus dhe-wir.

My a glyw nowodhow a bub eghenn, diworth an tiryow dres an Menydhyow, ha 'mes an Soth mes boghes diworth an Shayr.  My a glywas a-dro dhe'n Bysow, heb mar.  Gandalf re beu omma lieskweyth.  Kyn na wrug ev lever meur orthiv vy, ev re dheuth ha bos kevrinekka es bythkweyth kyns y'n vlydhen po diw yw passys.  An Dunadan re leveris moy dhymm.  Ass yw koynt ow bysow dhe wul kemmys a ankresyans!   Tru, na wrug Gandalf kavoes skonna moy a dherivadow! Y hallsen vy ow honan dri an dra omma nans yw pell heb kemmys a ahwer.  My re dybis yn nebes prysweythyow a-dro dhe dhasweles dhe Hobytun rag y gyrghes; mes yth esov vy ow tos ha bos koth, hag i a'm lettya: Gandalf hag Elrond. Dell heveli, i a dybi bos an Eskar orth ow hwilas yn pub le, hag ev a wrussa kigereth orthiv, mara'm synsa ev ow kwandra a-dro y'n Gwylvos.

'Ha Gandalf a leveri:  "An Bysow re dremenas war-rag, Bylbo.  Ny via dhe-les po dhisso po dhe dus erell, mar kwruss'ta assaya mellya yn y gever arta."  Kampoell koynt o, gwiw a Gandalf.  Mes ev a leveris ev dhe witha warnas, ytho, ny'n helghis vy.  Pes da ov dhe-wir dhe'th weles salow omma.'  Ev a hedhis ha mires gans dout orth Frodo.

'Usi ev genes omma?' a wovynnas ev yn unn hwystra.  Ny allav vy omlettya omglywes govynnus, ty a woer, wosa oll a glywis vy.  Y fia pur dha genev gyki orto arta.'

'Usi, ymava genev,' a worthybis Frodo, yn unn omglywes anvodh koynt.  'Y semlans yw an keth ha bythkweyth kyns.'

'Wel, y fia da genev y weles saw pols berr,' yn-medh Bylbo.

Pan wrug ev omwiska, Frodo re notsa an Bysow dhe vos gorrys dhe gadon nowydh, skav mes krev, a-dro dh'y gonna hag ev ow koska.  Yn lent ev a'n tennas ha diskwedhes.  Bylbo a ystynnas dorn.  Mes Frodo a gildennas an Bysow yn skon.  Gans ankres ha marth ev a aswonnis nag esa ev ow mires orth Bylbo namoy; dell hevelis, skeus re dheuth yntredha , ha dresto ev a aswonnis ev dhe weles kroadur byghan krebogh gans fas nownek ha diwdhorn askornek ow palvala.  Ev a omglywas hwans dh'y weskel.

Dell hevelis, an ilow ha'n kanow a-dro dhedha a hokyas ha taw a dheuth.  Bylbo a viras yn skon orth fas Frodo ha treusi dorn a-rag y dhewlagas.  'My a gonvedh lemmyn,' a leveris ev.  'Kudh e!  Drog yw genev: drog yw genev an bern ma dhe goedha warnas: drog yw genev 'dro dhe buptra.  A nyns eus gorfenn dhe anethow?  Nag eus, dell dybav.  Pupprys yth yw res dhe nebonan arall dhe besya an hwedhel.  Wel, ny yll bos hedhys.  Eus skila dhe assaya kowlwul ow lyver, dell omwovynnav?  Mes, na brederyn 'dro dhe henna lemmyn - klywyn nebes nowodhow gwir!  Lever orthiv a-dro dhe'n Shayr!'

Frodo a gudhas an Bysow, ha'n skeus a dremenas heb gasa saw temmik a gov.  Yth esa golok hag ilow Pansaven a-dro dhodho arta.  Bylbo a vinhwarthas ha hwerthin yn lowen.  Pub temmik a nowodhow a-dhiworth an Shayr a allas leverel Frodo - gweresys hag ewnhes termyn dhe dermyn gans Sam - o dhe les yn feur dhodho, ha treghyans an anpoesekka gwydhenn ha prattys an byghanna flogh yn Hobytun.  Yth esens i mar dhown yn mysk hwarvosow an Peswar Ferdhynn ma na wrussons i notya devedhyans gour gwiskys yn pann glas du.  Dre lies mynysenn ev a sevis ha mires war-nans orta gans minhwerthin.

A-dhesempis Bylbo a viras yn-bann.  'Ah, ottaji wor'tiwedh, Dunadan!' a grias ev.

'Hirgarr!' yn-medh Frodo.  'Dell hevel yma meur a henwyn dhis.'

'Wel, Hirgarr yw onan na wrug vy klywes kyns, yn neb kas.' a leveris Bylbo.  'Prag y hwre'ta y elwel yndella?'

'I a'm gelow yndella yn Bri.' a leveris Hirgarr yn unn hwerthin, 'hag yndella y feuv kommendys orto.'

'Ha prag y hwre'ta y elow Dunadan?' a wovynnas Frodo.

'An Dunadan,' yn-medh Bylbo.  'Lieskweyth yw ev gelwys yndella omma.  Mes my a dybis ty dhe wodhvos lowr a Elvek dhe aswonn dun-adan : Gour an West, Numenoragh.  Mes nyns yw hemma termyn gwiw rag dyskansow!'  Ev a omdreylyas war-tu ha Hirgarr.  'Ple'th eses'ta, ow howeth?  Prag nag eses'ta y'n wledh?  Yth esa an Arloedhes Arwen ena.'

Hirgarr a viras yn-nans orth Bylbo yn sevur.  'My a woer,' yn-medh ev.  'Mes lieskweyth yth yw res my dhe worra a-denewen lowender.  Elladan hag Elrohir re dhehwelas 'mes an Gwylvos yn anwaytys, hag yth esa nowodhow dhedha a vynnis vy aga hlywes distowgh.'

'Wel, ow howeth,' a leveris Bylbo, 'wosa klywes an nowodhow, a yllydh ri dhymmo pols?  Yma res dhymm a'th weres gans neppyth ter.  Elrond a lever bos res dhymm gorfenna an gan yw dhymm kyns diwedh an gorthugher ma, ha hedhys ov.  En yn kornell ha'y splanna!'

Hirgarr a vinhwarthas.  'War yew ytho!' a leveris ev.  'Gas vy hy klywes!'

Frodo a veu gesys y honan dre bols, drefenn Sam dhe goedha yn kosk.  Y honan o ev hag ev a omglywas nebes gwayvys, kyn feu kuntellys gwerin Pansaven oll a-dro dhodho.  Mes an re o nes dhodho o taw, hag i ow koslowes orth an ilow a levow ha maynys, ha ny wrussons i koela orth travyth arall.  Frodo a dhallathas goslowes.

Yn kynsa, tekter an melodiow ha'n geryow keswiys der tavosow elfek a'n synsas yn-dann husenn kettell wrug ev dalleth attendya orta,  kyn na wrug ev aga honvedhes saw boghes.  Dell hevelis dhodho, an geryow a wrug furvow, hag igerys a-ragdho yth esa gwelyow a diryow pell ha traow splann na wrug ev dismygi hwath; ha'n hel danenowys a dheuth haval orth niwl owrek a-ugh moryow a ewyn a hanasas orth emlow an bys.  Ena, an husenn a dheuth ha bos moy haval orth hunros, bys yn ev dhe omglywes bos avon dhibenn a owr hag arghans ow hwedhi hag ow frosa dresto, re routhek o dhe gonvedhes hy fatron; hi a dheuth rann an ayr esa ow polsas a-dro dhodho, ha hi a'n gorlybyas ha beudhi.  Yn skon ev a sedhis yn gwlaskor dhown a gosk.

Ena ev a wandras, dre dermyn hir, yn hunros a ilow a dheuth ha bos dowr ow resek hag a dheuth ha bos lev a-dhesempis.  Dell hevelis, yth o lev Bylbo, ow keurgana gwersow.  Kosel ens yn kynsa hag ena klerra a besyens i.

Earendil hardh o marner kyns

a daryas yn Arvernien;

yn Nimbrethil 'th oberis ha

gul skath vrav rag gul vyaj hen;

Hy goelyow arghans gwiys teg,

a arghans teg hy lugern splann,

hy flour-rag gwrys yn furv alargh,

ha golow war'n baneryow kann.

'Vel myghtern hen ervys 'veu ev

gans kaspows grev a gylghyow loes,

y skoes gans runyow skrifys down

rag gwitha own ha drog ragdho.

Gwarak a gorn-dragon 'veu gwrys,

y sethow gwrys a eboni,

a arghans splann y hoberjon

ha hir y woen chalsedoni.

Kolonnek gans kledha a dhur,

y vasnet meur a adamant,

pluvenn a er a-wartha penn

ha splann; gwyrven dh'y vronn efan.

Yn-dann an Loer ha ster, diworth

trethow an North ev eth a-bell,

sowdhenys yn hynsyow a hus

ha dydhyow dres tiryow marwel.

D'worth dor a horn y'n Tiryow Rew

gans skeusow tewl war vreow fell,

d'worth syghor krin yn gwylvos poeth

ev eth gans toeth, ha gwandra pell

war voryow tewl yn hyns an nos  

a-bell, ha dos yn Nos Travyth,

ha mos arta heb gweles mann

na vorlann splann na wolow vyth.

Gans goelyow leun dre wynsow krev

y fias ev der ewyn yeyn

d'worth west dhe est, dhe-dre yn tall

ha heb rag-galow yn toeth men

Y teuth yn nij Elwing dhodho

gans flamm enowys; splannder kann

ow leski gwynn 'vel adamant,

yth esa, rann hy thorgh, an tan.

Y kelmis Silmaril orto,

kurunys o gans golow byw.

Heb own, ow treylya gorhel meur;   

golow, yn eur a nos, yn fyw.

D'worth Tir Heb Oes a-dreus an Mor

'teuth tewedh meur ow sevel rydh;

gwyns bras y nerth yn Tarmenel,

yn hynsyow pell a'gan norvys;

ow herdhya orth y worhel hardh

'vel hwyth ow tardha 'dreus an mor

eskesys loes, terfyskus fest,

d'worth est dhe west yn gwynsow oer.

Dre Nos Bythkwethek, degys hwath,

mordonnow skav ha du ha rydh,

dre lewyow tewl ha dres morlann

beudhys yn-dann an liv kyns Dydh.

Y klywis ev war dreth a berl;

gorfenn an nor, an ilow hir

ha tonnow bras dibowes prest,

ow rolya fest orth jow'lys kler.

Menydhyow taw y hwelas ev;  

ow sevel krev war dhewlin bell

a Eldamar ha Valinor

yw gwelys d'worth an moryow kel.

'Vel gwandryas diworth an nos

y hwrug ev dos yn porth gwynn teg,

wostiwedh saw yn Elfustir

gans golow kler hag ayr yw hweg,    

yn-dann bre Ilmarin may splann

a-is yn nans yw serth, lugern

a Tirion; hy thouryow prout

yn dowr Lynndhu yw gwelys kler.

Y taryas ev y'n tyller na

ha kanow da y'n dysksons i,

ha hwedhlow hen gans doethyon fur,

telynn a owr y trosons i.

Y'n gwisksons i gans dillas kann,

golowys splann a-ragdho, ha

dre'n Kalakirian y teuth

yn tiryow kudh, y studh; truan.

Y teuth ev bys yn hel heb oes;

ynni a goedh blydhynyow splann,

ha raynya hwath an Myghtern Hen

ha prest war Menydh Ilmarin,

ha geryow taw 'veu kewsys kler

a werin Gwer hag aghow-Elf,

ha gwelys traow yw dres an nor

yw kudhys d'worth tus oll marwel.

Gorhel nowydh 'veu gwrys ragdho,

a vithril o ha gweder bol,

hy flour ow splanna; roevow vyth

na woelyow orth gwern arghans oll:

an Silmaril 'vel lugarn splann

ha baner kann, flamm byw dhodho,

gorrys hewel gans Elbereth;

Varda a dheuth ha gul ragdho

diwaskell wynn, anvarwel hardh

ha gorra warnodho dever

dhe vyajya y'n ebron dibenn,

a-dhelergh splannder Howl ha Loer.

D'worth breow ughel yn Aman;  

dowrow arghansek, gwynsow hweg,

y nijas ev; golow a-bell

ow kwandra pell dres Menydh teg.

D'worth penn an nor y treylyas ev

gans hireth grev rag dos arta

dh'y dre, der skeusow, vyaj hir,

ow leski kler 'vel sterenn, ha

dres niwlow tewl y teuth avel

flamm kann a-bell 'dherag an Howl,

ha marthus kyns bora dhe dhos

yn Nordir, loes ow frosa dowr.

Dres Norvys-Kres y treusis ev

ha klywes levow wor'tiwedh;

an ahwer a vorenyow-elf

y'n dydhyow fell, blydhynyow hen.

Mes orto 'th esa dever meur;

bys yn an Loer disliw dhe dhos,

dhe besya prest heb tarya moy

yn morlann mayth yw marwel tus.

Bys vykken hwath kannas y fydh,

heb powes vyth d'worth dever prest;

dhe dhoen a-bell y lugarn splann,

an Deger Flamm a Westerness.

An geurgan a worfennas.  Frodo a igoras y dhewlagas ha gweles bos esedhys Bylbo war y skavell a-ji dhe gylgh a woslowysi esa ow minhwerthin ha takkya.

'Lemmyn res yw ni dh'y klywes arta.' a leveris unn Elf.

Bylbo a sevis hag omblegya.  'Feklys ov, Lindir,' yn-medh ev.  'Mes y fia re skwithus dh'y dasleverel oll.'

'Ny via re skwithus ragos jy,' an Elfow a worthybis yn unn hwerthin.  Ty a woer nag osta nevra skwithys dre dhythya dha wersyow dha honan.  Mes, dhe wir, ny yllyn ni gorthybi orth dha wovynn wosa y glywes marnas unnweyth!'

'Pyth?' a grias Bylbo.  'A ny yllowgh hwi dismygi py rannow a veu gwrys genev vy ha'n re gans an Dunadan?'

'Nyns yw es ragon dhe aswonn an dihevelepter ynter dew dhen marwel.' a leveris an Elf.

'Flows, Lindir,' a leveris Bylbo yn unn renki.  'Mar ny yll'ta aswonn dyfransow ynter Gour ha Hobbyt, dha vreus yw gweth es dell dybis vy.  Mar dhihaval ha pys hag avalow yns.'

'Martesen. Yn dewlagas deves, semlans deves erell yw dihaval heb dout,' yn-medh Lindir yn unn hwerthin.  'Po yn dewlagas bugeledh dheves.  Mes ny wrussyn ni studhyans a dus marwel.  Yma negys arall dhyn.'

'Ny vydhav vy dadhla genes,' yn-medh Bylbo.  'Koskek ov vy wosa kemmys a ilow ha kana.  Y hwrav vy gasa ha ty a yll dismygi mar mynnydh.'

'Ev a sevis ha dos war-tu ha Frodo.  'Wel, henn yw gwrys,' a leveris ev, kosel y lev.  'Ev a hwarva yn fordh gwell es dell waytis vy.  Nyns eus govynnadow a nessa tro lieskweyth.  Pandr'a dybydh yn hy hever?

'Ny vydhav vy assaya dismygi,' yn-medh Frodo yn unn vinhwerthin.

'Ny res,' a leveris Bylbo.  'Dhe-wir, oll a veu gwrys genev vy.  Saw Aragorn o ter my dhe worra ynni neppyth a-dro dhe ven glas.  Ev a dybis bos henna poesek dell hevelis.  Ny wonn praga.  Apert o ev dhe dybi bos an dra oll dresov, hag ev a leveris bos ow negys ow honan mars en vy tontek lowr dhe wul gwersow 'dro dhe Earendil yn chi Elrond.  Ewn yw ev martesen.'

'Ny wonn,' a leveris Frodo.  'Gwiw o yn neb maner, dell hevelis dhymmo, mes ny allav vy y styrya.  Hanter yn kosk en vy pan dhallethsys, ha dell hevelis hi a besyas war-rag diworth neppyth mayth esen vy ow hunrosa a-dro dhodho.  Ny wrug vy konvedhes bos dha lev ow kewsel kyns pols ogas dhe'n diwedh.'

'Kales yw dhe besya difun omma, kyns bos aswonnys an tyller,' yn-medh Bylbo.  'Nyns yw gwirhaval hobbytow dhe gavoes ewl elfek rag ilow ha bardhonieth ha hwedhlow.  Dell hevel, i a's gar kemmys a voes, po moy.  I a vydh pesya dre dermyn pell hwath.  A via da genes slynkya dhe-ves rag kewsel nebes moy yn kosel?'

'A yllyn ni?' yn-medh Frodo.

'Heb mar.  Hemm yw lowender, nyns yw negys.  Deus ha mos dell vynnydh, mes na wra tros.'

I a sevis ha kildenna yn kosel y'n skeusow, ha mos war-tu ha'n darasow.  I a asas Sam, down yn kosk hwath gans minhwerthin dh'y fas.  Yn despit dh'y dhelit a vos yn herwydh Bylbo, Frodo a omglywis nebes edrek hag i dhe asa Hel an Tan.  Hag i dhe dreusi an treudhow lev kler yn unnsel a iselhas yn unn gana.

A Elbereth Gilthoniel,

silivren penna miriel

o menel aglar elenath!

Na chaered palan-diriel

o galadhremmin ennorath.

Fanuilos, le linnathon

nef aer, si nef aearon!

Frodo a hedhis pols, yn unn mires war-dhelergh.  Yth esa Elrond yn y gador hag yth esa an tan orth y fas haval orth golow hav orth gwydh.  Ogas dhodho a esedhas Arloedhes Arwen.  Gans marth Frodo a welas bos Hirgarr ow sevel rybdhi ; y vantell o tewlys war-dhelergh dres y skoedh, ha dell hevel yth o ev gwiskys gans kaspows elfek, hag yth esa sterenn ow splanna orth y vronn.  I a gewsis warbarth, hag ena Arwen a omdreylyas war-tu ha Frodo distowgh dell hevelis dhodho, ha golow hy dewlagas a goedhas warnodho diworth pellder ha gwana y golonn.

Ev a sevis stag, gorhenys, ha syllabennow hweg an gan elfek a goedhas a-dro dhodho haval orth jowelys kler a eryow ha melodi kemmyskys.  'Kan a-barth Elbereth yw,' a leveris Bylbo.  'I a vydh kana honna, ha kanow erell a'n Wlaskor Vennesik, lieskweyth haneth.  War yew!'

Ev a hembronkas Frodo dh'y stevell vyghan y honan.  Yth esa daras y'n lowarth dhedhi ha settys o war-tu ha'n soth a-dreus kownans an avon Bruinen.  Ena i a esedhas dre dermyn hir, ow mires dre'n fenester orth an ster splann a-ugh an koesow a yskynnas tu serth an kownans, hag ow kewsel yn kosel.  Ny gowssons i namoy a nowodhow byghan an Shayr pell dhe-ves, na'n skeusow tewl ha peryllow esa yn aga hyrghynn, saw a'n draow teg re welsens i y'n norvys warbarth, a'n Elfow, a'n ster, a wydh, ha tro hwar an vlydhen splann y'n koes.

Wor'tiwedh yth esa knouk orth an daras.  'Gav dhymm mar mynnowgh,' a leveris Sam yn unn worra y benn y'n stevell, 'mes yth esen vy owth omwovynnav mars yw res dhywgh a neppyth.'

'Ha gav dhymmo, Sam Gamji,' a worthybis Bylbo.  'My a dyb dha lavar gwir yw bos eur wiw dha vester dhe vones dh'y weli.'

'Wel, syrr, yma Kusulyans a-vorrow a-varr, dell glywav, ha ny wrug ev sevel y'n kynsa tro ma's hedhyw.'

'Gwir dhe-wir, Sam,' a leveris Bylbo yn unn hwerthin.  'Ty a yll goresek dhe-ves ha leverel orth Gandalf ev dhe vos gyllys dh'y weli.  Nos dha, Frodo!  Gwynn ow bys, da re beu dhe'th weles arta!  Nyns eus tus vyth haval orth hobbytow rag gul keskows da.  Yth esov vy ow tos pur goth, hag yth esov vy ow talleth omwovynn mar kwrav vy bywa hir lowr dhe weles dha japtraow a'gan hwedhel.  Nos dha!  Y hwrav vy kerdhes y'n lowarth, dell dybav, ha mires orth ster Elbereth.  Kosk yn ta!'                                    

                                                                            

                       

*1 'Nes dhe'n als'  Used here to translate 'touch and go', also used for 'a close shave'.  

*2 'Bysowvoekka'  Ringwraith   

*3 '...yn kettep tro...' 'Until the last moment', adapted from 'yn kettep gwas' - 'to the last man'.  

*4 Travythter  'Nothingness'.

*5 Tebelvleydh  (m.n.) Warg

*6 Denvleydh  (m.n.) Werewolf

*7 Furelfow  'Elven-wise'

*8 Gwlaskor Vennesik Blessed Realm

*9 Pelven (m.n.)  Boulder

*10 Omdhehweles (v) To return to one's normal state

*11 Hirarethva  (f.n.) Dias

*12 Sterennvo  (f.n.) Evenstar / Evening Star (Arwen)    

*13 Gwylvostir  (p.n.) Wilderland (Rhovanion)

*14 Myrkoes  (p.n.)  Mirkwood (Phonetic adaptation by Tolkien from historical geographical references)

*15 Glynn  (p.n.)  Dale

*16 Kowrvogowek  Cavernous (Implying great size rather than just similarity to a cave)