5. Bras Diskudhys

Nessa Skrif - Second Draft (checked & updated to Gerlyver Meur 3rd edition)

‘Lemmyn, y koedh dhyn ni mos tre,’ yn-medh Merri. ‘Yma neppyth koynt a-dro dhe henna dell welav, mes res vydh gortos bos a-ji.’

I a dreylyas yn bownder an Kowbal hag o didro ha megys yn ta gans meyn gwynngalghys dh’y emlow. Wosa kans lath martesen, hi a’s dros dhe lann an avon, le mayth esa tirva efan a brenn. Yth esa skath-gobal wastas ha bras kelmys rybdhi. An peulyow gwynn nes dhe amal an dowr a derlentris yn golow a dhew lugarn esa ow kregi orth dew beul ughel. A-dhelerghta, an niwlow y’n parkow gwastas o hirra ages an keow lemmyn; mes an dowr a-ragdha o tewl, gans namoy es nebes neusennow, ow krullya haval orth ethenn yn mysk an kors ryb an lann. Yth esa le a niwl dhe’n lann a-dal dell hevelis.

Merri a hembronkas an hoba dres ponsik war an kowbal, ha’n re erell a’n sywyas. Ena, Merri a herdhyas an kobal dhe-ves diworth an lann gans peul hir. An Bannawin a veras lent hag efan a-dheragdha. Dhe’n tu arall an lann o serth, ha hyns a gramblas yn-bann, tro ha tro, diworth an dirva arall. Yth esa lugern ow tewynnya ena. A dryv an dirva, Boghvre*1 a dhrehevis y’n tewlder; hag yn-mes anedhi, dre neus a niwl, yth esa golowys ow splanna melyn ha rudh a-diworth lies fenester glyghyek. I o fenestri Hel Bannavogh*2, hen dre an Vannavoghyon.

Nans yw termyn pell Gorhendas Kothvogh*3, penn an teylu Kothvogh, teylu a’n kottha y’n Gwerndir po y’n Shayr dien yn hwir, re dreusyas an avon o kynsa amal est a’n Shayr. Ev a dhrehedhis (ha palas) Hel Bannavogh, chanjya y hanow dhe Vannavogh, hag omsettya avel arloedh a’n ranndir yn ogas, hag o bro vyghan anserghek ogatti. Y deylu a devi, brassa ha brassa hwath, ha wosa y dhydhyow y honan y deylu a besyas tevi, bys pan lenwis Hel Bannavogh an vre isel oll, gans tri daras a-rag bras, lies isdaras hag a-dro dhe gans fenester. Ytho, an Vannavoghyon ha’ga neskerens a dhallathas palas ha drehevel y’n tir oll a-dro. Henn o dalleth Boghdir, len annedhys yn tynn ynter an avon ha’n Koes Koth, istrevesigeth a’n Shayr. Y benndrev o Trevogh, ow ponnia y’n ledrow ha torrlannow a-dryv Hel Bannavogh.

Tus y’n Gwerndir o kowethek gans an Voghdiryon , hag awtorita ‘Mester An Hel’ (dell veu henwys penn an teylu Bannavogh), a veu degemmerys gans an diogyon ynter Godreva ha Bronnynys4. Mes brassa rann a dus an Shayr Koth a dybis an Voghdiroryon dhe vos koynt, hanter-estrenyon martesen. Mes yn hwir, nyns ens i pur dhihaval dhiworth hobytow a’n peswar kwartron. Marnas yn unn fordh: kokow o da gansa, ha nebes anedha a ylli neuvya.

Aga thir o anwithys dhe’n tu Est; mes dhe’n tu na i re dhrehevsa ke: an Dhas Hir5. Ev re beu plansys nans yw lies henedh, hag ev o tew hag ughel lemmyn, drefenn bos treudhys prest. Ev a wrug linenn a-dhiworth Pons Bannawin, yn furv warr vras ow kamma dhe-ves a’n avon, bys yn Penndhas6 (an le may veras an avon Helygwia7 yn-mes a’n Koes Koth y’n Brannawin): moy es ugens mildir penn dhe benn. Nyns esa difresyans dien dredhi heb mar. An Koes a dho ogas dhe’n ke dhe leow pals. An Voghdiryon a brenna aga daras y’n nos, ha henn o anusadow y’n Shayr ynwedh.

An kowbal a wayas yn lent a-dreus an avon. Glann Boghdir a nesas. Sam o esel unnik an bagas ma na dreusis an avon kyns. Yth esa omglewes koynt dhodho dell dreusis an avon dresta yn unn renki yn lent: yth esa y vewnans koth a-dryv dhodho y’n niwlow, hag aneth tewl a-rag. Ev a skravinyas orth y benn, dre bols berr yth esa mynnes dhodho Mr. Frodo dhe besya triga dhe Benn Bag yn kosel.

An peswar hobyt a gammas diworth an kowbal. Yth esa Merri orth y gelmi yn fast hag yth esa Pypyn owth hembronkya an hoba a-hys an hyns pan viras Sam war-dhelergh rag leverel ‘duw genes’ dhe’n Shayr. Ev a leveris der hwystrenn greg:

‘Mir war dhelergh Mr. Frodo! A wre’ta mires neppyth?’

Dhe’n dirva a-dal, yn-dann an lugern pell, i a allas goweles den: y semlans o haval dhe fardell du gesys war an dirva. Mes dell virsons i orto, ev a wrug gwaya ha leska diworth unn tu dh’y gila, haval ev dhe hwithra an dor. Ena, ev a greupyas, po mos yn unn blattya y’n tewlder a-dryv an lugern.

‘Pyth y’n Shayr yw henna?’ a wovynnas Merri.

‘Neppyth a hol war agan lergh,’ a leveris Frodo. ‘Mes na wovynn moy lemmyn! Fistenyn dhe-ves!’ I a fistenas a-hys an hyns dhe benn an dorrlann, mes pan virsons i war-dhelergh arta, an lann a-dal o kudhys gans niwl, ha ny allsons i gweles travyth.

‘Yma difres dhymm na withowgh skathow dhe lann an west!’ yn-medh Frodo. ‘A yll mergh neuvya a-dreus an avon?’

‘I a yll mos ugens mildir war-north dhe Bons Brannawin – po martesen y hallsens i neuvya,’ a worthybis Merri. ‘Kyn na glewis vy nevra yn kever margh a neuvyas a-dreus an Brannawin. Mes pyth eus ‘dro dhe vergh?’

‘Kowsyn diwettha. En a-ji, ena y hyllyn ni kewsel.’

‘Da lowr! Ty ha Pyppyn a woer an fordh; my a vydh marghogeth war-rag ha leverel orth Berri Borrdhen hwi dhe dhos. Ni a wra ordena soper hag erell.’

‘Ni a wrug soper a-varr gans Tiek Magott,’ a leveris Frodo; ‘mes onan arall a via splann.’

‘Hwi a vydh y gavoes! Ro dhymm an ganstell na!’ yn-medh Merri, hag ev a varghogas war-rag y’n tewlder.

Yth esa fordh nebes hir hwath diworth an Bannawin dhe ji nowydh Frodo dhe Runenngew. I a dremenas Bre Vogh ha Hel Bannavogh a-gledh, ha dhe amal Trevogh i a gavas fordh veur Boghdir, war-soth hy hyns a-dhiworth Pons Bannawin. Dhe dyller a-dro dhe hanter mildir dhe’n north a-hys an fordh ma, i a gavas bownder a junyas a-dhyghow. I a holyas an hyns ma dre vildir po dew, dell rolyas hi yn-bann hag yn-nans y’n powdir.

Wostiwedh, i a gavas yet gul yn ke tew. Ny allsons i gweles an chi y’n tewlder: ev a sevis dhe-ves diworth an vownder yn mysk kylgh efan a wels, kyrghynnys gans gwydh isel a-ji dhe’n ke a-ves. Frodo re’n dewisis drefenn bos desedhys yn kornell gosel an pow, ha nyns esa annedh arall vyth yn ogas. Y hyllys mos ha dos heb bos gwelys. Ev re beu drehevys nans o termyn hir gans an Bannavoghyon rag bos devnydhys gans gwestoryon, po rag eseli an teylu re vynnsa diank diworth bewnans bysi Hel Bannavogh dre bols. Chi gis koth o, chi a’n powdir, kepar ha toll-hobyt kemmys hag o galladow: hir hag isel o, gans unn leur ha to a wels, fenestri kylghyek ha daras a-rag kylghyek bras.

Dell gerdhsons i a-hys an hyns diworth an yet, nyns o gweladow golow vyth; an fenestri o tewl ha volettys8. Frodo a gnoukyas orth an daras ha Berri Borrdhen a’n igoras. Golow kowethek a livas yn-mes. I a slynkyas a-ji yn skon ha degea an daras erbynn an tewlder. Yth esens i yn hel efan gans darasow dhe’n dhew du; a-ragdha an hel eth war-dhelergh a-hys kres an chi.

‘Wel, pandra dybydh?’ a wovynnas Merri, hag ev ow tos a-hys an hel. ‘Ni re assayas gul dhodho semlans a dre yn termyn berr. Ny dheuth Berri ha my omma gans an diwettha kertas kyns de.’

Frodo a viras a-dro. Yn hwir, y semlans o haval orth tre. Yth esa lies an traow o gwella ganso ena – po traow Bylbo (i a’n kovhas yn tynn a Vylbo y’ga le nowydh) – hag oll anedha a veu restrys mar ogas dhe’n keth studh hag a allas bos gwrys dhe’n studh may fiens i restrys dhe Benn Bag. Tyller hweg, attes ha dynnarghek o; hag ev a dhallathas mynnes ev dhe dhos omma rag omdenna yn kosel yn hwir. Dell hevelis dhodho, anewn o dhe wul kemmys a lavur rag y gowetha; hag ev a omdybis unnweyth arta fatell ri an nowodhow dhedha bos res dhodho gasa mar skon, distowgh yn hwir. Byttegyns, y fedha res dh’y wul y’n gorthugher na, kyns mos dh’aga gweli.

‘Teg yn hwir!’ a leveris ev dre omherdhya. ‘Skant ny omglywav my dhe dhasanedhi vytholl.’

*5.1 Boghvre                    Buck Hill  

*5.2 Hel Bannavogh           Brandy Hall   

*5.3 Gorhendas Kothvogh   Gorhendad Oldbuck

*5.4 Bronnynys                  Rushey   

*5.5 Das Hir (An)               High Hay (The)

*5.6 Penndhas                  Haysend

*5.7 Helygwia                   Withywindle

*5.8 Volettys                    Past-Participle of proposed verb ‘Volettya’ – ‘to shutter’ (of windows) and proposed noun ‘volett’ –                                           ‘window-shutter’, all calcqued on French to follow ‘fenester’.