17. Pons Khazad-Dum

Nessa Skrif - Second Draft (checked & updated to Gerlyver Meur 3rd edition)

Kowethyans an Bysow a sevis taw ryb bedh Balin.  Frodo a dybis a-dro dhe Vylbo ha'y gowethyans hir gans an korr, hag yn kever godrik Balin dhe'n Shayr hirneth kyns.  Y'n stevell dhoustek na y'n menydhyow, henn a hevelis bos mil vlydhen kyns ha dhe du arall an norvys.

Wor'tiwedh i a wayas ha mires a-dro dhedha, ha dalleth hwilas neppyth rag diskwedhes dhedha derivadow a-dro dhe dhiwettha dydhyow Balin, po feus y dus.  Yth esa daras byghanna dhe du arall an stevell, yn-dann an palader.  Ow korwedha ryb an dhew dharas y hallsens i gweles eskern pals hag y'ga mysk yth esa kledhedhyow terrys ha pennow-boel, ha skoesow ha basnettow klyjys.  Nebes a'n kledhedhyow o kromm: kledhedhyow kamm ork gans lown duhes.

Yth esa lies kil treghys yn men an fosow, hag ynna trog bras a brenn kelmys gans horn.  Oll anedha re beu terrys ha pyllys; mes ryb gorher brywys onan anedha yth esa remenant lyver.  Ev re beu hakkys ha pychys ha leskys nebes, ha pur nemmys o gans merkys du haval orth goes koth ma na allas bos redys saw boghes anodho.  Gandalf a'n drehevis gans rach, mes an folennow a dergrakkyas ha terri hag ev orth y worra war an legh.  Ev a'n hwithras dre hirneth heb kewsel.  Hag i ow sevel rybdho, Frodo ha Gymli a allas gweles, hag ev ow treylya an folennow yn hwar, bos skrif dre veur a dhornskrifow dihaval ynno, gans runyow a Voria ha Glynn, hag yn nebes tylleryow skrif Elfek.   

Wor'tiwedh Gandalf a viras yn-mes a'n lyver.  'Dell hevel, hemm yw kovskrif a feus tus Balin,' a leveris ev.  'Y dhallethva yw, dell dhysmygav, aga dos i yn Nans Duell nans yw 'dro dhe dheg warn ugens blydhen:  yma niverow dhe'n folennow a gampoell an blydhynyow wosa i dhe dhos, dell hevel.  Dhe'n folenn a-wartha yma onan - tri, ytho dew dhe'n leha yw gyllys glan diworth an dhallethva.  Goslowewgh orth hemma!  

'Ni a fesyas orkow diworth an Yet Veur ha stevell - dell dybav; an nessa ger yw nemmys ha leskys: yn hwirhaval yth yw withysi - ni a ladhas meur y'n howl - dell dybav - splann y'n nans.  Floi a veu ledhys gans seth.  Ev a ladhas an neppyth meur.  Ena, yma namm siwys gans Floi yn-dann wels ogas dhe Wederlynn.  An nessa linennow ny allav vy aga redya.  Ena, yma Ni re synsis kynsa warn ugens hel an penn North rag triga ynni.  Yma ny allav vy redya an pyth.  Palader yw kampoellys.  Ena Balin re sevis y se yn Stevell Mazarbul.'

 'Stevell Govadhow,' a leveris Gymli.  'Henn yw an tyller mayth eson ni ow sevel lemmyn dhe'm brys vy.'

'Wel, ny allav vy redya moy der aswa hir,' yn-medh Gandalf, 'marnas an ger owr, ha Boel Durin ha basnet.  Ena, lemmyn, Balin yw arloedh Moria.  Dell hevel, henn a worfenn chaptra.  Wosa nebes sterennow dornskrif arall a dhalleth, hag y hallav gweles ni a gavas gwirarghans, ha diwettha govelys yn ta hag ena neppyth, my a'n gwel! mithril; hag an diwettha diw linenn Óin a vydh hwilas arvwithvaow1 a-wartha Tressa Downder, neppyth mos war-west, namm, dhe Yet Gelynndir.

Gandalf a hedhis ha gorra a-denewen nebes folennow.  'Yma nebes folennow a'n keth eghenn, skrifys yn skav ha kisys meur,' a leveris ev; 'mes ny allav vy gweles ma's boghes anedha y'n golow ma.  Lemmyn yma nebes folennow gyllys glan dhe'm brys vy, drefenn dalleth aga niver dhe vos pymp, pympes bloedh an drevesigeth, herwydh ow brys.  Pyth eus?  Travyth, re dreghys ha nemmys yns i; ny allav vy aga redya.  Martesen y hwrussen vy gweles moy yn-dann howlsplann.  Mes, ottomma neppyth:  skrif bras ha poes yn skrif Elfek.'  

'Henn yw skrif Ori,' a leveris Gymli, yn-dann vires dres bregh an pystrier.  'Ev a allas skrifa yn ta hag yn skon, hag ev a dhevnydhya an lytherennow Elfek lieskweyth.'

'Soweth, yth esa nowedhys drog dhodho rag y dherivas der skrif teg,' a leveris Gandalf.  'An kynsa ger kler yw galar, mes an linenn a-wosa yw kellys, martesen yma de dh'y fenn, martesen de siwys gans hag o an degves a vis du Balin arloedh Moria a goedhas yn Nans Duell.  Ev eth y honan rag mires yn Gwederlynn, ork a'n tennas a-dhiworth kudhva a-dryv karrek.  Ni a ladhas an ork, mes lies moy ..... yn-bann diworth est a-hys an Arghanswoeth.  An skrif yw gesys yw mar nemmys ma na allav vy konvedhes ma's boghes anodho, mes my a dyb may hallav vy redya ni re brennas an yetys, hag a-wosa yll aga defendya dre hirneth mar, hag ena martesen euthyk ha godhev.  Balin truan!  Dell hevel ev a gensynsis an titel a waynyas ev der le es pymp blydhen.  Pandr'a hwarva a-wosa dell ombrederav?  Mes nyns eus termyn lowr lemmyn dhe dhysmygi an diwettha folennow.  Ottomma an folenn finek.'  Ev a hedhis ha hanasa.

 'Yma ahwer y'n geryow,' yn-medh ev.  'Soweth, aga fenn o fell.  Goslowewgh!  Ny yllyn ni diank.  Ny yllyn ni diank.  I re synsis an pons ha'n nessa hel.  Frár ha Lóni ha Náli a goedhas ena.  Wosa henna yma peder linenn yw mar nemmys ma na allav vy redya moy es eth nans yw 5 dydh.  An diwettha linennow yw an pol re ughelhas dhe'n fos orth Westborth.  An Pollwoelgi2 a ladhas Óin.  Ny yllyn ni diank.  An gorfenn a dheu,  hag ena tabouryow, tabouryow y'n downderyow.  Pyth yw styr henna dell ombrederav?  An diwettha tra yw gwrys der skavskrif hirhes a lytherennow-elf:  ymons i ow tos.  Nyns eus travyth moy.'  Gandalf a hedhis ha sevel taw yn-dann dybi.

Distowgh, agha hag own a'n stevell a dheuth war an Kowethyans.  'Ny yllyn ni diank,' a isleveris Gymli.  'Gwynn agan bys an poll dhe iselhe nebes, hag an Pollwoelgi dhe goska yn penn an soth.'

Gandalf a sevis y benn ha mires a-dro.  'Dell hevel, i a wrug aga diwettha defens orth an dhew dharas,' a leveris ev; 'mes nyns esa meur anedha gesys ena.  Yndella y hworfennas an assay dhe dhassynsi Moria!  Kolonnek o mes foll.  Nyns yw devedhys hwath an gwirdermyn.  Lemmyn, dhe'm brys vy, res yw dhyn leverel farwel dhe Valin mab Fundin.  Res yw ev dhe worwedha yn helyow y hendasow.  Ni a vydh kemmeres an lyver ma, Lyver Mazarbul, ha'y hwithra yn nes diwettha.  Y fia gwiw ty dh'y witha, Gymli, ha'y ri dhe Dháin mars eus chons dhis.  Ev a vydh didheurys ganso, kyn hwra anken tynn dhodho.  En!  Yma'n myttin ow tremena.'

'Py fordh?' a wovynnas boromir.

'Dehwelyn dhe'n hel,' a worthybis Gandalf.  'Mes nyns o euver agan godrik dhe'n stevell ma.  My a woer lemmyn an le mayth eson ni.  Homm yw, dell lever Gymli, Stevell Mazarbul; hag an hel yw an kynsa warn ugens y’n Penn-north.  Rakhenna, res yw dhyn gasa dre warak est an hel, mos war-tu ha'n dyghow ha'n soth, ha mos war-nans.  Y tal bos an Kynsa warn ugens Hel y'n Seythves Nivel, henn yw hwegh a-ugh nivel an Yetow.  War yew!  Dehwelyn ni dhe'n hel!'   

Skant y kewsis Gandalf an geryow ma, hag y teuth tros meur: Boum a rolyas a-dhiworth an downderyow pell a-woeles, ha krena orth an men yn-dann aga dewdroes.  I a lammas war-tu ha'n daras rag own.  Doum, doum an son a rolyas arta, haval orth diwdhorn gowrek dhe seni kowrvogow Moria avel tabour kowrek.  Ena y teuth tardh a son dassenek: korn meur a veu senys y'n hel, ha kern arall yn unn worthybi ha kriow garow pella dhe-ves a veu klewys.  Yth esa son a veur a dreys ow fistena.

'Ymons i ow tos!' a grias Legolas.

'Ny yllyn ni diank,' a leveris Gymli.

'Maglennys!' a grias Gandalf.  'Prag y hokis vy?  Ottani, maglennys, kepar ha dell ens i kyns.  Mes nyns esen evy omma y'n tro na.  Y hwodhvydhyn an pyth -'

Doum, doum, y teuth son an tabour ha'n fosow a grenas.

'Dege an darasow ha'ga genna!' a armas Aragorn.  'Ha gwitha agas sagh mar hir dell yllowgh: hwath, martesen, y fydh chons dhyn treghi fordh yn-mes.'

'Na wrewgh!' a leveris Gandalf.  'Res yw ma na dhyffyn ha bos maglennys a-ji.  Gwith igor daras an est!  Ni a wra mos y'n fordh na, mars eus chons dhyn.'

Son garow arall a gorn ha kriow gluw a senis.  Yth esa treys ow tos y'n helfordh.  Y teuth klattrans ha son a gledhedhyow ow seni hag an Kowethyans ow tenna aga arv.  Glamdryng a splannas gans golow gwannliwek, ha Gwan a derlentris orth y emlow.  Boromir a worras y skoedh erbynn daras an west.

'Gort pols!  Na'n dege hwath!' yn-medh Gandalf.  Ev a lammas war-rag ryb Boromir hag omsevel bys dh'y vrassa hirder.

'Piw a dheu dh'omma rag ankresya powes Balin Arloedh Moria?' a grias ev dre lev ughel.

Y teuth tewedh a hwarth kreg, haval orth slynkyans a veyn ow koedha yn pytt; yn mysk an son, lev faborden a armas yn unn erghi.  Doum, boum, doum a wrug an tabouryow y'n downderyow.

Der gwayans skav Gandalf a wrug kamm dres aswa gul an daras ha herdhya war-rag y lorgh.  Y teuth lughes dallus a enowis an stevell ha'n helfordh yn-mes.  Dre bols an pystrier a viras y'n helfordh.  Y teuth fistenva3 a sethow a-hys an helfordh hag ev ow lamma war-dhelergh.

'Yma Orkow, meur anedha,' a leveris ev.  'Ha nebes anedha yw pur vras ha tebel aga semlans:  Urukow du a Vordor.  Ymons i owth hokya y'n eur ma, mes yma neppyth arall ena.  Kowrvoekka-fow meur, dell dybav, po moy es onan.  Nyns eus govenek dhyn a dhiank y'n fordh na.'

'Ha nyns eus govenek vydh mar teuthons i orth an daras arall ynwedh,' a leveris Boromir.

'Nyns eus son vyth omma hwath,' yn-medh Aragorn, esa ow sevel orth daras an est yn-dann woslowes.  'An helfordh y'n tu ma a sedh a-nans grisfordh: yn apert, nyns yw hyns war-tu ha'n hel.  Mes euver yw dhe fia dhe'n fo y'n fordh ma gans an helgh orth agan keyn.  Ny yllyn ni lettya an daras.  Y dhialhwedh yw kellys ha'n florenn yw terrys, hag ev a iger war-ji.  Yn kynsa, res yw dhyn gul neppyth dhe dhelatya agan eskar.  Ni a wra own dhedha a'n Stevell Mazarbul!' a leveris ev yn fell, yn-dann dava lown y gledha, Anduril.

Treys bras a veu klewys y'n helfordh.  Boromir a dewlis y gorf erbynn an daras ha'y herdhya deges; ena ev a'n gennas gans lownyow-kledha terrys ha skyrrennow a brenn.  An Kowethyans a omdennas dhe du arall an stevell.  Mes nyns esa chons dhedha fia hwath.  Yth esa klout orth an daras a wrug dhodho krena; hag ena ev a dhallathas igeri yn lent yn unn gravas, ow herdya war-dhelergh an gennow.  Bregh ha skoedh gowrek, du hy groghen a skans glas, a veu herdhys dre'n aswa ow ledanhe.  Ena troes meur gwastas heb bysyes-troes a veu herdhys dresti.  Yth esa taw yn-mes.

Boromir a lammas war-rag ha hakkya orth an vregh gans y nerth oll; mes y gledha a senis, lamma a-denewen ha koedha diworth y dhorn gryghyllys.  An lown o kribys.

A-dhesempis, ha gans marth a’y weythres y honan, Frodo a omglewas sorr poeth owth enowi yn y golonn.  'An Shayr!' a grias ev, hag yn-dann lamma ryb Boromir, ev a wargrommas ha pychya gans Gwan orth an troes euthyk.  Y teuth bedhyglans, ha'n troes a skwychyas war-dhelergh, nammna wrug ev tenna Gwan a-dhiworth dorn Frodo.  Dagrow du a dheveras a-dhiworth an lown ha megi war an leur.  Boromir a omdheghesis erbynn an daras ha'y dhegea arta.

'Onan a-barth an Shayr!' a grias Aragorn.  'Brath an hobbytt yw down!  Yma lown da dhis, Frodo mab Drogo!'

Y teuth brewyans erbynn an daras, siwys gans brewyansow moy.  Yth esa hor'bennow ha mortholow ow kweskel er y bynn.  Ev a folsas ha koedha war-dhelergh hag an porth a dheuth ha bos efan a-dhesempis.  Fistenva a sethow a dheuth a-ji, mes i a frappyas erbynn fos an north, ha koedha dhe'n leur yn tidhregynnus.  Yth esa tardh-korn ha son a dreys ow fistena, hag orkow onan hag onan a lammas y'n stevell.

Ny allas aga nivera an Kowethyans.  An skyrmyans o tynn, mes an orkow a veu amayys gans an defens fers.  Legolas a dennas dew anedha orth aga bryansenn.  Gymli a hakkyas an dhiwarr dhiworth onan arall re lammsa war vedh Balin.  Boromir hag Aragorn a ladhas meur anedha.  Pan goedhsa trydhek anedha an re erell a fias yn unn skrija heb shyndya an dhefendoryon mann, marnas Sam re gavsa kravas yn y benngroghen4.  Sedhik5 skav re'n sawsa; hag ev re ladhsa y ork:  pych nerthek gans y lown-krug.  Yth esa tan ow koleski yn y dhewlagas worm a wrussa dhe Ded Sandiman ombellhe, mar kwrella ev y weles.  

'Hemm yw an prys!' a grias Gandalf.  'En, kyns an kowrvoekka dhe dehweles!'

Hag i owth omdenna, ha kyns Merri ha Pyppyn dhe dhrehedhes an risfordh yn-mes, penntern ork kowrek a lammas y'n stevell, ogas hirder gour, gwiskys yn tien gans kaspows dhu; a-dryv dhodho y holoryon a sevis yn gronn orth an porth.  Y fas gwastas efan o mindu, y dhewlagas o haval orth glowennow ha’y daves o rudh; ev a dhug guw meur.  Dre herdhya gans y skoes bras a genn ev a dreylyas a-denewen kledha Boromir ha'y herdhya war-dhelergh, orth y gnoukya dhe'n dor.  Ev a wrug sedhik yn-dann gledha Aragorn gans toeth haval orth sarf ow kweskel ha poenya orth an Kowethyans, ow pokya y wuw poran orth Frodo.  An klout a'n frappyas orth y du a-dhyghow, ha Frodo a veu tewlys erbynn an fos ha beghys.  Sam a wrug kri ha hakkya orth gwelenn an guw ha hi a dorras.  Keffrys hag an orc dhe dheghesi an welenn war an leur ha tenna y gledha kamm, Anduril a goedhas war y vasnet.  Y teuth lughesenn haval orth flamm ha'n basnet a dardhas.  An ork a goedhas gans penn folsys.  Y siwysi a fias yn unn oulya, wosa Aragorn ha Boromir dhe lamma orta.

Doum, doum a wrug tabouryow a'n downderyow.  An lev meur a armas arta.

'Lemmyn!' a armas Gandalf.  'Lemmyn yw agan diwettha chons.  Poenewgh!'

Aragorn a synsis Frodo a'n le mayth esa ev ow korwedha orth an fos ha poenya war-tu ha'n risfordh, yn-dann herdhya Merri ha Pyppyn a-ragdho.  An re erell a siwyas; mes res o dhe Legolas tenna Gymli dhe-ves: yn despit dhe'n peryll ev a daryas ryb bedh Balin plegys y benn.  Boromir a halyas daras an est orth y dhegea hag an daras ow melyas orth y vedyneryow: yth esa kylghow bras a horn dhe'n dhew du, mes nyns esa fordh dh'y fasthe.

'Da lowr ov,' a dhyenas Frodo.  'Y hallav vy kerdhes.  Disyns orthiv!'

Nammna wrug Aragorn y dhroppya dre varth.  'Y tybis vy ty dhe vos marow!' a grias ev.

'Na hwath!' a leveris Gandalf.  'Mes nyns eus termyn lowr rag marth.  War yew, oll ahanowgh, y'n risfordh!  Gortewgh vy mynysenn po diw a-woeles, mes mar ny dhov vy skon, pesewgh!  Kewgh skav ha dewis hynsow war-dhyghow ha war-nans.'

'Ny yllyn ni dha asa dha honan rag defendya an daras!' yn-medh Aragorn.

'Gwra an pyth a leverav!' a leveris Gandalf yn fell.  'Euver yw kledhedhyow omma lemmyn.  Ke!'

 Nyns esa palader vyth rag enowi an risfordh ha du yn tien o.  I a balvalas war-rag ow tiyskynna grisfordh hir, hag ena mires war-dhelergh; mes ny welsons i travyth, saw isterlentrans lorgh an pystrier pell a-ugh.  Dell hevelis, yth esa ev ow sevel ha gwitha orth an daras deges hwath.  Frodo a anellas yn unn dhyena ha poesa erbynn Sam a worras y dhiwvregh yn y gyghynn.  I a sevis yn-dann lagatta war-vann y'n tewlder.  Frodo a dybis ev dhe glewes lev Gandalf a-ugh, owth isleverel geryow a veras yn-nans an nen ledrek haval orth dasson ow hanasa.  Ny allas ev konvedhes an geryow a veu leverys.  Dell hevelis yth esa an fosow ow krena.  Son an tabouryow a bolsas ha rolya a dermyn dhe dermyn: doum, doum.  

Distowgh dhe benn an risfordh y teuth lughesenn a wolow kann.  Ena y teuth grommyans faborden ha thud6 a neppyth poes.  Son an tabouryow a dardhas yn hwyls: doum-boum, doom-boum, hag ena hedhi.  Gandalf a dhiyskynnas an risfordh yn unn nija ha koedha dhe'n dor yn mysk an Kowethyans.

'Wel, wel!  Henn yw gwrys!' yn-medh an pystrier hag ev ow sevel yn unn wynnel.  My re wrug vy oll a allav.  My re dheuth erbynn ow far, ha nammnag en vy distruys.  Na sevewgh omma!  Pesewgh!  Res vydh dhywgh omdhyghtya heb golow dre bols:  nebes distemprys ov.  War yew!  War yew!  Ple'th esos'ta, Gymli?  Deus a-rag genev vy!  Gwithewgh yn ogas dhymm a-dhelergh, oll ahanowgh!'

 I a drebuchyas war y lergh yn-dann ombrederi a-dro dhe'n pyth re hwarvia.  Doum, doum a wrug an tabouryow arta: lemmyn aga son o ankler ha pell dhe-ves, mes yth esens i ow siwya.  Nyns esa son a bursywyans arall, na trettyans a dreys na lev vyth.  Ny dreylyas Gandalf na dyghow na kledh, drefenn an helfordh dhe vones y'n tu a vynnas ev mos, dell hevelis.  A dermyn dhe dermyn hi a dhiyskynnas dre risfordh, po deg ha dew ugens gradh po moy, dhe nivel isella.  Y'n termyn na, henn o aga brassa peryll; drefenn na allsons i gweles diyskynnans kyns i dhe dhos er y bynn, ha gorra aga troes yn gwakter.  Gandalf a davas orth an dor gans y welenn haval orth dall.

Wosa our i re gerdhsa mildir, po martesen nebes moy, hag i re dhiyskynnsa risfordhow pals.  Hwath nyns esa son vyth a bursywyans.  I a dhallathas omglewes govenek a dhiank.  A-woeles an seythves grisfordh Gandalf a hedhis.

'Yma'n ayr ow tos ha bos poeth!' a leveris ev yn unn dhyena.  Dhe'm brys vy ni re dhiyskynnas dhe nivel an Yetow dhe'n leha.  Kyns pell, dell dybav, y fydh res dhyn hwilas tro a-gledh rag may hyllyn ni mos war-est.  Yma govenek dhymm ma na vo pell.  Pur skwith ov.  Res yw dhymm powes omma pols, a pe war agan lergh oll an orkow genys bythkweth.'

Gymli a sysnsis orth y vregh ha'y weres dhe esedha war radh.  'Pandr'a hwarva hons orth an daras?' a wovynnas ev.  'A dheuthys erbynn gwesker an tabouryow?'

'Ny wonn,' a worthybis Gandalf.  'Mes yth esa neppyth a-ragov na dheuvev er y bynn kyns.  Nyns esa gweythres y'm brys saw assaya gorra husenn-dhegea orth an daras.  My a woer lies anedha; mes res yw termyn lowr rag gul yn ta traow a'n par na, ha wosa bos gwrys an daras a yll bos terrys dre nerth hwath.

'Ha my ow sevel ena, y hyllis vy klewes levow ork dhe'n tu arall: my a dybis i dh'y dardha yn igor a verr spys.  Ny yllis vy klewes an pyth a leversons i; yth esens i ow kewsel aga yeth euthyk aga honan dell hevelis.  An ger yn unnsel a gonvedhis vy o ghâsh: henn yw "tan".  Ena, neppyth a dheuth y'n stevell - my a'n omglewas dre'n daras, hag an orkow ynwedh o ownek hag i a dheuth taw.  Ev a synsis orth an kylgh a horn, hag ena ev a'm omglewas ha'm husenn.

'An pyth o, ny allav vy dysmygi, mes nevra ny omglywis vy chalenj a'y bar.  An gorth-husenn o euthyk dres eghenn.  Nammna wrug hi ow therri.  Dre bols, an daras a slynkyas diworth ow maystri ha dalleth igeri!  Res o dhymm kewsel Ger-erghi.  Henn o tennans re.  An daras a dardhas yn rannow.  Yth esa neppyth mar dewl avel kommolenn ow lettya oll an golow a-ji, hag y feuv tewlys war-dhelergh yn-nans an risfordh.  An fos oll a goedhas, ha nen an stevell ynwedh, dell dybav.

'Balin yw ynkleudhys down lemmyn, ha martesen yma neppyth arall yw ynkleudhys ena ynwedh.  Ny allav vy breusi.  Mes, dhe'n leha, an helfordh a-dryvon yw lettys yn-tien.  Agh!  Nevra ny omglewis vy mar skwith, mes yma'n omglewans ow mos.  Ha lemmyn, pyth eus yn dha gever jy, Frodo?  Nyns esa termyn lowr dhe leverel yndella, mes nevra nyns esa moy a dhelit y'm bywnans ages an prys may kewssys jy.  My a dybis Aragorn dhe dhoen hobbytt hardh mes marow.'

'Pyth yn ow hever?' a leveris Frodo.  'Bew ov, ha dien dell dybav.  Brewys ov hag yma payn dhymm, mes nyns yw re dhrog.'

'Wel,' a leveris Aragorn,  'Ny allav vy leverel saw hobbytow dhe vos gwrys a dhaffar mar gales ma na wrug vy nevra gweles an par.  Mar kodhven vy, y kowssen vy moy hwar y'n Diwotti yn Brenn!  An pych-guw na a gigbrennsa7 badh gwyls!'

'Wel, ny gigbrennas ev orthiv vy, ha da yw genev y leverel,' yn-medh Frodo; 'kynth omglewav bos maglennys ynter morthol hag anwan.'  Ny leveris ev travyth moy.  Yth esa payn dhodho der anella.

'Ty yw genys'vel8 Bylbo,' a leveris Gandalf.  'Yma moy y'th kolonn es dell welir y'th fas9, dell leveris vy yn y gever ev nans yw hirneth.'  Frodo a omwovynnas mars esa styr dres y eryow y'n lavar.

I a besyas arta.  Kyns pell Gymli a gewsis.  Yth esa dewlagas da dhodho rag tewlder.  'Y tybav bos golow a-rag.' a leveris ev.  'Mes nyns yw golow an jydh.  Rudh yw.  Pyth ywa?'

'Ghâsh!' a isleveris Gandalf.  'Martesen henn o aga styr: yma’n nivelyow isella ow leski.  Ny yllyn ni gul travyth saw pesya yn neb kas.'

Kyns pell an golow a dheuth ha bos kler ha gweladow gans oll.  Yth esa ev owth issplanna ha terlentri orth an fosow pella a-hys an helfordh a-dheragdha.  Y hallsons i gweles aga fordh dredho: an helfordh eth war-nans yn ledrek, hag orth neb pellder yth esa gwarak isel; dredhi y teuth an golow owth issplanna.  An ayr a dheuth ha bos pur boeth.

Pan dheuthons i erbynn an warak Gandalf eth dresti hag arwoedha dhe'n re erell may kortons i.  Hag ev ow sevel nebes dres an porth i a welas y fas enowys gans issplannder rudh.  Yn skon ev a gammas war-dhelergh.

'Yma neb dregynn nowydh omma,' a leveris ev, 'dysmygys rag agan dynnerghi, heb dhout.  Mes my a woer lemmyn an tyller mayth eson ni: ni re dhrehedhas an Kynsa Downder, an nivel poran a-woeles an Yetow.  Homm yw nessa hel Moria Koth; ha'n Yetow yw ogas: dres penn an est, a-gledh, namoy es kwarter mildir.  Dres an Pons, yn-bann risfordh ledan, a-hys fordh ledan dre'n Kynsa Hel, hag yn-mes!  Mes dewgh ha mires!'

I a viras yn-mes.  A-dheragdha yth esa hel gowrvogowek arall.  Ughella ha hirra dres eghenn o ages an hel may kosksens i ynni.  Ogas dh'y fenn est ens i; war-tu ha'n west hi a besyas yn tewlder.  A-hys hy kres yth esa rosva a dhiw linenn a beulveynyow kowrek aga hirder.  Kervys ens i yn furv korf gwydhenn may hwrug an skorr anedha skoedhya an nen dre wias skorrek a ven.  Aga horfow o du ha levan, mes yth esa issplander rudh o dastewynnys yn tewl gans aga arenep.  A-dreus dhe’n leur oll, ogas dhe selva dhew beulven, fols meur re igorsa.  Y teuth golow rudh goedh a-dhiworto, a dermyn dhe dermyn flammow a lappyas orth an lann ha krullya a-dro dhe sel an peulveynyow.  Hwythow a vog du a wevyas y'n ayr poeth.

'Mar teffen ni y'n pennfordh diworth an helyow a-wartha, ni a via maglennys omma,' a leveris Gandalf.  'Gwaytyn bos desedhys an tan ynter agan hyns ha'n pursywyans.  Dewgh!  Nyns eus meur a dermyn dh'y wul.'

Yn kettermyn hag ev ow kewsel, i a glewas arta son an tabour ow siwya:  Doum, doum, doum.  Dres an skeusow dhe benn west an hel y teuth kriow ha sonyow-korn.  Doum, doum:  an peulveynyow a grenas dell hevelis ha'n flammow a grysyas.

'Lemmyn, gwren ni an diwettha res!' a leveris Gandalf.  Mars usi an howl ow splanna yn-mes, yma chons dhyn a dhiank hwath.  War ow lergh!'

Ev a dreylyas a-gledh ha fistena a-dreus dhe leur gwastas an hel.  An pellder o pella ages dell havalsa.  Hag i ow poenya i a glewas son ha dasson a lies troes ow fistena war aga lergh.  Kri tynn a veu gwrys: i re bia gwelys.  Y teuth son a glattrans a dhur.  Seth a fistenas dres penn Frodo.

Boromir a hwarthas.  'Ny waytsons i hemma,' yn-medh ev.  'An tan re's lettyas.  Yth eson ni y'n tu kamm!'

'Mirewgh war-rag!' a elwis Gandalf.  'Yma’n pons yn ogas.  Peryllus ha kul yw.'

Distowgh, Froda a welas a-ragdho islonk du.  Dhe benn an hel an leur a dhisomdhiskwedha ha koedha yn downder anaswonnys.  Ny allas bos drehedhys an daras yn-mes saw dre dreusi pons ynn a ven, ma nag esa dhodho po amalven po kledhrenn, a dreusi an islonk der unn warak a dheg ha dew ugens troes-hys.  Hendhefens an Gorryon o erbynn neb eskar a synso an Kynsa Hel ha'n helfordhow a-ves.  Ny allsons i y dreusi saw yn rew.  Orth an pons Gandalf a hedhis ha'n re erell a dheuth war y lergh yn gronn.

'Ke a-rag, Gymli!' a leveris ev.  'Pyppyn ha Merri a-wosa.  War-rag yn poran, hag yskynnewgh an risfordh dres an porth!'

Sethow a goedhas yn aga mysk.  Onan a weskis orth Frodo hag aslamma war-dhelergh.  Onan arall a bychyas yn hatt Gandalf ha hedhi ena haval orth pluvenn dhu.  Frodo a viras war-dhelergh.  Dres an tan ev a welas denfurvow ow hesa: yth esa kansow a orkow dell hevelis.  Yth esens i ow toen guwow ha kledhedhyow kamm a splannas rudh avel goes yn golow an tan.  Doum, doum a rolyas son an tabour, yn-dann argrevhe ughella hag ughella, doum, doum.

Legolas a dreylyas ha gorra seth dhe gordenn y warak, kyn fia pellder hir rag y warak vyghan.  Ev a's tennas, mes y dhorn a lewsis, ha'n seth a goedhas dhe'n dor.  Ev a wrug kri a amayans hag own.  Dew gowrvoekka a dheuth; yth esa dhedha legh veur a ven, hag i a's tewlis a-dreus dhe’n islonk rag gul pons dres an tan.  Mes nyns o an kowrvoekkaow an pyth re lanwsa an Elf gans browagh.  Linennow an orkow re igorsa, hag i a herdhyas dhe-ves, haval orth aga bos ownek ynwedh.  Yth esa neppyth ow tos a-dryv dhedha.  Ny allas bos gwelys an dra:  haval orth skeus meur o, hag yn y mysk yth esa furv dewl, yn furv a wour martesen, mes brassa; ha nerth ha browagh yth esa dhodho hag ow mos a-ragdho.

 Ev a dheuth dhe amal an tan ha'n golow a dhiliwas haval orth kommolenn dhe omblegya dresto.  Ena, yn unn fistena, ev a lammas a-dreus dhe’n islonk.  An flammow a veurhas war-vann yn unn vedhygla rag metya er y bynn, ha terghi a-dro dhodho; ha mog du a droyllyas y'n ayr.  Y vong ow frosa a enowis, ha dewi a-dryv dhodho.  Gans y dhorn a-dhyghow ev a synsis lown haval orth taves tynn a dan; gans y dhorn a-gledh y feu synsys hwypp gans lies kroen.

'Ai!  Ai!' a grias Legolas.  'Balrog!  Balrog yw devedhys!'

Gymli a lagattas igor bras y dhewlagas.  'Diswrians Durin!' a grias ev, hag ev a asas y voel dhe goedha ha kudha y fas.

'Balrog' a isleveris Gandalf.  'Lemmyn y konvedhav.'  Ev a wannas ha poesa orth y welenn.  'Pana jons tebel!  Ha skwith ov vy seulabrys.'

 An furv tewl ow tewi gans tan a fistenas war-tu hag i.  An orkow a armas ha frosa a-dreus dhe’n ponsow a ven.  Ena Bormoir a sevis y gorn ha hwytha.  Ughel y senis an chalenj yn unn vedhygla, haval orth garm a vryansennow pals yn-dann an nen kowrvogowek.  Dre bols an orkow a grenas ha'n skeus tanek a hedhis.  Ena an dassonyow a verwis mar skav avel flamm re beu hwythys yn farow gans gwyns tewl, ha'n eskerens a avonsyas arta.

'Treusewgh an pons!' a grias Gandalf yn-dann dhaskemmeres y nerth.  'Fiewgh!  Hemm yw eskar yw dres oll ahanowgh.  Res yw dhymmo gwitha an fordh gul.  Fiewgh!'  Ny goelas nag Aragorn na Boromir orth an arghadow, mes hwath i a sevis yn unn dhefendya, skoedh ryb skoedh, a-dryv Gandalf dhe benn pella an pons.  An re erell a hedhis nebes a-ji y'n hel orth an porth dh'y fenn, ha treylya, anvodhek dell ens i dhe asa aga ledyer dhe sevel yn unnik erbynn y eskar.

An balrog a dheuth dhe'n pons.  Gandalf a sevis yn mysk an warak, ow poesa orth an welenn synsys gans y dhorn a-gledh, mes yn y dhorn arall Glamdrying a derlentris, yeyn ha gwynn.  Y eskar a hedhis arta, ow sevel poran er y bynn, ha'n skeus esa a-dro dhodho a ystynnas haval orth diwaskell veur.  Ev a dhrehevis an hwypp, ha'n kroenow a hwibanas ha tergrakkya.  Y teuth tan a-dhiworth y dhewfrik.  Gandalf a sevis er y bynn hwath.

'Ny wredh tremena,' a leveris ev.  An orkow a sevis stag, ha taw didorr a dheuth.  'Gwas an Tan Kevrinek ov vy, yma nerth flamm Anor dhymm.  Ny wredh tremena.  Ny vydh tan du dha weres, flamm Udûn.  Kildenn dhe'n Skeus!  Ny wredh tremena.'

Ny wrug an Balrog gorthyp vyth.  Dell hevelis an tan esa ynno a verwis, mes an tewlder a devis.  Ev a wrug kamm war-rag yn lent war an pons, hag a-dhesempis ev a sevis bys dhe hirder meur, hag y dhiwaskell a ystynnas dhe'n fosow; mes hwath Gandalf a allas bos gwelys, owth issplanna y'n tewlder; byghan y semlans, y honan yn tien: loes ha gwargrommys, haval orth gwydhenn wedhrys kyns dos tewedh.

Diworth an skeus kledha rudh a lammas yn unn flammya.

Glamdryng a dewynnyas gwynn yn unn worthybi.

Y teuth frapp a vetol ow seni ha pych a dan kann.  An Balrog a goedhas war-dhelergh ha'y gledha a nijas dre'n ayr yn temmyn teudh.  An pystrier a leskas war an pons, gul kamm war-dhelergh, ha sevel stag arta.

'Ny wredh tremena!' a leveris ev.

An Balrog a lammas war-rag war an pons.  Y hwypp a droyllyas ha sia.

'Ny yll ev sevel y honan!' a grias Aragorn distowgh ha poenya a-hys an pons.  'Elendil!' a armas ev.  'Yth esov vy genes, Gandalf!'

'Gondor!' a grias Boromir ha lamma war y lergh.

Y'n pols na Gandalf a sevis y lorgh, hag yn-dann gria yn ughel ev a weskis orth an pons a-ragdho.  An lorgh a vrewis yn temmigow ha koedha diworth y dhorn.   Lughesenn dhallus a flammow kann a lammas war-vann.  An pons a folsas.  Poran orth dewdroes an Balrog y terris ev, hag an men may hwrug ev sevel a dhiskaras y'n islonk, hag an men o gesys a besyas, omborth, ow krena haval orth taves a ven herdhys war-rag yn gwakter.

Gans kri euthyk an Balrog a goedhas war-rag ha'y skeus a sedhis war-nans ha disomdhiskwedhes.  Mes yn kettermyn hag ev ow koedha, ev a swaysyas y hwypp, ha'n kroenow a lashyas ha krullya a-dro dhe dhewlin an pystrier, ow traylya orto bys dhe'n amal.  Ev a drebuchyas ha koedha,  synsi yn euver orth an men, ha slynkya y'n islonk.  'Fiewgh, hwi fellyon!' a grias ev, ha gyllys o ev.

An tanyow a veu difeudhys, ha tewlder dien a dheuth.  An Kowethyans a sevis stag der euth yn-dann lagatta y'n pytt.  Yn kettermyn hag Aragorn ha Boromir ow tehweles yn unn nija, men an pons o gesys a folsas ha koedha.  Kri Aragorn a's difunas.

'Dewgh!  My a wra agas ledya lemmyn!' a elwis ev.  'Res yw ni dhe obaya y dhiwettha arghadow.  Holyewgh war ow lergh!'

I a omdhisevis yn hwyls yn-bann an risfordh veur dres an porth.  Yth esa Aragorn owth hembronkya ha Boromir helergh.  Wosa an risfordh yth esa helfordh efan dassenek.  I a fias a-hys honna.  Frodo a glewas Sam owth oela rybdho, hag ena ev a gonvedhas bos ev y honan owth oela hag ev ow poenya.  Doum, doum, doum, sonyow an tabour a rolyas a-dhelerghta, kynvannel lemmyn ha lent; doum!       

I a besyas poenya.  An golow a devis a-ragdha; paladeryow meur a bychyas an nen.  I a boenyas skaffa.  I a dheuth yn hel, splann gans golow an jydh diworth fenestri ughel yn fos an est.  I a fias a-dreus dhedhi.  Dres hy darasow kowrek terrys i a dremenas, ha distowgh a-ragdha an Yetow Meur a omdhiskwedhas, gwarak a wolow ow tewi.

Yth esa bagas-gwitha a orkow ow plattya y'n skeusow a-dryv an peulyow-daras meur dhe bub tu, mes an yetow o brewys ha tewlys dhe'n dor.  Aragorn a weskis dhe'n leur an kapten a sevis er y bynn, ha'n re erell a fias rag browagh y sorr.  An Kowethyans a fistenas dresta heb attendya orta.  Yn-mes an Yetow i a boenyas ha lamma war-nans an grisyow kowrek hag usys der oes, treudhow Moria.

Yndella, wor'tiwedh, i a dheuth yn-dann an ebron hag omglewes an gwyns orth aga fas.

Ny hedhsons i kyns bos dres nij-seth diworth an fosow.  Yth esa Nans Duell oll a-dro dhedha.  Yth esa skeus an Menydhyow Niwlek ow korwedha warnedhi, mes war-tu ha'n est yth esa golow owrek war an tir.  Unn our wosa hanterdydh o.  Yth esa an howl ow splanna : an kommol o gwynn hag ughel.

I a viras war-dhelergh.  Tewl y tilevas gwarak an Yetow yn-dann skeus an menydhyow.  Kosel ha pell yn-dann an dor y rolyas son an tabour: doum.   Mog du tanow a yskynnas.  Nyns esa travyth arall a allas bos gwelys; an nans oll a-dro o gwag.  Doum.  Wor'tiwedh, anken a's fethas yn tien, hag i a oelas termyn hir: yth esa nebes anedha ow sevel ha taw, nebes ow korwedha war an leur.  Doum, doum.  Son an tabour a goselhas.                  

*1 Arvwithva Armoury

*2 Pollwoelgi The Watcher in the Water (pool-watchdog)

*3 Fistenva 'rushing / rushing sound'; suffix '-va' making abstract noun to describe the nature / sound of    the movement of arrows translating 'whine' rather than the onomatapoeic 'whoosh'.

*4 Penngroghen Scalp.

*5 Sedhik (m.n.) Duck (diving movement)

*6 Thud  Borrowed onomatapoeic noun

*7 Kigbrenna (v) To skewer. Theoretical, based on noun 'kigbrenn'.

*8 Genys'vel Phrase: '...genys avel..' ('born as') meaning 'take after' or 'remind of (a person)'.

*9 Yma moy y'th kolonn es dell welir y'th fas

   Phrase: idiom equivalent to 'there's more to you than meets the eye' / 'you're not what you    seem'.