14. Kusulyans Elrond

Nessa Skrif - Second Draft (checked & updated to Gerlyver Meur 3rd edition)

 Y'n nessa dydh, Frodo a dhifunas a-varr, owth omglewes diskwithys ha yagh.  Ev a gerdhas a-hys an terrasow a-ugh an Bruinen ughel hy dowr ha mires orth an howl gwannliwek ha goyeyn ow sevel a-ugh an menydhyow a-bell, ow splanna war-nans yn ledrek dre'n niwl arghansel tanow; yth esa an gluth war an del melyn ow terlentri, ha roesow gwiys a roesowrlin1 a dewynnyas orth pub pryskenn.  Sam a gerdhas rybdho, taw, ow frikhwytha orth an ayr, ha mires a dermyn dhe dermyn gans marth yn y dhewlagas orth an ughelder meur war-tu ha'n Est.  An ergh o gwynn war aga bleyn.

War gador o treghys yn men orth pleg an hyns i a gavas Gandalf ha Bylbo gyllys yn keskows.  'Hou!  Myttin da!' a leveris Bylbo.  'A omglewydh parys rag an kusulyans meur?'

'Yth omglewav bos parys rag pup-tra; pynag a vo,' a worthybis Frodo.  'Mes an dra a via gwell genev hedhyw yw kerdhes ha diskudha2 y'n nans.  Y fia da genev mos y'n koesow-pin na yn hons.'  Ev a bysinyas pell dhe-ves ughel orth tu Pansaven war-tu ha'n north.

'Martesen y fydh chons dhis yndella diwettha,' yn-medh Gandalf.  'Mes ny yllyn ni gul towlow vyth hwath.  Yma meur dhe glewes hag ervira hedhyw.'

Distowgh hag i ow kewsel unn klogh a sonas kler.  Henn yw klogh-gwarnyans Kusulyans Elrond,' a grias Gandalf.  'Dewgh lemmyn!  Ha ty ha Bylbo yw mynnys.'

 Frodo ha Bylbo a holyas warlergh an pystrier yn skon a-hys an hyns gwius war-tu ha'n chi. War agas lergh y teuth Sam yn unn woresek; anelwys hag ankevys y'n pols na.

Gandalf a's hembrenkis dhe'n porth may kavsa Frodo y gowetha y'n gorthugher kyns.  Yth esa golow kler myttin an kynyav owth issplanna y'n nans.  Tros a dhowrow ow klattra a dheuth war-vann diworth an avon dythyek.  Yth esa ydhyn ow kana, hag yth esa kosoleth yaghus war an tir.  Yn brys Frodo y degh peryllus, ha kyhwedhlow a'n tewlder ow tevi y'n norvys yn-mes, a hevelis bos saw kovyow a hunros poenvosek; mes an fasow a omdreylyas rag mires orta hag i owth entra o sevur.

Yth esa Elrond ena, hag yth esa nebes tus erell owth esedha taw a-dro dhodho.  Frodo a welas Glorfindel ha Glóin; hag yn kornell yth esa Hirgarr owth esedha y honan, gwiskys arta gans y dhillas koth hag usys dre vyajya.  Elrond a dhros Frodo dhe gador rybdho, ha'y gommendya dhe'n kuntelles yn-dann leverel:

'Ottomma, ow howetha, an hobbyt, Frodo mab Drogo.  Y teuth boghes a dus omma bythkweth dre beryll brassa po gans negys ynniadowwa.'

Ena, ev a dhiskwedhas ha kommendya an re na wrug metya Frodo gansa kyns.  Yth esa korr yowynkka ryb Glóin; y vab Gymli.  Ryb Glorfindel yth esa nebes kusuloryon erell a goskordh Elrond, Erestor o aga chyf; ha ganso yth esa Galdor, Elf a-dhiworth an Porthow Loes a dhothya gans negys a-barth Kirdan an Ser Gorhel.  Ynwedh yth esa Elf anaswonnys gwiskys gans dillas gorm ha glas, Legolas, kannas a-dhiworth y das, Thranduil, Myghtern an Elfow a Vyrkoes North.  Hag esedhys nebes a-les yth esa gour hir teg ha nobyl y fas, tewl y wols ha loes y dhewlagas, goethus ha sevur y wowolok.

Yth esa pellyst ha botasennow dhodho avel bos parys rag vyaj dre vargh; ha kynth esa y dhillas a gnas gevoethek, ha'y vantell ispennys3 gans milvlew, merkys ens i dre vyajyow hir.  Yth esa konna-bond4 a arghans dhodho ha gorrys ynno yth esa men gwynn; y wols o treghys a-dro dh'y dhiwskoedh.  Yth esa ganso, orth boldryk5, korn meur gans bleyn a arghans hag esa war y dhewlin y'n pols na.  Ev a lagattas orth Frodo ha Bylbo gans marth tromm.

'Ottomma,' a leveris Elrond, yn-dann dreylya war-tu ha Gandalf, 'Boromir, gour a-dhiworth an Soth.  Y teuth ev y'n myttin loes, hag y hwila kusul.  Y'n erghis dos omma, drefenn bos gorthybys y wovynnow omma.'

Nyns yw res derivas oll a veu kewsys ha dedhlys y'n Kusulyans.  Meur a veu leverys a-dro dhe hwarvosow y'n norvys yn-mes, yn arbennik y'n Soth, hag y'n tiryow ledan war-tu ha'n est diworth an Menydhyow.  Frodo re glewsa kyhwedhlow pals a'n draow ma seulabrys; mes hwedhel Glóin o nowydh dhodho, ha pan gewsis an korr ev a attendyas gans rach.  Dell hevelis, yn mysk splannder aga ober-dornweyth yth esa ahwer dhe golonn Korryon an Menydh Morynysek.

'Nans yw lies blydhen lemmyn,' yn-medh Glóin, 'skeus a ankres a dheuth war agan pobel.  Ny gonvedhsyn ni a ble teuth ev yn kynsa.  Geryow a dhallathas bos hwystrys yn-dann gel: leverys veu ni dhe vos maglennys yn tyller kul, hag y fia kevys splannder ha golusogneth brassa yn norvys ledanna.  Nebes a gewsi a Voria: oberennow meur agan tasow hag yw henwys y'gan taves agan honan Khazad-dum; hag i a dhiskleryas bos nerth ha niverow bras lowr dhyn wor’tiwedh rag dehweles.'

Glóin a hanasas.  Moria!  Moria!  Revedh norvys an North!  Re dhown a belsyn ni ena ha difuna an own dihanow.  Dre dermyn hir re besyas gwag hy flasow kowrek a-ban fias fleghes Durin.  Mes arta ni a gewsi anedhi gans hireth, ha hwath gans euth; rag na vedhas korr vyth tremena darasow Khazad-dûm dre lies bywnans Myghtern, saw Thrór hepken, hag ev a verwis.  Wor'tiwedh, byttegyns, Balin a woslowas orth an hwystrennow, hag ervira mos; ha kyn na ros Dáin y gummyas yn bolonjedhek, yth eth ganso Ori hag Óin ha meur a'gan gwerin, hag i eth war-tu ha'n Soth.

'Nans yw ogas ha deg warn ugens blydhen o henna.  Dre bol'ta y teuth nowodhow, ha da o, dell hevelis: messajys a leveris bos entrys Moria hag oberenn veur dhe vos dallethys ena.  Wosa henna yth esa taw, ha nevra nyns esa ger vyth a-dhiworth Moria a-dhia an termyn na.

'Ena, nans yw a-dro dhe vlydhen kannas a dheuth dhe Dháin, mes ny dheuth ev a-dhiworth Moria - saw Mordor: marghek y’n nos a elwis Dáin dh'y yet.  Arloedh Sawron Meur a vynnas bos kowethek genen dell leveris ev.  Bysowyer a rosa ev a-barth dhodho, kepar dell wrug ev yn dydhyow koth.  Hag ev a bysis yn ynniadow a-dro dhe hobbytow, a-dro dh'aga eghenn hag an le mayth yns i trigys.  "Rag Sawron dhe wodhvos bos onan anedha aswonnys genowgh war neb tro."

'Anes yn feur en ni wosa klewes henna, ha ny wrussyn ni gorthyp vyth. Hag ena y lev fell a veu iselhes, hag ev a'n hwekhasa mar kalla ev.  "Avel aswonnvos byghan hepken a'th vodh da Sawron a bys yndella," yn-medh ev: "ty dhe gavoes an lader na," yndella y er, "ha kemmeres a-dhiworto, a-vodh po na vo, bysow byghan, bysow a'n lyha, a wrug ev ladra.  Yth yw marnas truflenn a si Sawron, hag aswonnvos a'th vodh da.  Mara'n kevydh, an tri bysow esa dhe'n hensirys Korr a vydh daskorrys dhis, ha'n wlaskor a Voria a vydh dhiso bys vykken.  Mar kevydh nowodhow hepken a'n lader, mars yw ev bew hwath ha'n le may ma ev, y fydh gwerison meur dhis hag an Arloedh a vydh kowethek dhis yn turyadow.  Mar neghydh, ny vydh gwel mar dha.  A neghydh?"

'Ena, y anall a dheuth haval orth si serf, hag oll a sevis yn ogas a grenas, mes Dáin a leveris: "Ny leverav mayth ov vy po akordys po disakordys.  Res yw dhymm prederi a-dro dhe'n messaj ma hag y styr yn-dann y vantell deg."

' "Preder yn ta, mes heb hirder," a leveris ev.

' "Termyn ow thybyansow yw dhymmo vy," a worthybis Dáin.

' "Rag an termyn," a leveris ev, ha marghogeth dhe-ves y'n tewlder.

'Poester re beu war golonn agan pennternedh a-dhia an nos na.  Nyns o res dhyn lev fell an gannas rag gul gwarnyans dhyn bos dh'y eryow ha godros ha frows; drefenn ni dhe wodhvos seulabrys na janjyas an nerth re dhasentras yn Mordor, ha pup-prys ev a'gan trayta kyns.  Dewweyth re dhehwelas an gannas, ha mos arta heb gorthyp.  Yma'n tressa ha'n diwettha prys, dell lever ev, ow tos kyns pell, kyns diwedh an vlydhen.

 Ytho, y feuv dannvenys wor'tiwedh gans Dáin rag dri gwarnyans dhe Vylbo mayth yw ev hwilys gans an Eskar, ha dyski, mars eus godhvos omma, prag yth eus hwans dhodho a'n bysow ma, an bysow a'n lyha ma.  Ynwedh ni a vynn kavoes kusul Elrond.  Rag an Skeus dhe devi ha dos nes.  Ni a dhiskudhas bos dannvenys kannasow ynwedh dhe Vyghtern Brand yn Glynn, hag yma own dhodho.  Yma own dhyn ev dhe hepkorr martesen.  Seulabrys yma bresel ow tarbari dh'y emlow a'n est.  Mar ny wren ni gorthyp vyth, martesen an eskar a vydh gwaya Gwer yn-dann y rewl dhe omsettya erbynn Myghtern Brand ha Dáin ynwedh.'

'Dos omma a veu gwrys yn ta,' a leveris Elrond. 'Y klewydh hedhyw oll yw res dhis rag konvedhes ententys an Eskar.  Nyns eus travyth a yllowgh hwi gul, saw settya er y bynn, po gans govenek po hebdho.  Mes ny sevowgh agas honan.  Y tyskydh bos dha ahwer saw rann ahwer norvys a'n west.  An Bysow!  Pandr'a wren ni gans an Bysow, an bysow a'n leha, an druflenn a si Sawron?  Yth yw honna an breus yw res dhyn ervira.

'Gelwys dh'omma re vewgh dre’n praga ma.  Gelwys dell leverav, kyn na’gas gelwis dhymm, estrenyon a-dhiworth tiryow a-bell.  Y teuthewgh hag omma yth owgh hwi omvetys warbarth, y'n pols poran a dermyn ma, dre jons dell havallo.  Mes nyns yw yndella hwath.  Krysewgh yn y le bos ordenys dhyn ni a esedh omma, yn le tus erell vyth, dhe wul kusul rag peryll an norvys.

'Lemmyn, rakhenna, y fydh kewsys yn igor traow re beu kudhys diworth oll saw neb lies a dus bys y'n jydh ma.  Y fydh leverys yn kynsa hwedhel an Bysow a-dhiworth an dalleth bys dhe’n diwedh y’n eur ma, rag may hyll konvedhes oll gnas an peryll.  Hag y fydhav vy dalleth an hwedhel na kyn y’n gorfenn tus erell.

Ena oll a woslowas hag Elrond, dre lev kler, ow kewsel a Sawron ha'n Bysowyer a Nerth, ha'ga govelyans yn Nessa Oes an norvys nans o hirneth.  Rann a'y hwedhel o godhvedhys gans nebes a'n dus esa ena, mes ny wodhva nagonan an hwedhel leun, ha dewlagas lies den a veu treylys war-tu hag Elrond gans own ha marth hag ev ow leverel a wovyon-Elfek Eregion ha'ga kowethyans gans Moria, ha'ga therder rag skentoleth may hwrug Sawron aga maglenna dredho.  Y'n termyn na, nyns o tebel y semlans, hag i a dhegemmeras gweres a-dhiworto ha dos meur yn kreft, hag ev a dhyskis aga hevrinyow oll ha'ga trayta, ha govelya yn-dann gel y’n Menydh Tan an Unn Bysow rag may fo ev aga mester.  Mes Kelebrimbor a'n aswonnis, ha kudha an Tri re wrussa ev; hag y teuth bresel, hag an tir a veu difeythys, ha yet Moria a veu deges.

Ena, dre'n vlydhynyow oll a siwya ev a leveris hwedhel an Bysow; mes drefenn bos dasleverys an istori na yn ken tyller, poran dell skrifas Elrond y honan yn y lyvrow a skians, nyns yw dasleverys omma.  Rag bos hwedhel hir, leun a wriansow meur hag euthyk, ha kyn kewsis Elrond yn skav, an howl a ughelhas y'n ebron, hag yth esa an myttin ow tremena kyns ev dhe hedhi.

Ev a gewsis a Numenor, hy klos ha'y diswrians, ha dehwelyans Myghternyow Wer dhe Norvys Kres yn-mes a dhownder an Mor, degys dre eskelli tewedh.  Ena, Elendil Hir ha'y vebyon grev, Isildur hag Anárion, a dheuth ha bos arlydhi veur; hag an Wlaskor North y hwrussens i yn Arnor ha'n Wlaskor Soth yn Gondor a-ugh aberyow Anduin.  Mes Sawron a Vordor a omsettyas er aga fynn, hag i a wrug an Diwettha Unyans a Elfow ha Gwer, ha luyow Gil-galad hag Elendil a veu kuntellys yn Arnor.

War'n dro na Elrond a hedhis pols ha hanasa.  'Y perthav kov yn ta tekter aga baneryow,' a leveris ev.  'Y taskovhas dhe'm brys glori an Hendhydhyow ha luyow Beleriand, y feu dres warbarth myns dres eghenn a bensevigow veur ha kaptenyon.  Mes, hwath, nyns o kekemmys, ha nyns o mar deg avel an prys may feu terrys Thangorodrim, hag y tybis an Elfow bos gorfennys drogedh bys vynitha, ha nyns o yndella.'

 'Y perthydh kov!' a leveris Frodo, ow leverel y dybyans rag marth.  'Mes, my a dybis,' yn-medh ev yn unn terleverel6 hag Elrond dhe dreylya war-tu hag ev, 'My a dybis bos tremenys oes hir mernans Gil-Galad.'

'Yndella yth o dhe wir,' a worthybis Elrond yn sad.  Ow hov a ystynn war-dhelergh bys dhe'n Hendhydhyow.  Eärendil o ow thas a veu genys yn Gondolin kyns hi dhe goedha; hag ow mamm o Elwing, myrgh Dior, mab Luthien a Dhoriath.  My re welas tri oes yn West an norvys, ha meur a fethansow, ha meur a dryghow euver.

'Yth en vy kannas Gil-Galad hag y keskerdhis vy gans y lu.  Yth esen vy orth bresel Dagorlad a-rag yet dhu Mordor, may hwrussyn ni an trygh: rag nag esa den vyth a ylli sevel erbynn guw Gil-Galad ha kledha Elendil; Aiglos ha Narsil.  Y hwelis vy an diwettha kas war ledrow Orodruin, may ferwis Gil-Galad, hag y koedhas Elendil, hag y torras Narsil yn-danno; mes Sawron y honan a veu fethys, hag Isildur a droghas an Bysow diworth y dhorn gans skyrrenn-dhornla gledha y das, ha'y synsi avel y gerth y honan.'

 Y'n pols na an estrenn, Boromir, a woderris.  'Ytho, henn yw an pyth a jonsyas dhe'n Bysow!' a grias ev.  Mar pe leverys hwedhel a'n par na y'n Soth, ev re beu ankevys dre dermyn pell.  My re glywis traow a-dro dhe Vysow Meur an huni na henwyn; mes ni a grysi ev dhe vos distruys diworth an norvys yn mysk diswrians y gynsa gwlaskor.  Isildur a'n kemmeras!  Henn yw nowedhys dhe-wir.'

'Elas!  Yth yw gwir,' a leveris Elrond.  'Y'n kemmeras Isildur,  hag y tylis bos ken.  Y tylis y dewlel yn tan Orodruin esa yn ogas ha'n tyller may feu ev gwrys.  Mes ny welas saw neb lies a dus an pyth a wrug Isildur.  Y sevis ev y honan ryb y das dre'n diwettha kesstrif marwel na; hag y sevis ryb Gil-Galad Kirdan yn unnik, ha my.  Mes ny vynnas goslowes Isildur orth agan kusul.

'"Henn y fydhav kavoes avel astiveryans rag bewnans ow thas, ha'm broder," yn-medh ev; ha rakhenna, mar pe da genen po na ve, y'n kemmeras ev rag y dresorya.  Mes traytys veu ev ganso kyns pell bys dh'y vernans; hag yndella yth yw ev henwys y'n North Diswrians Isildur.  Yth o gwell mernans ages an traow erell a goettha dhodho martesen.

'Y teuth dhe'n North yn unnik an nowedhys ma, ha dhe neb lies a dus.  Nyns yw marthus na wruss'ta aga klewes, Boromir.  Y tehwelis diworth diswrians an Parkow Gladden, may ferwis Isildur, tri gour hepken dres an menydhyow wosa gwandra termyn pell.  Yth o Ohtar onan anedha, skwier Isildur, a dhug skyrr kledha Elendil; hag y's dros ev dhe Valandil, her Isildur, neb esa flogh ha rakhenna y hwithsa ev omma yn Pansaven.  Yth o terrys Narsil ha difeudhys o y wolow, ha ny veu daswovelys hwath.

'A leveris vy bos euver trygh an Diwettha Unyans?  Nyns o yndella yn tien, hwath ny wrug ev y amkan.  Yth o tanowhes Sawron, mes ny veu distruys.  Kellys y feu y Vysow mes nyns o diswrys.  Terrys veu an Tour Tewl mes ny veu removys y sel; drefenn bos gwrys dre nerth an Bysow, ha hedra vo ev, an sel a dhur.  Y marwsa lies Elf ha lies Gour veur, ha lies a'ga howetha, dre'n vresel.  Ledhys veu Anárion, ha ledhys veu Isildur; hag y feu gyllys Gil-Galad hag Elendil.  Nevra ny vydh arta unyans ynter Elfow ha Gwer a'y bar; rag Gwer dhe lieshe ha'n Kynsa Genys dhe dhigressya, ha'n dhiw agh yw diberthys.  Hag y podra agh Numenor a-dhia an termyn na, ha lehes yw hirder aga bewnans.

'Lehes o Gwer Westiredh y'n North, wosa an vresel ha'n ladhva y'n Parkow Gladden, hag y teuth kryllas aga sita Annúminas ryb Lynn Vo; hag y hwayas heryon Valandil ha triga yn Fornost orth an Goenyow North ughel, hag yth yw an tyller na ynyal lemmyn ynwedh.  Henwys yw Tommenn Annown gans Gwer, hag yma own dhedha a gerdhes ena.  Drefenn gwerin Arnor dhe dhigressya, hag yth ens i devorys gans aga eskerens, hag y tremenas aga arloettes, ha gasa krugow glas war vreow gwelsek hepken.

‘Y'n Soth, y pesya gwlaskor Gondor dre dermyn pell; ha dre bol'ta y tevi hy splannder, ow taswul nebes a nerth Numernor, kyns hi dhe goedha.  Y feu drehevys touryow ughel gans tus, ha tylleryow krev, ha porthow rag lies gorhel; hag y feu gorrys yn revrons aga kurun askellek an Myghternyow a Wer gans tus a lies tavas.  Yth o Osigiliath aga hynsa sita, Sita an Ster, may hwrug bera dredhi an Avon.  Ha Minas Ithil y hwrussons i drehevel,  Tour an Loer ow Trehevel, war-tu ha'n est war skoedh Menydhyow Skeus; ha war-tu ha'n west orth sel an Menydhyow Gwynn Minas Anor y hwrussons i, Tour an Howl ow Sedhi.  Ena, yn lysyow an Myghtern y tevi gwydhenn wynn a dheuth diworth hasenn an wydhenn a veu dres gans Isildur a-dreus dhe’n dowrow down, hag y teuth hasenn an wydhenn na kyns a-dhiworth Eressëa, ha kyns henna diworth West an Pella y'n Jydh kyns dydhyow pan o yowynk an norvys.

'Mes y fyllis linyeth Menedil mab Anarion dre wethter blydhynyow skav Norvys Kres, hag y hwedhras an Wydhenn, hag y feu kemmyskys goes an Numenoragh gans goes tus le.  Ena y koska an goel orth fosow Mordor, hag y tehweli traow tewl yn unn greupya yn Gorgoroth.  Ha wor'tiwedh y teuth war-rag traow drog, hag y synsons i Minas Ithil ha triga ynni, hag y's chanjsons i yn tyller a euth; hag yth yw henwys Minas Morgul, Tour Pystri.  Ena dashenwys nowydh veu Minas Anor yn Minas Tirith, Tour Gwitha; ha prest y hwerya an dhiw sita ma an eyl orth hy ben, mes y teuth dibobel Osgiliath esa ynter an dhiw hag y kerdha skeusow yn hy magoryow.

'Yndella re beu dre lies bywnans gwer.  Mes y pes batalya arlydhi Minas Tirith hwath, ow tefia orth agan eskerens, ow kwitha hyns an Avon a-dhiworth Argonath bys dhe'n Mor.  Y trehedhas gorfenn lemmyn rann an hwedhel a leverav.  Rag y tremenas an Bysow a Rewl dres godhvos yn dydhyow Isildur, hag y feu rydhhes an Tri a'y warthevyans.  Mes ymons i lemmyn y'n jydh diwettha ma yn-dann beryll arta, drefenn, ow kul dhyn ahwer, an Onan dhe vos kevys.  Y fydh kewsel re erell a'y drovyans, rag my dhe wul rann vyghan a henna.

 Ev a hedhis, mes Boromir a sevis distowgh, hir ha prout, a-ragdha.  ‘Ro dhymm kummyas, Mester Elrond,' yn-medh ev, 'kynsa dhe leverel moy yn kever Gondor; drefenn bos devedhys ov a-dhiworth Gondor dhe-wir.  Hag y fia da may hwoer oll pyth usi ow hwarvos ena.  Rag neb lies, dhe'm breus vy, a woer agan oberethow, ha rakhenna i a dhysmyk boghes veur a'ga feryll, mar fyllyn ni wor'tiwedh.

'Na grysewgh bos fyllys goes Numenor yn Gondor, nag yw ankevys hy goeth ha dynita.  Dre agan kolonnekter yth yw tus wyls an est fronnys hwath, ha browagh Mordor yw hedhys; hag yndella yn unnik yth yw gwithys kosoleth ha rydhses y'n tiryow a-dhelerghon, fos an West.  Mes, mar pe gwaynys hynsyow an Avon, pandr'a hwarvia ena?

'Mes nyns yw an prys na pell dhe-ves martesen.  An Eskar Dihanow re dhasserghis.  Mog a serth arta diworth Orodruin a henwyn ni an Menydh a Vreus.  Nerth Tirdhu a dyv ha ni yw gweskys yn tynn.  Pan dhehwelas an Eskar agan gwerin a veu herdhys diworth Ithilien, agan gwlaskor deg dhe du est an Avon, kyn hwithen ni lok ena ha nerth ervys.  Mes y'n vlydhen ma poran, yn neb dydhyow a vis Metheven, bresel dromm a dheuth warnan a-dhiworth Mordor, ha ni a veu herdhys dhe-ves.  Agan nerthriv7 a veu gorbassys, drefenn Mordor dhe wul unyans gans an Estagh8 ha'n Haradrim fell; mes ny veun ni fethys dre nerthriv.  Yth esa nerth ena na omglewsen ni kyns.

Nebes a leveris may hallas ev bos gwelys, haval orth marghek meur du, skeus tewl yn-dann an loer.  Plepynag a dheffa ev muskotter a lenwis agan eskerens, mes own a dheuth war agan harttha gwer bys may hepkorra an vatel ha margh ha gour ha fia.  Y tehwelas remenant byghan hepken a'gan lu an est, yn-dann dhistrui an diwettha pons esa ow sevel yn mysk magoryow Osgiliath.

Yth esen vy y'n kaskowethas9 a withas an pons bys pan veu distruys a-dhelerghon.  Peswar hepken a veu sawys dre neuvya: ow broder ha my ha dew erell.  Mes hwath ni a bes omladh, yn-dann witha glannow west Anduin; hag an re a woskeus a-dhelerghon a'gan gormel pan glewons i agan hanow: gormoledhow meur mes gweres munys.  A-dhiworth Rohan yn-unnik a vynn marghogeth dhyn gwer pan elwyn.

Y'n termyn drog ma my re dheuth negys dre veur a lewyow peryllus dhe Elrond: kans ha deg dydh y vyajis vy ow honan.  Mes ny hwilav keffrysysi yn bresel.  Nerth Elrond yw furder yn le arvow, yndella yth yw leverys. Y tov rag pysi kusul ha digelmyans a eryow kales.  Drefenn, y'n nos kyns omsettyans tromm, hunros dhe dhos dhe'm broder yn kosk anes; hag a-wosa hunros haval a dheuth lieskweyth dhodho ha dhymmo unnweyth.

'Y'n hunros na y tybis vy an ebron y'n est dhe dhos ha bos tewl hag yth esa taran owth ynkressya, mes war-tu ha'n West golow gwannliwek a besyas, hag a-dhiworto y klewis vy lev, a-bell mes kler, yn-dann gria:

Hwiles an Kledha 'veu terrys:

 Yn Imaldris y trig;

Hag ena 'fydh kusul leverys

 Yw kreffa es Morgulbystri.

Diskwedhys y fydh koel ena   

  Bos Breus ogas dhyn ni oll,

Diswrians Isildur 'vydh difuna,

 Ha'n Hanteragh war-rag 'wra dos.   

 A'n geryow ma ny yllsyn ni konvedhes saw boghes, ha ni a gewsis gans agan tas, Denethor, Arloedh Minas Tirith, fur yw ev a-dro dhe wodhvos Gondor.  Ny lavarsa ev namoy ages hemma; Imaldris o hen hanow yn mysk Elfow a nans pell y'n north may triga Elrond Hanterelf, brassa pennvester a wodhvos.  Rakhenna, drefenn ev dhe aswonn bos ynniadow agan edhomm, mall o gans ow broder dhe goela orth an hunros ha hwilas Imaldris; mes, drefenn bos an hyns leun a dhanjer ha dout, yth ombrofis vy ow honan rag an vyaj.  Poes o gans ow thas dhe ri dhymm kummyas, ha pell re wandris vy yn fordhow ankovhes, ow hwilas chi Elrond hag yw aswonnys gans lies den, mes neb lies anedha a woer an le may ma ev.'

'Hag omma yn chi Elrond moy a vydh gwrys kler ragos,' a leveris Aragorn, yn-dann sevel yn sav.  Ev a dewlis y gledha war an voes esa ow sevel a-rag Elrond, hag an lown o terrys yn diw rann.  'Ottomma an Kledha a veu Terrys!' yn-medh ev.

'Ha piw os tejy, ha pyth yw Minas Tirith dhiso?' a wovynnas Boromir, yn-dann vires gans marth orth fas elinek an Pellgerdher ha'y huk gewernemmys11.

'Ev yw Aragorn mab Arathorn,' a leveris Elrond; 'hag ev yw diyskynnyas dre lies tasow a Isildur mab Elendil a Vinas Ithil.  Ev yw chyf an Dunadanagh12 y'n North, hag yma neb lies yw gesys a'n werin na.'

'Dhiso yw ev ytho, ha nyns yw dhymmo vytholl!' a grias Frodo dre varth, yn-dann lamma yn sav, haval orth ev dhe waytya bos erghys an Bysow a-dhiworto distowgh.

Nyns yw po dhymmo po dhiso,' a leveris Aragorn; 'mes ordenys veu ty dh'y witha rag tekkenn.'

'Dro war-ves an Bysow, Frodo!' yn-medh Gandalf yn sevur.  'An prys yw devedhys.  Syns ev yn sav, ha Boromir a vydh konvedhes an pyth yw gesys a'y idyans-rim.

Y teuth spavenn, ha pubhuni a dreylyas aga dewlagas war-tu ha Frodo.  Ev a veu synsys gans meth hag own tromm; hag yth esa poes bras ganso dhe dhiskwedhes an Bysow, ha kasadow o dh'y dava.  Ev a vynnas bos pell dhe-ves.  An Bysow a splannas ha dewynnya hag ev orth y sevel a-ragdha gans y dhorn grenus.

'Ottomma Diswrians Isildur!' a leveris Elrond.

Dewlagas Boromir a splannas hag ev ow lagatta orth an dra owrek.  'An Hanteragh!' a hanasas ev.  'Yw devedhys breusyans Minas Tirith wor'tiwedh ytho?  Mes prag yth yw res dhyn hwilas kledha terrys ytho?'

'Nyns o an geryow breusyans Minas Tirith,' yn-medh Aragorn.  Mes breusyans ha gwreythresow meur yw degynsywek dhe-wir.  Drefenn an Kledha a veu Terrys dhe vos kledha Elendil a dorras yn-danno pan goedhas ev.  Ev re beu tresorys gans y heryon pan veu kellys hendresoryow13 erell oll; leverys veu y'gan mysk dre hirneth bos gwiw ev dhe vos daswrys pan vo kevys an Bysow, Diswrians Isildur.  Lemmyn ty re welas an kledha a hwilsys, pandr'a via da genes pysi?  A vynnydh teylu Elendil dhe dhehweles dhe Dir Gondor?'

'Ny veuv danvennys rag pysi prow vyth, saw hwilas styr gidyans-rim,' a worthybis Boromir yn prout.  'Hwath, ni yw gweskys yn tynn, ha kledha Elendil a via gweres dres govenek - mar kallo tra a'n par na dehweles yn hwir a-dhiworth skeusow an termyn usi passys.'  Ev a viras arta orth Aragorn, hag yth esa dout dh'y dhewlagas.

Frodo a omglewas Bylbo dhe omwen rybdho der anperthyans.  Dell hevelis ev o anniys a-barth y goweth.  Ev a sevis yn sav yn tromm ha tardhleverel:

Oll gwrys a owr ny wra glyttra,    

 Nebes a wander ankellys.

An koth hag yw krev ny wra gwedhra,

Gwreydh down, gans an rew, andrehedhys.

D'worth lusow y fydh tan difunys,   

 D'worth skeus golow skapys yn rydh.

Daswrys a vydh lown a veu terrys,  

 Gour heb kurun vyth, myghtern y fydh.

 'Nyns yw pur dha martesen, mes gwiw - mars yw res dhis moy dres surheans Elrond.  Mars yw pris a honna vyaj der kans ha deg dydh rag hy klewes, y fia da ty dhe attendya orti.'  Ev a esedhas arta yn-dann renki.

'My ow honan a wrug honna,' a hwystras ev dhe Frodo, 'rag an Dúnadan, nans yw termyn hir pan igoras ev dhymm yn kynsa a dro dhodho y honan.  Nammna vynnav na ve gorfennys ow anethow ow honan, hag y hallen vy mos ganso pan dheu y dhydh.'

Aragorn a vinhwarthas orto; ena ev a dreylyas war-tu ha Brormir arta.  Y hwrav vy ow honan gava dha dhout,' yn-medh ev.  Nyns ov vy pur haval dhe dhenfurvow Elendil hag Isildur ow sevel kervys yn feuredhek yn helyow Denethor,  yth ov vy her Isildur hepken yn le Isildur y honan.  Ow bywnans re beu kales ha hir; hag an lewyow ynter omma ha Gondor yw rann byghan yn sommenn ow herdhow.  My re dreusis lies menydh ha lies avon, ha kerdhes war lies plen, bys yn broyow pell: Rhûn ha Harad mayth yw koynt an ster.

'Mes yma ow thre, a'n par dell eus dhymm, y'n North.  Drefenn bos trigys ena hwath heryon Valandil yn linyeth hir anterrys diworth tas bys dh'y vab dre lies henedh.  Agan dydhyow re dewlhas, ha ni re lehas; mes pup-prys an Kledha re dremenas dhe withyas nowydh.  Hag yndella y leverav dhis, Boromir, kyns gorfenna.  Gwer vorynysek on ni, Pellgerdhoryon y’n gwylvos, helghoryon - mes pup-prys helghoryon warlergh gwesyon an Eskar; drefenn aga bos kevys yn leow pals, nyns esons i yn Mordor yn unnik.

'Mars yw Gondor tour men, Boromir, ni re wrug soedh arall.  Yma lies tra dhrog nag yw hedhys gans agas fosow krev ha kledhedhyow splann.  Ny wodhydh saw boghes a-dro dhe'n tiryow dres dha emlow.  Kres ha rydhses, dell leverydh.  Ny's godhvia an North saw boghes anedha hebon ni.  Own a's distrusa.  Mes, pan dheu traow tewl a-dhiworth an breow diji, po kreupya a-dhiworth koesow dihowl, i a fi a-ragon ni.  Py fordhow eus may fedhsa neb den dhe gerdhes warnedha, py salowder a via yn tiryow kosel, po yn chi tus sempel nosweyth, mar pe yn kosk an Dúnadanagh, po gyllys oll yn bedh?

'Mes, hwath, yma le a ras dhyn ni ages dhywgh.  Tremenysi a dalgamm orthyn, ha trevesigyon a'gan re henwyn skornyek.  "Hirgarr" ov herwydh unn gour tew a drig le es dydhgerdh14 diworth eskerens a rewsa y golonn, po gwastya y dre vyghan, mar ny ve ev gwithys hogen.  Mes, ny wrussen ni ken.  Mars yw gwithys tus sempel rag bern hag own, sempel y fydhons, ha res yw dhyn bos kevrinek rag aga gwitha yndella.  Honn re beu oberenn ow neshevin, hag an blydhynyow ow hirhe ha'n gwels ow tevi.

'Mes lemmyn yma'n norvys ow chanjya arta.  Our nowydh a dheu.  Diswrians Isildur yw kevys.  Yma kasow yn ogas.  An kledha a vydh daswrys.  Y tov dhe Vinas Tirith.'

'Diswrians Isildur yw kevys dell leverydh,' yn-medh Boromir.  'My re welas bysow splann yn dorn an Hanterden; mes Isildur a verwis kyns an oes-norvys ma dhe dhalleth, dell leverir.  Fatell woer an Fur bos an bysow ma dhodho ev?  Ha fatell dremenas ev dre'n vlydhynyow, kyns bos dres omma gans kannas mar goynt avel hemma?'

'Henn a vydh leverys,' yn-medh Elrond.

'Mes na hwath, y pysav, a Vester!' a leveris Bylbo.  'Yma'n howl ow sevel war-tu ha hanterdydh seulabrys, hag yth omglewav edhomm a neppyth rag ow krevhe.'

'Ny'th henwis,' yn-medh Elrond yn unn vinhwerthin.  'Mes y hwrav yndella lemmyn.  Deus! Lever dha hwedhel orthyn.  Ha, mar ny wruss'ta bardhonieth a'th hwedhel, y hyllydh y leverel der geryow sempel.  Dhe skaffa y'n gwredh dhe skonna y fydhydh diskwithys.'

'Pur dha,' yn-medh Bylbo.  'Y hwrav an pyth a bysydh.  Mes lemmyn y fydhav leverel an hwedhel gwir, ha mar kwrug nebes omma klewes my dh'y leverel ken' - ev a viras a-denewen orth Glóin - 'my a bys i dh'y ankovhe ha gava orthiv.  Y fynnis vy perghenna an dresor avel ow herth ow honan y'n dydhyow na, ha skoellya hanow lader a veu gorrys dhymm.  Mes, y konvedhav traow nebes gwell lemmyn martesen.  Ytho, hemm yw an pyth a hwarva.

Hwedhel Bylbo o nowydh yn tien dhe nebes tus ena, hag i a woslowas gans marth hag an Hobbyt koth, nag o displesys vytholl dhe-wir, ow leverel y aneth gans Gollum, yn leun.  Ny asas ev gidyans-rim vyth.  Ev a lavarsa a-dro dh'y gevywi ha'y dhisomdhiskwedhyans a-dhiworth an Shayr, mars esa kummyas dhodho; mes Elrond a sevis y dhorn.

'Leverys yn ta, ow howeth,' yn-medh ev, 'mes yth yw henna lowr y'n eur ma.  Yth yw lowr rag an termyn dhe wodhvos an Bysow dhe dreusi dhe Frodo, dha her.  Kewses ev lemmyn!'

Ena, gans le a volonjedh ages Bylbo, Frodo a leveris oll y omvyskans gans an Bysow a-dhiworth an jydh may teuth ev yn y with.  Pub kamm a'y vyaj a-dhiworth Trehobbyt dhe Rys Bruinen a veu govynnys ha prederys, ha pup-tra a allas ev kovhe a-dro dhe'n Varghogyon Dhu a veu hwithrys.  Wor'tiwedh ev a esedhas arta.

'Nyns o drog,' a leveris Bylbo dhodho.  Ty a wrussa hwedhel da, mar ny wodorrens prest.  Yth assayis vy gul nebes notennow, mes res vydh ni dh'y dhaswul yn tien warbarth yn neb termyn, mars yw res dhymm y skrifa.  Yma chaptraow leun a stoff kyns ty dhe dhos omma!'

'Gwir, henn a wrug hwedhel pur hir,' a worthybis Frodo.  'Mes, dell hevel dhymm, nyns yw dien an hwedhel hwath.  Y fia da genev godhvos bern bras, yn kever Gandalf yn arbennik.'

Galdor a'n Porthow, esa owth esedha ogas dhedha, a'n klewas.  'Y kewsydh a-barthov vy ynwedh,' a grias ev, hag yn-dann dreylya war-tu hag Elrond ev a leveris: 'Y fo skila da dhe'n Fur dhe grysi yn hwir bos tresor an hanterden an Bysow Meur a veu dedhlys yn feur, kyn hevel henna anwirhaval dhe'n re a woer le.  Mes, eus provow a yllyn ni klewes?  Hag y fia da genev govynn hemma ynwedh.  Pyth eus a-dro dhe Saruman?  Dyskys yw ev yn godhvos an Bysowyer, mes nyns usi ev yn agan mysk.  Pyth yw y gusul ev - mar kwra ev godhvos an draow re glewsyn ni?'

'Kelmys warbarth yw an govynnow a wovynnydh, Galdor,' a leveris Elrond.  'Ny wrug vy aga ankovhe, hag y fydhons i gorthybys.  Mes yth yw oberenn Gandalf dhe glerhe an draow ma; hag y helwav orto ev yn tiwettha, rag bos tyller a enor, hag yth o ev an chyf y'n dra ma oll.'

'Nebes tus a dybsa, Galdor,' a leveris Gandalf, 'nowedhys Glóin ha'n pursywyans a Frodo dhe vos prevyans lowr bos tresor an hanterden tra dalvosek yn feur dhe'n Eskar.  Hwath, bysow yw.  Pyth ywa ytho?  An Naw yw gwithys gans an Nazgûl.  An Seyth yw po synsys po distruys.'  Glóin a wayas dre'n geryow ma, mes ny gewsis ev.  'An Tri, ni a woer yn aga hever.  Ytho, pyth yw an onan ma hag eus ewl vras dhodho anodho?

'Dhe wir, yma gwylvos efan a dermyn ynter an Avon ha'n Menydh, ynter an koll ha'n kavoes.  Mes an aswa yn godhvos an Fur re beu lenwys wor'tiwedh.  Mes re lent.  Rag bos an Eskar a-dhelergh yn ogas, hwath nes ages dell brederis vy.  Ha da yth yw ma na wrug ev dyski an gwirvos leun kyns an vlydhen ma, an hav ma devri, dell hevel.

'Nebes omma a borth kov may fedhis vy ow honan tremena dres darasow an Annowngoelyek15 yn Dol Guldur nans yw lies blydhen, ha diskudha yn-dann gel y fordhow, hag yndella y tiskudhis vy bos gwir agan own: ev o Sawron dhe-wir, agan hen Eskar, ow kul furv ha nerth arta wosa hirder.  Nebes, ynwedh, a borth kov Saruman dh'agan delenwel erbynn gwrethresow syth er y bynn, ha dre dermyn pell ni a viras orto hepken.  Mes, wor'tiwedh, y skeus a devis, Saruman a hepkorras, ha'n Konsel a ystynnas y nerth ha herdhya an drog yn-mes a Vyrkoes - ha honn o an keth blydhen yn poran hag a veu kevys an Bysow ma: keslamm koynt, mars o keslamm dhe wir.

'Mes, helergh en ni, dell ragwelas Elrond.  Sawron re virsa orthyn nyni, ha darbari erbynn agan omsettyans dre dermyn pell, ow kovernya Mordor a-bell der Minas Morgul mayth esa ow triga y Naw gwas, bys yn bos parys pup-tra.  Ena, ev a omdennas a-dheragon, mes ev a dholas fia hepken, hag a-wosa yn skon ev a dheuth dhe'n Tour Tewl hag omdhiskwedhes yn hwir.  Ena, y'n diwettha tro an Konsel a guntellas; drefenn ni dhe glewes ev dhe hwilas an Onan gans terder owth ynkressya.  Yth esa own dhyn ev dhe gavoes nebes nowodhow anodho ma na wodhven ni yn y gever.  Mes Saruman a leveris er y bynn, ha dasleverel an pyth re lavarsa ev dhyn kyns: ny via kevys an Onan arta y'n Norvys Kres.

' "Y’n gwettha tro," a leveris ev, "agan Eskar a woer nag usi ev dhyn ni, ha kellys yw hwath.  Mes y fo kevys an pyth a veu kellys, dell dyb ev.  Na vedhewgh prederus!  Y wovenek a vydh y doella.  A ny studhis vy an mater ma yn tiwysyk?  Yn Anduin Veur y koedhas ev; nans yw hirneth, ha Sawron ow koska, rolys veu a-hys an Avon bys y'n Mor.  Ena re worwettho byttiwedh." '

Gandalf a dheuth taw,  yn-dann lagatta war-tu ha'n est a-dhiworth an porth dhe bennow pell an Menydhyow Niwlek, may hwre gorwedha peryll an norvys yn mysk aga gwreydh, kudhys dre dermyn pur bell.  Ev a hanasas.

'Y'n tro na yth esa fall genev,' yn-medh ev.  'Surhes en vy gans geryow Saruman Fur; mes y talvien hwilas an gwiryonedh skonna, agan peryll a via lehes lemmyn.'

'Yth esa fall dhyn ni oll,' a leveris Elrond, 'hag y fia an Tewlder warnan seulabrys heb dha hewoelder jy martesen.  Mes kows war-rag!'

'Diworth an kynsa tro ow holonn a veu prederys, erbynn skilys oll a wodhyen vy,' yn-medh Gandalf, 'hag yth esa hwans dhymm godhvos fatell dhothya an dra ma dhe Wollum, ha pes termyn a wrussa ev y biwa.  Ytho y sevis vy goel ragdho, yn-dann dhysmygi ev dhe dhos yn-mes a'y dewlder kyns pell rag hwilas y dresor.  Ev a dheuth, mes ev a dhienkis ha nyns o ev kevys.  Hag ena, elas!  My a asas an dra dhe goska, ow koelya hag ow kortos hepken, dell wrussyn ni re venowgh.

'Termyn a dremenas gans prederow pals, bys pan veu difunys ow doutys arta gans own tromm.  A ble teuth bysow an hobbyt?  Mars pe gwir ow own, pandr'a dalvia bos gwrys yn y gever?  Res o dhymm ervira an draow ma.  Mes ny gewsis vy a'm euth dhe nagonan hwath, yn-dann wodhvos bos peryll diworth hwystrans re a-varr, mar pe ev mos yn kammfordh.  Y’n breselyow hir oll gans an Tour Tewl, trayson re beu agan brassa eskar bythkweth.

'Nans yw seytek blydhen o henna.  Kyns pell, my a dheuth ha godhvos bos kuntellys yn kyrghynn an Shayr aspioryon a lies eghenn, ydhyn ha bestes keffrys, hag ow own a devis.  My a bysis gweres a-dhiworth an Dúnadanagh, ha'ga goel a veu dewblekhes; ha my a igoras ow holonn dhe Aragorn, her Isildur.'

'Ha my a gusulyas,' yn-medh Aragorn, 'ni dhe helghya warlergh Gollum, re helergh kynth o dell hevelis.  Drefenn bos gwiw her Isildur dhe lavurya rag ewnhe fall Isildur, my eth gans Gandalf y'n helgh hir ha diwovenek.'

Ena, Gandalf a leveris i dhe hwilas yn hirder dien a Wylvostir, bys y'n Menydhyow Skeus hag emlow Mordor.  'Yth esa ena kyhwedhlow anodho, hag y tysmygsyn ev dhe driga ena dre bell y'n breow tewl; mes nevra ny’n gevsyn ni, ha wor'tiwedh y teuth vy digolonn.  Hag ena, yn tigolonn y tybis vy arta a brevyans a wrello heb res kachyans Gollum.  An Bysow y honan a allsa leverel mars o ev an Onan martesen.  Kov a eryow y’n Konsel a dhehwelas dhymm: geryow Saruman, hanter-attendys dhe'n termyn na.  My a's klewas yn kler lemmyn y'm kolonn.

' "Yth esa dhe'n Naw, an Seyth, ha'n Tri," a leveris ev, 'aga gemm gwiw aga honan.  Nyns o yndella an Onan.  Krenn o ev hag anafinys, haval ev dhe vos onan an bysowyer le; mes y wrier a worras merkyow dhodho a allas bos gwelys ha redys hwath, gans tus skentel."

'Ny lavarsa ev gnas an merkyow.  Piw a wodhvia lemmyn?  An gwrier.  Ha Saruman martesen.  Mes, kyn fo meur y wodhvos, res o bos fenten dhodho.  Py dorn saw dorn Sawron re synssa an dra ma, kyns bos kellys?  Dorn Isildur yn unnik.

'Gans an tybyans na y'm brys, y hesis vy an helgh ha mos yn skon yn Gondor.  Yn dydhyow passys, eseli ow urdh re bia dynnerghys yn ta ena, mes Saruman an moyha.  Lieskweyth ev re bia gwester Arlydhi an Sita dre wodrik hir.  Dynnargh le y hwrug diskwedhes Arloedh Denethor dhymmo ages kyns, hag yn trogvrysek ev a'm asas hwilas yn mysk y lyvrow ha skrifow kreunys.  

' "Mars yw gwir ty dhe hwilas kovadhow a hendhydhyow ha dalleth an Sita, dell leverydh, red yn rydh!" a leveris ev.  "Drefenn bos an pyth dell o le tewl ages an pyth a dheu, dhe'm brys vy, ha henn yw ow freder.  Mes, mar nyns eus dhiso moy a sleyghneth ages Saruman, neb a studhya omma dre bell, ny vydhydh kavoes travyth nag yw godhvedhys yn ta dhymmo vy, neb yw mester godhvos an Sita ma."

'Yndella y leveris Denethor.  Mes, hwath, ow korwedha yn mysk y greunans, yma kovadhow pals a yll bos redys gans neb lies a’n mestrysi-godhvos keffrys, drefenn aga skrif ha'ga thaves dhe dhos ha bos tewl rag tus dhiwettha.  Ha, Boromir, yn Minas Tirith hwath, anredys gans pubonan saw my ha Saruman, dell dhysmygav, a-ban fyllis an myghternyow, yma skrif a veu gwrys gans Isildur y honan.  Drefenn na gerdhas distowgh Isildur a-dhiworth an vresel yn Mordor, dell yw leverys an hwedhel gans nebes tus.'

'Nebes tus y'n North, martesen,' a woderris Boromir.  'Pubonan yn Gondor a woer ev dhe vones yn kynsa dhe Vinas Anor ha triga ena rag tekkenn gans y noy Meneldil, ow tyski orto, kyns ri dhodho rewlyans Myghternedh an Soth.  Y'n termyn na ev a blansas ena diwettha gowydhenn16 an Wydhenn Wynn avel arwoedh-kov a'y vroder.'

'Hag ynwedh, y'n termyn na, ev a wrug an skrif ma,' yn-medh Gandalf; 'ha nyns yw henna kovhes yn Gondor, dell hevel.  Mater an skrif ma yw an Bysow, hag yndella a skrifas Isildur ynno:

An Bysow Meur a vydh mos lemmyn rag bos hendresor yn Myghternedh an North; mes kovadhow anodho a vydh gwithys yn Gondor, may trig ena ynwedh heryon Elendil, erbynn termyn a dheffo pan dheu tewl kov an gwriansow meur ma.

'Ha wosa an geryow ma Isildur a dheskrifas an Bysow, y'n studh ma'n kavas ev.

 Fest poeth o pan y'n kevis vy yn kynsa, mar boeth ha regydhenn, hag ow dorn a veu leskys may toutyav ow bos heb payn diworto bys nevra.  Hwath, ha my ow skrifa ev yw goyeynhes, ha byghanhes yw dell hevel, kyn na gyll ev nag y dekter nag y furv.  Seulabrys an skrif hag eus dhodho, mar kler avel tan rudh dell o yn kynsa, a dhalleth disliwya ha lemmyn skant ny yllir y redya.  Furvys yw warlergh skrif-elfek Eregion, rag nag eus lytherennow yn Mordor rag oberennow mar sotel; mes an taves yw anaswonnys genev.  Y tybav y vos taves Tirdhu, drefenn bos hager ha divlas.  Py drog yw skrifys ganso ny wonn vy; mes y skrifav omma dasskrif anodho, erbynn ev dhe dhisliwya dres daskovheans.  Martesen, yma ewl dhe'n Bysow a boethter dorn Sawron, hag o du mes hwath yth esa hi ow leski avel tan, hag yndella a veu distruys Gil-Galad; ha martesen, mar pe gwrys an owr poeth arta, an skrif a via dasenowys.  Mes my ow honan ny vydhav argelli shyndyans vyth dhe'n dra ma: yn mysk oberennow oll Sauron yth yw an unn dra deg.  Drudh yw dhymm, kyn y'n prenav dre bayn meur.

'Pan redis vy an geryow ma, ow negys a veu gorfennys.  Drefenn an skrif dhe vos taves Mordor ha gwesyon an Tour, dell dhysmygis Isildur.  Hag an pyth a veu leverys dredho a veu godhvedhys seulabrys.  Y'n jydh a worras Sawron dh'y vys an Bysow y'n kynsa tro, Kelebrimbor, gwrier an Tri, a'n arwodhva, ha diworth a-bell ev a’n klewas ow leverel an geryow ma, hag yndellma y vynnas drog a veu diskudhys.

'Distowgh yth omdhiberthis vy a-dhiworth Denethor, mes, ha my ow tos war-north, messajys a dheuth dhymm a-dhiworth Lorien ha leverel Aragorn dhe dreusi y'n fordh na, hag ev dhe gavoes an kroadur yw gelwys Gollum.  Rakhenna yth en vy kynsa rag metya ganso ha klewes y hwedhel.  Ny vedhis vy dysmygi py peryllow re bia res dhodho mos ynna y honan.'

'Nyns yw res leverel meur yn aga hever,' a leveris Aragorn.  'Mars yw res dhe wour kerdhes a-wel a'n Yet Dhu, po yn mysk bleujennow marwel Nans Morgul, y fydh peryllow dhodho.  My, ynwedh, a gollas govenek wor'tiwedh, hag y tallethis vy ow vyaj dhe-dre.  Ena, dre jons da, y kevis vy a-dhesempis an pyth a helghis vy: merkyow dewdroes medhel ryb poll leysek.  Mes an ol o fresk ha skav, hag ny wrug ev mos war-tu ha Mordor saw dhe-ves anedhi.  A-hys emlow an Gwernow Marow y'n siwis vy, hag ena my a'n synsis.  Yth esa ev ow skolkya ryb poll stronk, ow lagatta y'n dowr hag an gorthugher dhe dewlhe, my a'n synsis, Gollum.  Kudhys gans loub glas o ev.  Nevra ny vydh ev ow hara dell dybav; drefenn ev dhe'm bratha, ha nyns en vy hweg.  Nevra ny gevis vy travyth moy a-dhiworth y anow ages merkow y dhens.  My a dyb bos henna gwettha rann ow vyaj oll, an fordh ow tehweles, ow koelyas orto mo ha myttin, ow kul orto kerdhes a-ragov gans kabester a-dro dh'y gonna,  lien-ganow orto bys pan dheuth ev dovhes dre fowt a dhiwes ha boes, ow herdhya orto prest war-tu ha Myrkoes.  My a'n dros ena wor'tiwedh ha'y ri dhe'n Elfow, rag ni dhe vos unnver bos henna gwrys; ha da o genev bos rydhhes a'y geskowethyans, drefenn ev dhe flerya.  Dhe'm brys vy, yma govenek dhymm ma na wrav vy nevra y weles arta; mes Gandalf a dheuth ha perthi kows hir ganso.'

'Gwir, hir ha skwithus,' yn-medh Gandalf, 'mes, nyns o heb gwayn.  Yn kynsa, an hwedhel a leveris ev a’y goll o unnver gans an huni re leveris Bylbo lemmyn yn igor y'n kynsa tro; mes nyns o henna poesek drefenn my dh'y dhysmygi seulabrys.  Mes my a dhyskis yn kynsa bysow Gollum dhe dhos a-dhiworth an Avon Veur ogas dhe'n Parkow Gladden.  Ha my a dhyskis ynwedh ev dh'y biwa dre dermyn hir.  Bywnansow pals a'y agh vyghan.  Nerth an bysow re hirhasa y vloedh dre hirneth dres y hys usadow; saw yma'n nerth na dhe'n Bysowyer Meur yn-unnik.

'Ha mar nyns yw henna prevyans lowr, Galdor, yma'n prevyans arall a gewsis vy yn yn gever.  Dhe'n bysow ma poran a wrussowgh hwi gweles omma drehevys a-ugh, krenn hag anafinys, an lytherennow a veu derivys gans Isildur a yll bos redys hwath, mars eus nerth a vodh rag gorra an dra owrek yn tan dre hwers.  Yndella re wrug vy, ha henna re redis vy:

Ash nazg durbatuluk, ash nazg gimbatul, ash nazg thrakatuluk

agh burzum-ishi krimpatul.'

'An fordh may chanjyas lev an pystrier o revedh.  Distowgh ev a dheuth ha bos godrosek, nerthek, mar arow avel men.  Dell hevelis, skeus a dremenas a-dreus dhe’n howl ughel ha'n porth a dheuth ha bos tewl dre hwers.  Oll anedha a grenas ha'n Elfow a gudhas aga diwskovarn.

'Nevra ny vedhas lev vyth kyns lemmyn leverel geryow an taves na yn Imaldris Gandalf Loes,' a leveris Elrond, pan dremensa an skeus hag an kowethyans a anellas arta.

'Ha gwaytyn na wra nagonan y gewsel omma arta,' a worthybis Gandalf.  'Byttegyns ny bysav dha evyans, Mester Elrond.  Mar ny via da an taves na dhe vos klewys yn pub kornell an West, gorrewgh a-denewen dout oll bos an dra ma dhe-wir an pyth re leveris an Fur: tresor an Eskar, gwrys gans y atti oll; hag ynno yma rann vras a'y nerth kyns.  Diworth an Vlydhynyow Du a dheu an geryow a glewas Govyon Eregion, hag i a wodhya i dhe vos traytys:

Unn Vysow dh'aga rewlya oll, Unn Vysow dh'aga throvya, Unn Vysow dh'aga hyrghes oll,

hag y'n tewlder aga maylya.

'Konvedhewgh ynwedh, ow howetha, my dhe dhyski moy hwath a-dhiworth Gollum.  Poes o ganso kewsel ha'y hwedhel o ankler, mes dres dout yw ev dhe vones dhe Vordor, hag ena oll a woer ev a veu konstrynnys diworto.  Rakhenna, an Eskar a woer lemmyn an Onan dhe vos kevys, hag yth esa ev y'n Shayr dre dermyn pell; ha drefenn y wesyon dh'y bursywya ogas dhe'n daras omma, ev a vydh godhvos, martesen ev a woer seulabrys, dell gewsav lemmyn, ev dhe vos omma genen.'  

Pubonan a esedhas yn taw pols, wosa termyn berr Boromir a gewsis.  'Ev yw tra vyghan dell leverydh, an Gollum ma.  Byghan mes bras y dhregynn.  Pyth eus yn y gever?  Py breus a wruss'ta gorra warnodho?'

'Yma ev yn prison yn le neppyth gweth,' a leveris Aragorn.  'Ev re borthsa duwon meur.  Nyns eus dout vyth ev dhe vos tormentys, hag yma own du a Sawron war y golonn.  Mes da yw genev evy ev dhe vos gwithys stroth gans an Elfow hewoel a Vyrkoes.  Y vikenn yw bras ha honn a re dhodho nerth skant na yllir y grysi dhe gorf mar voen ha gwedhrys.  Ev a allsa gul dregynn meur hwath, a pe ev rydhhes.  Ha nyns eus dout vyth dhymm ev dhe vos gesys dhe asa diworth Mordor gans neb negys drog.'

'Elas!  Elas!' a grias Legolas, ha dh'y fas teg elfek yth esa ankres meur.  'Yth yw res dhymm leverel lemmyn an nowedhys may feuv vy dannvenys rag y dhri.  Nyns yw da, mes y tyskis vy omma yn unnik pygemmys a dhrogedh a vo ynno rag an kowethyans ma.  Smeagol, yw gelwys lemmyn Gollum, re dhienkas.'

 'Dienkys!' a grias Aragorn.  Henn yw nowodhow yeyn dhe-wir.  Y fydh edrek hwerow dhyn ni oll dredho, dell dybav.  Fatell wrug tus Thranduil fyllel a'ga hyfyans?'

'Nyns o dre fowt a hewoelder,' a leveris Legolas; 'mes martesen dre worhwekter.  Hag y tybyn bos gweres dhodho a-dhiworth tus erell, hag yth yw godhvedhys a-les moy a'gan negys ages dell vynnyn.  Y hwithsyn war an kroadur ma mo ha myttin, herwydh arghadow Gandalf, kynth en ni skwithys yn feur dre'n oberenn.  Mes y pysis Gandalf orthyn dhe berthi govenek ev dhe vos dasyaghhes, ha nyns esa hwans dhyn y witha prest yn dorvaghow yn-dann an dor, may koedhsa ev arta yn y dybyansow du koth.'

'Hwi o le hweg dhymmo,' yn-medh Glóin gans gowolok dynn a'y dhewlagas, ha kovyow koth ow pos sordys a'y Brennsonyans yn leow down helyow an Myghtern-Elf.

'Mar pleg,' a leveris Gandalf.  'Mar pleg, na wodorr, Glóin da.  Henn o kammgonvedhes edregadow, ewnhes nans yw hirneth.  Mar pe res omma oll an grevonsys ynter Elfow ha Korryon, res via gasa an Kusulyans ma.'

Glóin a sevis hag omblegya, ha Legolas a besyas.  'Y kemmersyn ni Gollum dre’n koes yn dydhyow teg aga hewer; hag yma gwydhenn hir a sev pell diworth an re erell hag o da ganso yskynna warnedhi.  Y'n asen ni yskynna dhe'n ughella skorrennow, bys mayth omglewo ev an gwyns rydh; mes y sevsyn ni gwithysi orth ben an wydhenn.  Y naghas ev diyskynna yn unn jydh, ha nyns esa hwans dhe'n gwithysi yskynna war y lergh: ev re dhysksa synsi orth skorrennow gans y dhewdroes keffrys ha'y dhiwdhorn; ytho, yth esedhsons i ryb an wydhenn pell y'n nos.

 'Yth o y'n nos hav na poran, heb po loer po ster, Orkow dhe dhos er agan pynn yn anwaytys.  Y's herdhsyn ni dhe-ves wosa termyn;  yth ens i fell ha meur aga niver, mes y tothyens i a-dhiworth tir dres an menydhyow, ha nyns o koesow aswonnys yn ta gansa.  Pan veu gorfennys an vatel, y hwelsyn ni bos gyllys Gollum, hag yth esa y withysi po ledhys po synsys.  Ena yth o apert dhyn an omsettyans dhe vos gwrys rag y sawyans, hag ev dhe wodhvos yn y gever seulabrys.  Ny yllyn ni dysmygi fatell veu ordenys henna; mes Gollum yw kall, hag aspioryon an Eskar yw pals.  Y tehwelis an traow tewl a veu herdhys yn-mes yn vlydhen mernans an Dhragon, brassa aga niver, hag yth yw Myrkoes tyller drog arta, saw y'n leow mayth yw gwithys agan gwlaskor.

‘Y fyllsyn ni dassynsi Gollum.  Y kevsyn ni y ol yn mysk ol Orkow pals, down y'n Koes y fordh, ow mos war-tu ha'n soth.  Mes fethys veu agan sleyghneth kyns pell, ha ny vedhsyn ni pesya an helgh; drefenn ni dhe dhos ogas dhe Dhol Guldur, ha henn yw tyller pur dhrog hwath; nyns en ni y'n fordh na.'

'Wel, wel, ev yw gyllys,' a leveris Gandalf.  'Nyns eus termyn lowr dhyn rag y helghi arta.  Ev a wra an pyth a wra ev.  Mes martesen ev a wra rann hwath na wrug ragweles nag ev na Sawron.

'Ha lemmyn y hworfennav orth govynnow erell Galdor.  Pyth eus a-dro dhe Saruman?  Pyth yw y gusul dhyn y'n termyn kales ma?  Res yw dhymm leverel an hwedhel ma yn leun, rag na wrug ma's Elrond y glewes hwath, hag yn ferr hepken; mes yma styr dhodho rag an draow oll yw res dhyn ervira.  Yth yw an diwettha chaptra yn Hwedhel an Bysow, bys omma.

'Dhe benn mis Gortheren yth esen vy y'n Shayr, mes yth esa kommol a breder y'm brys, hag y farghegis vy dhe emlow soth an pow byghan; drefenn bos ragown dhymm a neb peryll, kudhys diworthiv hwath mes ow tos yn ogas.  Ena messajys a'm drehedhas ow leverel a-dro dhe vresel ha fethans yn Gondor, ha pan glewis vy a'n Skeus Du yeynder a goedhas war ow holonn.  Mes ny gevis vy nagonan saw nebes fowesigyon a-dhiworth an Soth; dell hevelis dhymm yth esa warnedha own ma na vynnsons i kewsel yn y gever.  Y treylis vy ena est ha north ha vyajya a-hys an Glaslergh; nyns en vy pell diworth Brenn pan vetis vy orth tremenyas owth esedha war dorrlann ryb an fordh ha rybdho y vargh ow peuri.  Radagast Gell o, a driga seulabrys yn Rosgobel, yn ogas dhe emlow Myrkoes.  Ev yw onan arall a'm urdh, mes ny’n welis vy dre vlydhynyow pals.

' "Gandalf!" a grias ev.  "Yth esen vy orth dha hwilas.  Mes estren ov y'n ranndir ma.  My a wodhya saw ty dhe vos kevys martesen yn pow gwyls gans hanow divlas Shayr."

' "Dha gedhlow yw ewn," a leveris vy.  "Mes na's henwes y'n fordh na, mar metydh jy gans neb annedhyas anedhi.  Ogas dhe emlow an Shayr os ta lemmyn.  Ha pyth yw dha negys genev vy?  Ter yw dhe'm brys vy.  Nevra nyns es ta tremenyas, heb bos herdhys gans edhomm bras."

' "Yma negys ter dhymm" a leveris ev.  "Ow nowodhow yw drog."  Ena ev a viras a-dro haval orth bos skovarnow dhe'n keow martesen.  "Nazgûl," a hwystras ev.  "Yma'n Naw ow mos a-les arta.  I re dremenas an Avon yn-dann gel hag yth esons i ow kwaya war-west.  I re wrug toellwisk avel marghogyon dhu."

'Y'n pols na my a wodhva an pyth re wrug euth dhymm heb y aswonn.

' "Res yw bos neb esow po negys bras dhe'n eskar," yn-medh Radagast;  "mes an pyth a wra dhodho attendya orth an ranndiryow pell hag ynyal ma ny allav vy dysmygi."

' "Pyth yw dha styr?" a leveris vy.

' "Leverys veu dhymm an Varghogyon dhe bysi nowodhow a bow henwys Shayr yn py le pynag a ellons."

' "An Shayr," a leveris vy; mes own a goedhas war ow holonn drefenn bos own dhe'n Fur keffrys hag oll martesen a sevel erbynn an Naw, mar pens i kuntellys warbarth yn-dann aga fentern fell.  Myghtern ha huder meur o ev yn henvlydhynyow, hag ervys yw ev lemmyn gans euth marwel.  "Piw a leveris orthis yndella ha piw a'th tannvonas?" a wovynnis vy.

' "Saruman Gwynn," a worthybis Ragagast.  "Hag ev a leveris orthiv dhe leverel orthis jy ev dhe weres mars eus edhomm dhis; mes res yw dhis pysi y weres distowgh, poken re helergh y fydhydh."

'Hag an messaj na a dhros govenek dhymm drefenn bos Saruman Gwynn penn ow urdh.  Radadast yw, heb mar, Pystrier skentel, mester a furvow ha chanjya liw; hag yma dhodho skentoleth bras a losowys ha bestes, hag ydhyn yn arbennik yw y gowetha.  Mes Saruman re studhyas hir artys an Eskar y honan, hag yndella y hyllyn ni y hedhi lieskweyth.  Der oberennow Saruman y hwrussyn ni y herdhya diworth Dol Guldur.  Martesen ev re gavsa neb arvow rag fesya an Naw.

' "Yth av dhe Saruman," yn-medhav.

' "Res yw dhis mos distowgh ytho," a leveris Radagast; "drefenn my dhe skoellya termyn der dha hwilas hag yma an dydhyow ow tos ha bos berr.  Erghys veuv dhe'th kavoes kyns Hanterhav, ha henn yw warnan lemmyn.  Mar talletthes prest a-dhiworth an le ma, nyns yw gwirhaval ty dh'y dhrehedhes kyns diskudha an Naw an pow a hwilons.  My ow honan a wra kildro distowgh."  Kettoeth ha'n ger na ev a yskynnas war y vargh ha ev a varghogsa dhe-ves a-dhesempis.

' "Gwith pols!" yn-medhav.  "Y fydh res dhyn a'th weres, ha gweres pubtra a vynn y ri.  Dannvon messajys dhe'n bestes hag ydhyn oll yw dha gowetha.  Lever dhedha may hwrellons i dri nowodhow a neptra a-dro dhe'n mater ma dhe Saruman ha Gandalf.  Dannvonons messajys dhe Orthank."

' "Gwrav yndella," a leveris ev, ha marghogeth dhe-ves haval orth an Naw dh'y jasya.

 'Ny yllis vy y siwya y'n pols na.  My re varghogsa pur bell seulabrys y'n jydh na, hag yth en vy mar skwith avel ow margh; ha res o dhymm tybi yn kever traow.  My a drigas dre'n nos yn Brenn hag ervira nag esa termyn lowr dhymm dehweles dhe'n Shayr.  Nevra ny wrug vy kammwrians brassa!

'Byttegyns,  y skrifis vy messaj rag Frodo, ha trestya yn ow howeth an ost dh'y dhannvon dhodho.  Y farghogis vy dhe-ves y'n bora; hag y teuth vy wor'tiwedh dhe drigva Saruman.  Honn yw pell dhe’n soth yn Horngastell17 dhe benn an Menydhyow Niwlek, ha nyns yw pell diworth Aswa Rohan.  Boromir a yll leverel orthewgh bos henna nans ledan meur hag eus ynter an Menydhyow Niwlek ha benvreow north Ered Nimrais, Menydhyow Gwynn y dre.  Mes Horngastell yw kylgh a veyn serth a ge nans avel fos, hag yn mysk an nans ma yma tour a ven yw henwys Orthank.  Ny veu gwrys gans Saruman, saw gans an Numenoragh nans yw hirneth; ha pur hir yw gans lies kevrin; mes nyns yw y semlans haval orth dornweyth a greft.  Ny yll bos drehedhys saw der tremena kylgh Horngastell; hag y'n kylgh ma yma saw unn yet.

'Diwedhes yn unn gorthugher y teuth vy dhe'n yet, haval orth gwarak veur y'n fos a ven; ha gwithys yn fen o.  Mes yth esa gwithysi an yet ow koelyas ragov ha leverel orthiv Saruman dhe'm gortos.  My a varghogas yn-dann an warak, ha'n yet a dhgeas yn taw a-dhelerghov, ha distowgh yth esa own dhymm, kyn na wodhvev vy skila vyth anodho.

'Mes yth yth dhe benn Orthank, ha dos dhe risfordh Saruman; hag ena ev a vetyas genev ha'm ledya war-vann dh'y stevell a-wartha.  Yth esa bysow dh'y vys.

' "Ytho, ty re dheuth, Gandalf," a leveris ev dhymm yn sad; mes yn y dhewlagas yth esa golow gwynn dell hevelis, haval orth bos hwarth yeyn yn y golonn.

' "Gwir, devedhys ov," yn-medhav.  "Dos a wrug vy rag pysi dha weres, Saruman Gwynn."  Ha'n ughhanow ma a’n serris dell hevelis.

' "A wruss'ta dhe-wir, Gandalf Loes!" a skornyas ev.  "Rag gweres!  Boghes venowgh re beu klewys Gandalf Loes dhe hwilas gweres, den mar skentel ha mar fur, ow kwandra a-dro dhe’n tiryow, ow kul rann yn pub negys, mar pe gwiw yndella po na ve."

'My a viras orto hag omwovynn.  "Mar nyns ov vy toellys," a leveris vy, "yma traow ow kwaya lemmyn hag y fydh res unyans oll agan nerth."

' "Yndella y fo," yn-medh ev, "mes diwedhes y teuth an tybyans dhis.  Pes termyn, dell omwovynnav, re gudhsys jy diworthiv vy, penn an Konsel, tra a'n brassa poesekter?  Pandr'a'th tre lemmyn a-dhiworth dha skolkva y'n Shayr?"

' "An Naw re dheuth war-rag arta," a worthybis vy.  "I re dremenas an Avon.  Yndella a leveris Radagast dhymm."

' "Radagast Gorm!" a hwarthas Saruman, ha nafella ny gudhas ev y skorn.  "Radagast Dover Ydhyn!  Radagast Sempel!  Radagast Fol!  Mes yth esa skians lowr hepken dhodho rag gul an rann a sevis vy ragdho.  Ty re dheuth, ha henn o entent yn unnik ow messaj.  Hag omma y hedhydh, Gandalf Loes, ha powes diworth vyajyans.  Drefenn my dhe vos Saruman Fur, Saruman Gwrier Bysow, Saruman Lies Liw!"

'My a viras ena ha gweles y woenyow gwynn aga semlans kyns dhe vos ken, gwiys ens a bub liw, ha pan waya ev i a derlentri bys may feu sowdhenys dewlagas.

' "Gwell o genev gwynn," yn-medhav.

' "Gwynn!" a skornyas ev.  "Gwynn a wra dallethva.  Pann gwynn a yll bos liwys.  An folenn wynn a yll bos skrifys; ha golow gwynn a yll bos terrys."

' "Y'n kas na nyns yw gwynn namoy," a leveris vy.  "Ha neb a derr neppyth rag hwithra an pyth ywa re asas fordh furder."

' "Nyns yw res dhis kewsel orthiv avel onan an fellyon a withydh avel koweth." yn-medh ev.  "Ny'th tres vy omma rag bos dyskys genes, saw ri dhis dewis."

'Ev a sevis yn sav ena ha dalleth gordhythya, haval ev dhe wul areth ragoberys yn hir.  "An Hendhydhyow yw gyllys.  Yma'n Kresdhydhyow ow tremena.  Yma'n Dydhyow Yowynkka ow talleth.  Oes an Elfow yw gorfennys, mes agan oes yw ogas: an norvys a Wer a goedh dhyn ni y rewlya.  Mes res yw dhyn kavoes nerth, nerth rag ordena pup-tra herwydh agan bodh, rag les nag yll bos gwelys saw gans an Fur.

' "Ha goslow, Gandalf, prest ow howeth ha gwereser!" a leveris ev yn-dann dhos nes ha kewsel lemmyn gans lev medhella.  "My a leveris ni dh'y rewlya, drefenn bos rewlys genen nyni martesen, mar mynnydh omjunya genev.  Yma Nerth nowydh ow sevel.  Hag er y bynn ny vydh gwayn vytholl dre'n polisis hag unyansow koth.  Nyns eus govenek gesys yn po Elfow po Numenor ow merwel.  Ytho, henn yw unn dewis usi a-ragos, a-ragon ni.  Ni a allsa omjunya gans an Nerth na.  Y fia fur, Gandalf.  Yma govenek y'n fordh na.  Y drygh yw ogas; hag y fydh gwerisons hel rag an re a'n gweresas.  Pan deffo an Nerth, y gowetha prevys a wra tevi ynwedh; ha'n Fur, my ha ty y'ga mysk, wor'tiwedh dre berthyans, a dheffo ha bos lywyoryon a'y fordh, y routers.  Ni a yll gortos agan hwers, ni a yll gwitha agan tybyansow y'gan kolonn, amayys martesen gans drogedh a vo gwrys y'n fordh, mes afydhys der an mynnas ughel ha diwedhek: Godhvos, Rewlyans, Arayans; an traow oll a wrussyn ni strivya heb sewen dhe wul, lettys yn le gweresys gans agan kowetha po gwann po diek.  Ny via res a janj, ny via chanj gwir a'gan towlennow, saw y'gan gwriansow.

' "Saruman," a leveris vy, "my re glewas arethow a'n par ma kyns, yn ganow kanasow dannvenys a-dhiworth Mordor rag toella tus dhiskians.  Ny dybav ty dhe'm dri a-dreus dhe’n pellder ma rag skwithhe ow diwskovarn hepken."

'Ev a viras orthiv dhe-denewen, ha hedhi pols yn-dann dybi.  "Wel, y konvedhav na wra omgommendya dhis an fordh fur ma," yn-medh ev.  "Na hwath, martesen.  Saw neb fordh well dhe vos kevys martesen."

'Ev a dheuth ha gorra y dhorn hir war ow bregh.  "Ha prag le, Gandalf?" a hwystras ev.  "Prag le?  An Bysow Rewlya!  Mar kyllyn ni kavoes maystri a henna, an nerth a dremensa dhyn nyni.  Henn yw dhe-wir an skila ma'th tres vy omma.  Yma lies lagas ow soedha ragov, ha my a grys ty dhe wodhvos an le may ma'n dra dhrudh ma.  A nyns yw yndella?  Poken, prag y pys an Naw desedhans an Shayr, ha pyth yw dha negys ena?"  Hag ev ow leverel henna lust nag allas ev y gudha a splannas distowgh yn y dhewlagas.

' "Saruman," yn-medhav yn-dann sevel dhe-ves diworto, "ny yll saw unn dhorn yn nep-prys devnydhya an Onan, ha ty a woer yndella yn ta, ytho nyns yw res a leverel "dhyn ni"!  Mes, ny'n rosen vy dhis, na nowodhow anodho, wosa bos igerys dha vrys dhymm.   Ty o penn an Konsel, mes ty re omdhiskudhas wor'tiwedh.  Wel an dewisyow yw, dell hevel, omblegya po dhe Sawron po dhiso.  Ny wrav na'n eyl na'y gila.  Eus dewisyow erell dhis dh’aga frofya?"

'Ev o yeyn lemmyn ha peryllus.  "Eus," yn-medh ev.  "Ny waytis vy ty dhe dhiskwedhes furder, kyn fia a-barth dhiso dha honan; mes y res vy dhis chons a weres orthiv dre vodh, hag omsawya diworth ahwer ha payn meur.  An tressa dewis yw gwitha omma bys y'n diwedh."

' "Py diwedh?"

' "Bys pan diskutthi dhymm an le may hyllir kavoes an Onan.  Martesen y hallav kavoes fordh dhe'th kennertha.  Po, bys pan vo kevys yn despit dhis, hag yma termyn lowr dhe'n Rewlyer treylya y vrys war-tu ha materyow skaffa: leveryn, dysmygi gwerison gwiw rag lettyans ha tonteth Gandalf Loes."

' "Ny vydh henna unn mater a'n skaffa martesen," a leveris vy.  Ev a hwarthas orthiv, drefenn bos gwag ow geryow, hag ev a'n godhva.

'I a'm synsis ha'm sevel ow honan war bynakyl Orthank, y'n tyller may firi Saruman orth an ster herwydh usadow.  Nyns eus diyskynnva vyth saw grisfordh gul a vilyow a radh, hag an nans a-barth-woeles a hevel bos pell dhe-ves.  My a viras orto ha gweles bos lenwys gans pyttow ha gelfornow an le mayth esa glasneth ha tekter kyns.  Bleydhi hag orkow a drig yn Horngastel, drefenn Saruman dhe sevel nerth meur y honan, erbynn Sawron, ha nag esa ev ow kul gonis dhodho hwath.  Mog tewl a grogas dres y oberennow oll hag omvaylya a-dro dhe Orthank.  My a sevi, ow honan, war ynys yn mysk an kommol; ha nyns esa chons a dhiank, ha hwerow o ow dydhyow.  Pechys en vy gans yeynder, ha nyns o saw spas byghan may hyllyn vy kerdhes a-dro yn-dann brederi yn kever devedhyans an Varghogyon y'n North.

'An Naw re dhassavsa dhe-wir, sur en vy anodho, heb bos res geryow Saruman a ve gowyow.  My re glewsa nowedhys na allas bos kammgonvedhys dre hirneth y'n fordh kyns dos yn Horngastell.  Prest yth esa own y'm kolonn a-barth ow howetha y'n Shayr; mes yth esa nebes govenek dhymm hwath.  Yth esa govenek dhymm Frodo dhe dhalleth war'n fordh distowgh, dell ynnias ow lyther, hag ev dhe dhrehedhes Pansaven kyns an helgh marwel dhe dhalleth.  Hag ow govenek ha'm own o drogsevys, drefenn ow govenek dhe sevel orth gour tew yn Brenn; hag ow own a sevi orth felder Sawron.  Mes res yw dhe wer dew a werth korev gorthybi orth galowyow pals; ha nerth Sawron yw le ages dell yw dysmygis dre own hwath.  Mes yn kylgh horngastell, ow honan ha maglennys, nyns o es dhe dybi an helghoryon a wrug po fetha po fesya oll a dhothya a-ragdha dhe fyllel y'n Shayr pell dhe-ves.'

'My a'th welas!' a grias Frodo.  'Yth eses'ta ow kerdhes a-dro.  An loergann a splannas orth dha wols.'

Gandalf a hedhis dre varth ha mires orto.  'Nyns o marnas hunros,' a leveris Frodo, 'mes kov anodho a dheuth y'm brys a-dhesempis.  My re'n ankovsa yn tien.  Y teuth ev nans yw hirneth; wosa my dhe asa an Shayr, dell dybav.'

'Diwedhes o y dhevedhyans,' yn-medh Gandalf, 'dell gonvedhowgh, yth esa plit drog dhymm.  An dus a'm aswonn a vydh unnverhes ma nag esa studh dialloes dhymm kyns saw nammenowgh, ha ny berthav yn ta anfeus a'n par na.  Gandalf Loes maglennys haval orth kelyonenn yn gwias traytus kevnis!  Mes kevnisenn an moyha skentel a yll gul neusenn wann.

'Yn kynsa yth esa own dhymm, dell vynnas Saruman heb dout, Radagast dhe dreylya er ow fynn ynwedh.  Mes ny glewis vy tokyn a dravyth drog po yn y lev po yn y dhewlagas der agan metyans.  Mar kwrellen vy vy yndella, nevra ny ylsen vy dhe Horngastell, po y hylsen vy gans moy a rach.  Yndella y tysmygis Saruman, hag ev re gudhsa y vrys ha toella y gannas.  Y fia euver, yn neb kas, dhe assaya treylya Radagast onest dhe draytyans.  Ev a'm hwilas gans lenduri, ha'm darboellas yndella.

'Henn o diswrians towlenn Saruman.  Drefenn na wodhva Radagast skila vyth na dalvia ev gul herwydh ow gorholedh; hag ev a varghogas war-tu ha Myrkoes, le mayth esa lies koweth dhodho dre hirneth.  Hag Eryon an Menydhyow eth pell, ha gweles meur a draow: kuntellyans bleydhi hag Orkow; ha'n Naw Marghek ow tos a-dro y'n tiryow; hag i a glewas nowodhow a-dro dhe dhiank Gollum.  Hag i a dhannvonas kannas rag dri an nowedhys ma dhymmo.

'Hag yndella yth o, pan esa ow tanowhe hav, y teuth nos gans loergann kler, ha Gwaihir Arloedh an Gwyns, skaffa er an Eryon Meur, a dheuth yn anwaytys dhe Orthank; hag ev a'm kavas ow sevel war an pynakyl.  Ena y kewsis vy ganso hag ev a'm kemmeras dhe-ves kyns Saruman dhe arwodhvos.  Pell dhiworth Horngastell en vy kyns bleydhi hag orkow dhe dhos diworth an yet rag holya war ow lergh.

' "Pes pellder a yll'ta ow degi?" a wovynnis vy orth Gwaihir.

' "Meur a lewyow," a leveris ev, "mes heb mos dhe amal an norvys.  Dannvenys en vy rag dri nowedhys yn le doen begh."

' "Res yw dhymm steda-dor ytho," a leveris vy, "ha steda skav yn korughel, drefenn nag esa res dhymm a doeth avel hemma kyns."

' "Ytho, y fydhav dha worra dhe Edoras, y'n le mayth esedh Arloedh Rohan yn y helyow," yn-medh ev; "drefenn nag yw honna pell dhe-ves."  Ha da o henna genev, drefenn bos trigys yn Marghetir Rohan an Rohyrrym, an Arlydhi-margh, ha nyns eus mergh haval orth an re yw megys y'n nans meur na ynter an Menydhyow Niwlek ha'n Menydhyow Gwynn.

'Yw len hwath Gwer Rohan, herwydh dha vrys?" a wovynnis vy orth Gwaihir, drefenn traytyans Saruman dhe gisya ow fydhyans.

' "I a be trubyt a vergh," a worthybis ev, "ha dannvon meur anedha pub blydhen dhe Vordor, yndella yth yw leverys; mes nyns yns i hwath yn yew.  Mes mar teuth ha bos drog Saruman, dell leverydh, ny yll bos lettys dre hirder aga fethans."

'Ev a'm gorras yn pow Rohan nebes kyns bora; ha lemmyn y hirhis vy ow hwedhel re.  Res yw dhymm bos skaffa gans an myns yw gesys.  Yn Rohan y konvedhis vy bos drog owth oberi seulabrys: gowyow Saruman; ha ny vynnas goslowes myghtern an pow orth ow gwarnyansow.  Ev a erghis orthiv dhe gemmeres margh ha mos; hag y tewisis vy onan o pur dha genev vy, mes boghes dha ganso ev.  My a gemmeras an gwella margh yn y bow, ha nevra ny welis vy y bar.'

'Best nobyl yw ev dhe-wir ytho,' yn-medh Aragorn; 'hag an nowodhow Sawron dhe gemmer ardoll a'n par na a wra anken dhymm moy es nowodhow a havallo bos gweth.  Nyns o yndella pan esen vy y'n pow na y'n diwettha tro.'

'Nyns yw yndella lemmyn dell vynnav ti.' yn-medh Boromir.  'Yth yw gow a dheu a-dhiworth an Eskar.  My a aswonn Gwer Rohan, lel ha kolonnek, agan keffrysysi, ow triga hwath y'n tiryow a resen ni dhedha nans yw hirneth.'

'Yma skeus Mordor a-dreus dhe bowyow pell,' a worthybis Aragorn.  'Saruman re goedhas yn-danno.  Rohan yw arweskys.  Piw a woer a pyth a gevydh ena mar tehwelydh?'

'Ny vydh hemma dhe'n leha,' a leveris Boromir, 'prena aga bywnans gans mergh.  I a gar aga mergh ogas aga neskerens.  Ha nyns yw yndella heb skila, drefenn mergh an Marghetir dhe dhos a-dhiworth parkow an North, pell diworth an Skeus, ha'ga agh, haval orth agh aga mestrysi yw devedhys a'n hendhydhow rydh.'

'Gwir!' yn-medh Gandalf.  'Hag yma onan y'ga mysk a ve kuys yn myttin an norvys.  Ny yll kesstriva ganso mergh an Naw; heb skwithter, skav avel gwyns ow pera, Skeusloes*18 i a'n henwi.  Dydhweyth y vlew a derlenter avel arghans; nosweyth, haval orth skeus yw, hag ev a dremen anwelys.  Skav yw y gamm!  Nevra kyns ny wrug den vyth yskynna warnodho, mes my a'n gemmeras ha y dovhe, ha ev a'm dug mar skav may hwrug vy drehedhes an Shayr pan esa Frodo war an Goenyow Krug, kyn dhallethis vy diworth Rohan pan dhallethas ev a-dhiworth Trehobytt.

'Mes own a devis ynnov ha my ow marghogeth.  Dell dheuvev vy war-tu ha'n north prest y klewen vy nowodhow a'n Varghogyon, ha kyn ferrhyn vy an hyns war aga lergh dydh ha dydh, prest yth ens i a-ragov.

I re omrannsa, dell glewis vy: nebes anedha a hedhis orth emlow an est, ogas dhe'n Glaslergh ha nebes anedha a ynherdhyas y'n Shayr a-dhiworth an soth.  My a dheuth yn Trehobytt ha Frodo a veu gyllys; mes y hwrug vy keskows gans Gamji koth.  Meur a geskows ha myns byghan y'n mater poran.  Ev a vynnas leverel meur a-dro dhe falladow  perghennogyon nowydh Penn Bag.

' "Pur dhrog yw genev chanjyow," a leveris ev, "nyns yw da y'n rann ma a'm bewnans, hag yn arbennik chanjyow a'n gwettha."  Ev a dhasleveris  "Chanjyow a'n gwettha" lieskweyth.

' "Gwettha yw ger drog," a leveris vy orto, "hag yma govenek dhymm na’n gwelydh."  Mes yn mysk y gows my a gonvedhas wor'tiwedh Frodo dhe asa Trehobytt le ages seythun kyns, ha marghek du dhe dhos dhe'n Vre y'n keth gorthugher.  Ena y farghegis vy war-rag gans own.  Y teuth vy yn Boghdir ha kavoes habadoellya ena, mar vysi avel moryoneri19 re beu kabolys gans barrenn.  My a dheuth dhe'n chi dhe Runenngew, hag ev o terrys ha gwag; mes orth an treudhow yth esa huk esa dhe Frodo.  Ena, dre bols, govenek a'm asas, ha ny hedhis vy rag kuntell nowdhow, y fia difres ragov mar kwrellen vy yndella; mes my a varghogas warlergh ol an Varghogyon.  Kales o dh'y holya, drefenn ev  dhe vones y'n fordhow pals, ha nyns esa tybyans dhymm a'n gwella gweythres.  Mes dell hevelis dhymm nebes anedha re varghogsa war-tu ha Brenn; hag yth yth vy y'n fordh na, drefenn my dhe dhysmygi geryow a via da dhe leverel dhe'n ost.

' "Baydhelenn yw y hanow," a dybis vy.  "Mars yw ev kablus rag an ardak ma, y fydhav y wedhra!  Y fydhav rostya an muskok koth a-ugh tan."  Yth esa ev ow kwaytya an keth, ha pan welas ev ow fas ev a goedhas dhe'n leur ha dalleth gwedhra distowgh.'

'Pandr'a wruss'ta dhodho? a grias Frodo gans own.  'Ev o pur guv dhyn dhe-wir hag ev a wrug oll a allas ev.'

Gandalf a hwarthas.  'Na vydh ownek!' yn-medh ev.  'Ny wrug vy bratha, ha ny harthas vy saw boghes.  Yth en vy gorheudhhes gans an nowodhow a gevis vy diworto pan hedhis ev krena may hwrug vy byrla an gwas koth.  Ny yllis vy dysmygi fatell veu gwrys an hwarvosow y'n termyn na, mes my a glewas ty dhe vos yn Brenn y'n nos tremenys, ha mones y'n myttin na gans Hirgarr.

' "Hirgarr!" a griis vy, yn-unn arma rag lowender.

' "Gwir, syrr, yndella ‘th yw yn gwettha prys, syrr," a leveris Baydhelenn, rag kammgonvedhyans a’m styr.  "Ev a omvetyas gansa yn despit dhe bup-tra a yllis vy gul, hag i a omjunyas ganso.  Aga fara o pur goynt oll an termyn i dhe vos omma: omvodhek de’ leverir."

' "Asen!  Muskok!  Barliwas wordhi ha meurgerys dres eghenn!" a leveris vy.  "Henn yw an gwella nowodhow a glewis vy a-dhia Hanterhav:  bath a owr dhe'n leha yw y dalvos.  Re bo dhe’th korev gorhan a goethter gorughel dre seyth blydhen!" yn-medhav.  Lemmyn y hallav vy gul powes nosweyth, an kynsa a-dhia prys na allav vy kovhe."

'Ytho, y trigis vy ena dre'n nos na, yn-dann omwovynn yn feur a-dro dhe'n Varghogyon; hwath nyns esa nowodhow yn Brenn saw yn kever dew anedha, dell hevelis.  Mes y'n nos ni a glewas moy.  Pymp anedha, dhe'n leha, a dheuth a-dhiworth an west, hag i a dewlis an yetow dhe'n dor ha tremena dres Brenn haval orth gwyns owth oulya; hag yma tus Vrenn ow krena hwath ha gwaytya diwedh an norvys.  My a dhifunas kyns bora ha holya war aga lergh.

'Ny wonn, mes kler lowr yw y’m brys vy an pyth a hwarva.  Aga hapten a withas yn-dann gel y'n soth diworth Brenn, ha dew anedha a varghogas war-rag dre'n dre, ha peswar moy a ynherdhyas y'n Shayr.  Mes pan veu fethys an re yn Brenn ha Runenngew, i a dhehwelas dh'aga hapten gans nowodhow, hag yndella i a asas an Fordh anwithys dre bols, saw gans aga aspioryon.  Ena, an kapten a dhannvonas nebes anedha war-tu ha'n est poran a-dreus dhe’n powdir, hag ev y honan gans an re erell a varghogas a-hys an Fordh gans sorr bras.

'Yth eth vy yn unn beswarlemmel dhe Benngewer haval orth awel, hag y's drehedhis kyns howlsedhes y'n nessa dydh diworth Brenn - hag yth esens i ena seulabrys.  I a gildennas a-dhiworthiv, drefenn i dhe glewes nesheans ow sorr ha ny vedhens i sevel er ow fynn hag an Howl y'n ebron.  Mes i a dheuth yn ow hyrghynn y'n nos, hag omsettya er ow fynn war benn an vre, y'n kylgh koth Amon Sûl.  Gweskys yn stroth en vy dhe-wir: ny veu gwelys golow ha flamm a'n par na dhe Benngewer a-ban veu enowys an golowvaow koth dhe'm brys vy.

'Dhe howlsevel y tienkis vy ha fia war-tu ha'n north.  Nyns esa govenek dhymm gul moy.  Analladow o dhe’th kavoes, Frodo, y'n gwylvos, hag y fia follneth dh'y assaya gans an Naw oll war ow lergh.  Ytho, res o dhymm trestya yn Aragorn.  Mes yth esa govenek dhymm tenna nebes anedha dhe-ves, ha hwath drehedhes Pansaven a-ragos ha dannvon gweres.  Peswar marghek a wrug ow siwya dhe-wir, mes i a gildennas kyns pell ha mos war-tu ha'n rys, dell hevel.  Yth esa nebes gweres dre henna drefenn bos pymp hepken, yn le naw, pan omsettsons i erbynn dha gampva.

'My a dheuth omma wor'tiwedh dre fordh hir kales, war-vann a-hys an Gwynnloesdhowr ha der Goengewri, ha war-nans a-dhiworth an north.  Ogas ha pymthek dydh ow vyaj a-dhiworth Penngewer, drefenn na yllis vy marghogeth yn-mysk kerregi an goenyow kowrvoekka, ha Skeusloes a asas.  My a'n dannvonas dh'y vester; mes kowethyans nes re devis yntredhon, ha mars eus edhomm dhymm ev a vydh dos pan elwiv.  Mes yndella y teuth vy yn Pansaven saw tri dydh kyns an Bysow, ha nowodhow a'y beryll re beu dres omma seulabrys - hag o da dhe-wir.

'Ha henna, Frodo, yw penn ow derivas.  Re biv gevys gans Elrond ha'n re erell a'y hirder.  Mes ny wrug hwarvos tra a'n par na kyns, Gandalf dhe derri kyfyans ha fyllel dos pan veu ambosys.  Derivas dhe Dheger an Bysow o res, dell dybav.

'Wel, an hwedhel yw leverys lemmyn, a-dhiworth an kynsa bys dhe'n diwettha.  Ottani oll hag ottomma an Bysow, mes ny dheuthen ni nes dh'agan negys.  Pandr'a wren ni ganso?

Y teuth taw.  Wor'tiwedh Elrond a gewsis arta.

'Yth yw ankensi an nowodhow yn kever Saruman,' a leveris ev;  'drefenn ni dh'y drestya hag y wodhvos yw down a'gan kusulyansow oll.  Yth yw peryllus dhe studhya re artys an Eskar, a-barth po da po drog.  Mes, ellas, y hwarva traytyansow a'n par ma kyns.  Yth o hwedhel Frodo an koyntta dhymmo yn mysk an hwedhlow re glewsyn ni hedhyw.  Yth aswonnyn vy neb lies hobbyt, saw Bylbo; ha dell hevel dhymm nyns yw ev mar dhibarow avel dell dybyn vy anodho.  Y chanjyas an norvys yn feur a-ban esen vy war an fordhow war-tu ha'n west y’n diwettha tro.

'Y hwodhon ni an Tarosvannow-Krug herwydh lies hanow; hag y feu leverys hwedhlow pals yn kever an Koes Koth: oll yw gesys anodho lemmyn yw neb ragsevelor y ordir north.  Yth esa termyn pan o galladow gwiwer dhe lamma a-dhiworth gwydhenn dhe’n nessa gwydhenn a’n tir yw lemmyn an Shayr bys yn Brenndir, west diworth Horngastell.  Y vyajyen vy y’n tiryow na kyns, hag yth aswonnyn vy meur a draow ha gwyls ha koynt.  Mes yth ankovis vy Bombadyl, mars yw, dhe-wir, an keth huni a gerdha y'n koesow ha breow nans yw hirneth, ha kottha o ev ages an kottha y’n termyn na.  Nyns o henna y hanow ena.  Iarwain Ben-adar y'n henwyn ni,  kottha ha heb tas.  Mes y feu res ev lies hanow erell gans gwerin erell: Forn gans an Gorryon, Orald gans Gwer a'n North, ha henwyn erell ynwedh.  Kroadur koynt yw ev, mes martesen y talvien vy y elwel dh'agan Kusulyans.'

'Ny dhothya ev,' a leveris Gandalf.

'A ny yllyn ni dannvon messajys dhodho ha kavoes gweres a-dhiworto?' a wovynnas Erestor.  'Yma neb nerth dhodho war an Bysow dell hevel.'

'Ny lavarsen vy yndella,' yn-medh Gandalf.  'Lever yn y le ma nag eus nerth dhe'n Bysow warnodho ev.  Y vester y honan yw ev.  Mes ny yll ev chanjya an Bysow y honan, nag yll ev terri y nerth war dus erell.  Ha lemmyn ev yw kildennys yn bro vyghan, a-ji yn emlow a wrug ev y honan sevel, kyn na yll nagonan arall aga gweles, yma ev ow kortos chanj a dhydhyow martesen, ha ny vynn ev dos dresta.'

'Mes ny wra travyth own dhodho a-ji y’n emlow na dell hevel,' yn-medh Erestor.  'A ny vynnsa ev kemmeres an Bysow ha'y witha ena, didhregynnus bys vykken?'

'Na vynnsa.' a leveris Gandalf, 'Ny vynnsa ev y wul dre vodh.  Martesen ev a wrussa yndella, mar pyssa orto  gwerin rydh oll an norvys, mes ny gonvedhsa ev an edhomm.  Ha mar pe res an Bysow dhodho, ev a'n ankovsa kyns pell, gwirhaval via ev dh'y estewlel.  Nyns yw a-vri traow a'n par na yn y vrys.  Ev a via gwithyas pur ansalow; ha nyns yw res gorthyp moy ages henna.'

'Mes, yn neb kas,' a leveris Glorfindel, 'dannvon an Bysow dhodho a hoksa an jydh drog hepken.  Ev yw pell dhe-ves.  Ny allsen ni y gemmeres dhodho, andhiskudhys, anwelys gans aspier.  Ha mar pe henna galladow, wor'tiwedh Arloedh an Bysowyer a dhiskudhsa y gudhva ha treylya oll y nerth war-tu ha hi.  A allsa bos defiys an nerth na gans Bombadyl y honan?  Ny dybav yndella.  Y tybav, mar pe fethys pup-tra erell wor'tiwedh, y koedh Bombadyl, an Diwettha dell o ev an Kynsa; hag y tothya ena Nos.'

'Y’m beus godhvos boghes a Iarwain saw an hanow,' a leveris Galdor; mes gwir yw geryow Glorfindel, dell dybav.  Nyns eus ynno nerth dhe dhefia agan Eskar, mar ny ve nerth a'n par na y'n dor y honan.  Mes, hwath, y hwelyn ni Sawron dhe alloes tormentya ha distrui an breow keffrys.  Y’gan beus an nerth yw gesys, omma yn Imaldris, po y'n Porthow gans Kirdan, po yn Lórien.  Mes, eus nerth lowr, a yllyn ni omma kavoes nerth lowr rag sevel erbynn an Eskar, omsettyans Sawron wor'tiwedh, pan vo fethys pup-tra erell?'

'Ny’m beus vy an nerth,' a leveris Elrond; 'ha ny’s teves i nerth a’n par na.'

 'Mar ny yll bos gwithys diworto an Bysow bys vykken dre nerth,' a leveris Glorfindel,  'diw dra hepken yw gesys dhyn aga assaya: po y dhannvon dres an Mor, po y dhistrui.'

'Mes y tiskwedhas Gandalf orthyn ma nag yllyn ni y dhistrui dre greft vyth eus dhyn ni omma,' yn-medh Elrond.  'Ha ny'n degemmersa an re a drig dres an Mor: Norvys Kres a'n jeves po yn dader po yn drokter; res yw dhyn ni a drig omma hwath dh'y dhyghtya.'

 'Ytho,' a leveris Glorfindel, 'gwren ni y dewlel yn downder an Mor, hag yndella gul gwiryonedh a'n gowyow Saruman.  Yth yw kler lemmyn y dewdroes dhe gerdhes war fordh kamm seulabrys hag ev y’n Konsel keffrys.  Ev a wodhya ma nag o kellys an Bysow bys vykken, mes ev a vynnas may typpen ni yndella; drefenn ev y honan dhe dhalleth desirya anodho.  Mes yth yw kudhys lieskweyth gwiryonedh yn gowyow: y'n Mor, salow via.'

'Ny via salow bys vykken,' yn-medh Gandalf.  'Yma traow pals y'n dowrow down; ha moryow ha tiryow a yll chanjya.  Nyns yw agan devar omma dhe dybi a-barth seson hepken, po nebes bewnansow a Wer, po oes kott a'n norvys.  Res yw dhyn hwilas gorfenn finek a'n godros ma, mar ny vo govenek dhyn y wul keffrys.'

'Ha ny vydhyn ni kavoes henna war'n fordhow dhe'n Mor,' a leveris Galdor.  'Y tybyn ni bos re beryllus an vyaj dhe dhehweles dhe Iarwain, rakhenna gorrys lemmyn yw fo dhe'n Mor yn-dann beryll a'n gwettha.  Y lever ow holonn dhymm Sawron dhe waytya ni dhe dreylya war-tu ha fordh an west, pan woer ev an pyth re hwarva.  Yndella y fydh ev kyns pell.  Diesedhys re beu an Naw dhe-wir, mes nyns yw henna namoy es ardak, kyns i dhe gavoes stedys erell yw skaffa.  Nyns eus saw nerth ow lehe Gondor lemmyn ow lettya orto rag keskerdhes gans nerth a-hys an arvoryow y'n North; ha mar kwra ev dos, owth omsettya erbynn an Touryow Gwynn ha'n Porthow, ny via diank rag an Elfow alemma rag diworth skeusow ow hirhe Norvys Kres.'

'Dre hirder hwath a vydh lettys an keskerdh na,' a leveris Boromir.  'Gondor a leha, dell leverydh.  Mes Gondor a sev, ha gorfenn y nerth yw pur grev keffrys.'

'Hwath ny yll hedhi y hewoelder an Naw,' yn-medh Galdor.  'Hag yma fordhow erell a gaffo ev nag yw gwithys gans Gondor.'

'Ytho,' yn-medh Erestor, 'yma diw fordh yn unnik, dell leveris Glorfindel seulabrys: po kudha an Bysow bys vykken; po y dhiswul.  Mes an dhiw yw dres agan nerth.  Piw a vydh digelmi an kolm ma ragon?'

'Nyns eus nagonan omma a yll gul yndella,' a leveris Elrond yn sad.  'Dhe'n leha, nyns eus nagonan a yll ragweles a pyth a hwarvo, mar kerdhyn ni war unn fordh po hy ben.  Mes yth yw kler, dell hevel dhymm, an fordh yw res dhyn.  Yth yw an esya an fordh war-tu ha'n west.  Rakhenna res yw bos honna gohelys.  Goelys vydh.  Y fias re venowgh an Elfow y'n fordh na.  Lemmyn, wor'tiwedh, yth yw res dhyn devnydhya fordh gales, fordh anragwelys.  Yma agan govenek y’n fordh na, mar pe govenek dhe-wir.  Kerdhes yn peryll - dhe Vordor.  Res yw dhyn dannvon an Bysow dhe'n Tan.'

 

 Y teuth taw arta.  Kynth esa ev y'n chi teg na, ow mires a-dreus dhe nans lenwys gans golow an howl ha son a dhowrow kler, Frodo a omglewas tewlder marwel yn y golonn.  Boromir a wayas, ha Frodo a viras orto.  Yth esa ev ow pysya orth y gorn meur hag ow talgamma.  Wosa pols ev a gewsis.

'Ny gonvedhav oll a hemma,' yn-medh ev.  'Saruman yw traytour, mes, a ny wowelas ev furder?  Prag y kewsowgh hwi pup-prys a gudhans ha distruyans?  Prag na dal dhyn tybi an Bysow Meur dhe dhos dhyn rag soedha ragon prest yn termyn a’n kalessa?  Dre wul devnydh anodho, Arlydhi Rydh a'n Dus Rydh a yll fetha an Eskar.  Henn yw an dra a wra an moyha own dhodho, dhe’m breus vy.

'Gwer Gondor yw kolonnek, ha nevra ny vydhons i omblegya; mes y hyllons i bos abattys.  Kolonnekter a'n jeves res a nerth kynsa, hag ena arv.  Devnydhyewgh an Bysow avel agas arv, mars eus nerth dhodho a'n par a leverowgh.  Synsewgh ev, ha mos war-rag dhe drygh!'

'Elas, ny yllyn ni,' a leveris Elrond.  'Ny yllyn ni devnydhya an Pennbysow.  Godhvedhys yw henna pur yn ta lemmyn.  Sawron a'n jeves ha gwrys o ganso y honan, ha drog yw yn tien.  Yth yw re vras y nerth, Boromir, rag bos devnydhys gans den arall herwydh y vodh, saw martesen an re gans nerth bras aga honan seulabrys.  Mes y’n jeves an Bysow peryll brassa hwath ragdha i.  Y legel ewl anodho kolonn.  Yndella Saruman.  Mar tomhwella neb huni a'n Fur Arloedh Mordor dre dhevnydhya an Bysow ma, gans y artys y honan, ev a omesedhsa ena war dron Sawron, hag Arloedh Du arall a omdhiskwedhsa.  Hag yth yw henna acheson arall mayth yw res distrui an Bysow: Y fydh ev peryllus, dhe’n Fur keffrys, hag ev y'n norvys.  Drefenn nag yw drog travyth yn kynsa.  Nyns o yndella Sawron keffrys.  Y’m beus own a gemmeres an Bysow rag y gudha.  Ny vydhav kemmeres an Bysow rag y dhevnydhya.'

'Ny vydhav evy,' a leveris Gandalf.

 Boromir a viras orta yn unn dhoutya, mes ev a benndropyas.  'Yndella re bo,' yn-medh ev.  'Ytho, yn Gondor res yw dhyn trestya y’n arvow eus dhyn.  Ha, dhe'n leha, hedra wittho an Fur an Bysow ma, ni a bes batalyas.  Martesen an Kledha a veu Terrys a yll lettya an liv20 hwath - mar heryas an dorn a'n doen giow Myghternedh Gwer yn le hendresor hepken.'

'Piw a woer?' a leveris Aragorn.  'Mes ni a vydh y brevi wor'tiwedh.'

'Bynner re dhelattyo pell an jydh,' yn-medh Boromir.  'Kyn na wrav vy pysi gweres, yma res dhyn anodho.  Y fien ni konfortys dre wodhvos tus erell dhe vatalyas ynwedh gans oll an maynys usi gansa.'

'Bydh konfortys ytho,' a leveris Elrond.  'Drefenn bos nerthow ha gwlaskordhow erell nag yw godhvedhys genes, hag yth yns i kudhys a-dhiworthis.  Y fer Anduin Veur dres tiransow pals, kyns dos erbynn Argonath ha Yetys Gondor.'

'Martesen, y fia gwell rag oll,' yn-medh Glóin an Korr, 'bos kesunys an nerthow ma oll ha devnydhys aga galloes yn kesoberek.  Yth esa bysowyer erell, le traytus, a vo devnydhys a-barthon.  An Seyth yw kellys ragon ni - mar ny gavas Balin bysow Thrór, hag o an diwettha; ny veu klewys travyth yn y gever a-ban veu ledhys Thrór yn Moria.  Y hallav vy diskudha lemmyn bos govenek a dhaskavoes an bysow na an acheson yn rann Balin dhe dhos.'

'Ny wra kavoes Balin bysow vyth yn Moria,' a leveris Gandalf.  'Thrór a'n ros dhe Thráin y vab, mes ny wrug yndella Thráin dhe Thoryn.  Synsys veu a-dhiworth Thráin yn-dann torment yn dorvaghow Dol Guldur.  Y teuth vy re dhiwedhes.'

'Agh, elas!' a grias Glóin.  'P'eur fydh dos dydh agan drog-gras?  Mes, hwath, yma an Tri.  Pyth eus a-dro dhe'n dri bysow usi dhe'n Elfow?  Bysowyer pur alloesek yns i, dell yw leverys.  A nyns esons i gwithys gans an Arlydhi Elf?  Mes gwrys ens i ynwedh gans an Arloedh Du nans yw hirneth.  Yns i diek?  My a wel arlydhi Elf omma.  A ny vynnons i leverel?'

Ny wrug an Elfow gorthyp vyth.  'A ny wruss'ta ow klewes, Glóin?' a leveris Elrond.  'Ny veu gwrys an Tri gans Sawron, ha nevra ny wrug ev aga thava.  Mes difenys yw dhe gewsel y’ga hever.  Y fydhav vy leverel saw hemma lemmyn y'n termyn ma a dhout; nyns yns i diek.  Mes nyns ens i gwrys avel arvow rag breseli po tryghi: nyns yw henna gis aga nerth.  Ny dhesiryas an re a's gwrug po krevder po gwarthevyans po rychys bernys, mes y'ga le konvedhes, gwrians ha yaghheans, rag gwitha annemmys traow oll.  Gwaynys veu a traow ma yn neb myns gans Elfow Norvys Kres, kyn feu yndella gans duwon.  Mes oll re beu gwrys gans an re a dhevnydh an Tri a wra treylya yn aga diswrians, ha'ga brys ha kolonn a wra dos ha bos diskudhys dhe Sawron, mar taskaffo ev an Onan.  Y fia gwell ma na ve gwrys an Tri.  Yndella yw y vynnas.'

'Mes pandr'a hwarvia ytho, mar pe distruys an Bysow a Rewl, dell gusulydh?' a wovynnas Glóin.

'Ny wodhon ni yn surneth,' a worthybis Elrond yn trist.  'Yma govenek dhe nebes may teffo ha bos rydh an Tri Bysow, na wrug Sawron aga thava, rag may hallo aga mestrysi dasyaghhe goliow a wrug ev y'n norvys.  Mes martesen pan ve gyllys an Onan, y fyllsa an Tri, hag y fydh ankovhes meur a draow teg.  Yndella ow kryjyans vy.'

'Y’s teves mynnes an Elfow oll dhe berthi an argoll ma,' yn-medh Glorfindel, 'mar pe terrys nerth Sawron dredho, ha kemmerys dhe-ves bys-vykken own a'y vestrynses.'

'Yndella y tehwelyn ni arta dhe dhistruyans an Bysow.' a leveris Erestor, 'mes, hwath, nyns on ni nes dh'y wul.  Py galloes eus a’gan beus rag kavoes an Tan may feu ev gwrys ynno?  Honn yw an hyns a dhesper.  Y lavarsen vy follneth, mar ny’m difennas furder hir Elrond.'

'Yw po desper po follneth?' a wovynnas Gandalf.  'Nyns yw desper, drefenn bos desper neppyth rag an re a wel an gorfenn dres dout oll.  Ny wren ni yndella.  Furder yw dhe aswonn res, pan veu poesys fordhow erell oll, kyn havallo avel follneth dhe'n re a syns orth govenek fals.  Wel, devnydhyn ni follneth avel agan mantell, vayl a-rag dewlagas an Eskar!  Drefenn ev dhe vos pur fur, hag ev a boes pup-tra yn funys war vantol y vikenn.  Mes an unn musurans a worr ev yw desir, desir a nerth; hag yndella a vreus ev kolonnow oll.  Yn y golonn y honan ny vydh dos an tybyans nebonan dh'y nagha, wosa kavoes an Bysow ni dhe assaya y dhistrui.  Mars assayn ni hemma, ni a vydh dres y reknans.'

'Rag tekkenn dhe'n leha,' a leveris Elrond.  'Y fydh res a gerdhes war an fordh, mes pur gales vydh.  Ny wra na nerth na furder agan doen pell warnedhi.  Y hyll bos assays an negys ma gans an re wann gans kemmys a wovenek ha'n re grev.  Lieskweyth yth yw henna gis an gwreythresow a way rosow an norvys: gwrys yns i gans dornow byghan drefenn bos res yndella, hedra virro dewlagas meur yn tuyow erell.'

'Da lowr, da lowr, Mester Elrond!' a leveris Bylbo distowgh.  'Na lavar travyth moy!  Kler lowr yw an pyth a brofydh.  Bylbo an hobbyt gokki a dhallathas an negys ma ha res yw dhe Vylbo y worfenna, po gul gorfenn anodho y honan.  Pur attes en vy omma, ow pesya skrifa ow lyver.  Mar mynnydh godhvos, yth esov vy ow skrifa diwedhyans anodho lemmyn.  My re dybsa skrifa: hag ev a vewas yn lowen alena rag, bys yn diwedhva y dhydhyow.  Diwedhyans da yw ev ha nyns yw gweth drefenn bos devnydhys kyns.  Lemmyn y fydh res dhymm chanjya henna: dell hevel, ny vydh gwir; hag yn neb kas, apert yw bos res a nebes chaptraow moy, mar pewav dh'aga skrifa.  Pla drog yw.  P'eur fydh res dhymm dalleth?'

Boromir a viras orth Bylbo gans marth, mes y vinhwarth a fyllis pan welas ev oll an re erell dhe woslowes orth an hobytt koth gans revrons sevur.  Glóin yn unnik a vinhwarthas, mes y vinhwarth a dheuth dre govyow koth.

'Heb mar, Bylbo ker,' a leveris Gandalf.  'Mars o gwir ty dhe dhalleth an negys ma, y fia gwaytyans ty dh'y worfenna.  Mes ty a woer yn ta lowr lemmyn bos dalleth braslavar re vras rag den piwpynag a vo, ha rann vyghan hepken yw gwrys yn mysk gweythresow meur gans neb den a vri.  Nyns yw res dhis omblegya!  Kyn feu leverys an deskrifans yn gwiryonedh, ha nyns eus dout vyth dhyn ty dhe wul profyans kolonnek der ges.  Mes yth yw profyans yw dres dha nerth, Bylbo.  Ny yllydh daskemmeres an dra ma.  Tremenys war-rag yw.  Mars eus res dhis a gusul moy a-dhiworthiv, y lavarav bos gorfennys dha rann, saw avel kovadhor martesen.  Gorfenn dha lyver, ha gas anchanjys an diwedhskrif!  Yma govenek ragdho hwath.  Mes bydh parys dhe skrifa hollyver21, pan dhehwellons i.'

Bylbo a hwarthas.  'Nevra ny resys dhymm kusul hweg kyns dhe'm brys vy,' yn-medh ev.  'Drefenn bos da dha gusul anhwek oll, my a omwovynn mar pe drog an gusul ma.  Mes, herwydh ow breus, nyns eus na nerth na chons da gesys dhymm rag dyghtya orth an Bysow.  Ev re dhevis, ha ny wrug evy.  Mes lavar dhymm piw yns ynsi?'

'An dus a vydh dannvenys gans an Bysow.'

'Poran!  Piw vydhons i?  'Dell hevel dhymm, honn yw an dra yw res dhe'n Kusulyans ma ervira, hag an dra yn unnik yw res y ervira.  Martesen Elfow a yll seweni dre gows yn-unnik, ha Korryon a yll perthi skwithter meur; mes  hobbytt koth ov vy hepken, ha da yw genev ow boes dhe hanterdydh.  A ny yllowgh hwi dewis nebes henwyn lemmyn? Poken y dhelatya bys pan vo gorfennys li?'

Nyns esa gorthyp a-dhiworth nagonan.  Y sonas an klogh hanterdydh.  Hwath ny gewsis nagonan.  Frodo a woviras orth an fasow oll, mes nyns ens i treylys war-tu hag ev.  An Konsel oll a esedhas war-woeles aga dewlagas, haval i dhe dybi yn town.  Euth meur a goedhas warnodho, haval ev dhe wortos ervirans a neb breus a ragweli ev dre hirneth mes gans govenek koeg ma na ve ev kewsys.  Ewl owth oversettya a lenwis y golonn oll; ewl rag powes ha triga yn kres ryb Bylbo yn Pansaven.  Wor'tiwedh dre omherdhyans ev a gewsis, gans marth orth klewes y eryow y honan, haval orth bos neb bodh arall ow tevnydhya y lev byghan.

'Y fydhav evy kemmeres an Bysow,' a leveris ev, 'kyn na wonn vy an fordh.'

Elrond a sevis y dhewlagas ha mires orto, ha Frodo a omglewas bos pechys y golonn gans tynnder tromm y lagattans.  'Mar konvedhav gwir oll a glewis vy,' yn-medh ev, 'y tybav bos apoyntys an oberenn ma ragos, Frodo; ha mar ny gevydh tejy fordh, ny wra nagonan.  Hemm yw termyn an Shayragh22, pan sevons i a-dhiworth aga farkow kosel ha krena touryow ha kusulyansow an Meur.  Piw a allsa y ragweles, yn-mysk an Fur oll?  Po, mars yns i fur, prag y hwaytsens i y wodhvos, kyns seni an our poran?

'Mes, yth yw begh poes.  Mar poes yth yw ma nag allsa nagonan y worra war onan arall.  Ny'n gorrav vy warnas.  Mes, mara'n kemmerydh dre vodh, y leverav bos gwir dha dhewis; ha kyn fe kuntellys warbarth oll an kowetha-elf koth, Hador, ha Húrin, ha Túrin, ha Beren meur, dha esedh jy a via y'ga mysk.'

'Mes n’ wre’ta y dhannvon y honan, a wre’ta, a Vester?' a grias Sam, na allas ev omhedhi y lev pella, yn-dann lamma diworth an gornell mayth esedhsa ev yn kosel war an leur.

'Ny vynnav dhe-wir! a leveris Elrond, yn-dann dreylya war-tu hag ev gans minhwarth.  'Yth edh tejy, dhe'n leha, ganso.  Nyns yw galladow dha dhiberth a-dhiworto dhe-wir, pan veu ev gelwys dhe gusulyans kevrinek ha ny veus jy keffrys.'

Sam a esedhas, yn-dann rudha ha hanasa.  'Homm y’ roes vras a wrussyn ni neuvya ynni, Mr. Frodo!' yn-medh ev, yn-dann shakya y benn.    

*1 Roesowrlin  (f.n.) Gossamer

*2 Diskudha yn  Used here to mean 'explore'

*3 Ispennys  Derived as part of a theoretical verb 'ispanna' from m.n. 'ispann' - 'lining of clothing'.      This has superceded the original solution of 'pervedhys'; derived from 'pervedh' -      ('interior') / 'pervedhel' - ('internal') and implying a theoretical verb 'pervedhya' - 'to     internalise / create an interior part'

*4 Konna-bond  (m.n.) Collar (separate from clothing) - as distinct from a theoretical 'konna-pleg' - collar-    piece integral to clothing.

*5 Boldryk  (m.n.)  Baldric

*6 Terleverel  To stutter/stammer

*7 Nerthriv  (m.n.)  Strength (of numbers)

*8 Estagh   Easterlings

*9 Kaskowethas  (m.n.) Company (subordinate unit of a battalion)

*10 Hanteragh / Hanterden Halfling (race) / Halfling (individual)

*11 Kewernemmys  Weather-stained

*12 Dunadanagh  Dunadain (the race of the Men of the West)

*13 Hendresor  (m.n.) Heirloom

*14 Dydhgerdh  (m.n) 'A day's walk/march'. Cognate with the concept of a 'league' - (an hour's walk).

*15 Annowngoelyek  Necromancer - From 'Annown' (abode of the ancestors) + 'Koelyek' (diviner); 'one     who practices divination by communication with the dead'.

*16 Gowydhenn  Sapling

*17 Horngastell  Isengard ('Iron Fortress' in the common tongue, from the Sindarin 'Angrenost')

*18 Skeusloes  Approximation of 'Shaddowfax' from old obsolete old English 'sceadu-faex' meaning     'having grey mane and coat'.

*19 Moryoneri  'Ants' nest', based on 'koneri', being an underground complex of tunnels.

*20 Lettya an Liv  Analagous with 'stem the tide'.

*21 Holyver   Sequel (book)

*22 Shayragh  Shire-folk (not all hobbits live in the Shire)