13. Meur a Vetyansow

Nessa Skrif ow pos gwrys - Second Draft under construction

Frodo a dhifunas hag aswonn ev dhe worwedha yn gweli.  Y gynsa tybyans o ev dhe goska re, wosa hunros hir hag anhwek esa ow skolkya hwath orth amal y gov.  Po, martesen, ev re beu klav.  Mes yth esa semlans koynt dhe'n nen; gwastas o, hag yth esa kebrow du ha kervys yn fethus dhodho.  Ev a worwedhas nebes pella, ow mires orth golowynnow a howlsplann orth an fos, hag ow koslowes orth son dowrlamm.

'Ple'th esov vy, ha py eur yw?' a wovynnas ev orth an nen.

'Yn chi Elrond, ha deg eur y'n myttin yw,' a leveris lev.  'Myttin peswara warn ugens a vis Hedra, mar mynnydh godhvos.'  

'Gandalf!' a grias Frodo, yn-dann omsevel dhe esedha y’n gweli.  Yth esa an pystrier koth owth esedha yn kador orth an fenester igor.

'Gwir,' yn-medh ev,  'omma yth esov, ha ty yw feusik bos omma, ynwedh, wosa oll an traow gokki re wruss'ta a-ban essys jy tre.'

Frodo a worwedhas arta.  Ev a omglewas re attes ha re hebask dhe argya, hag yn neb kas, ny wrug ev tybi ev dhe waynya neb argyans.  Ev o difun yn tien lemmyn, hag yth esa kov a'y vyaj ow tehweles: an 'skochfordh' terroesus dre'n Koes Koth; an droglamm y'n Hoba ow Tonsya; ha'y folneth dre worra an Bysow dh'y vys y'n kommynn yn-dann Benngewer.  Hag ev ow tybi a-dro dhe'n traow ma oll hag assaya, heb seweni, dri dh'y gov y dhevedhyans yn Pansaven, yth esa taw hir nag o terrys gans travyth saw hwythow kosel pib Gandalf, hag ev ow hwytha kylghow-mog dres an fenester.

'Ple'ma Sam?' a wovynnas Frodo wor'tiwedh.  'Hag yw an re erell da lowr?'

'Yns, salow ha yagh yns i oll,' a worthybis Gandalf.  Yth esa Sam omma bys ma’n dannvenis vy dhe-ves rag kavoes nebes powes, nans yw a-dro dhe hanter our.'

'Pandr'a hwarva dhe'n Rys?' a wovynnas Frodo.  'Puptra a hevelis bos pur ankler, yn neb fordh; hag yndella yth yw hwath.'

'Henn a via gwiw.  Yth eses'ta ow talleth hepkorr,' a worthybis Gandalf.  'Yth esa an goli orth dha fetha wor'tiwedh.  Dres agan gweres a vies wosa nebes ouryow moy.  Mes yma nerth marthus ynnos, ow hobbyt ker!  Ha ty a dhiskwedhas yndella y'n Krug. Henn o nes dhe'n als1: martesen an peryllussa pols hwath.  Y'm beus hwans may halles bos kreffa orth Penngewer.'

'Dell hevel, ty a woer meur seulabrys,' a leveris Frodo.  Ny gewsis vy dhe'n re erell a-dro dhe'n Krug.  Y'n kynsa tro re euthyk o, hag a-wosa yth esa traow erell dhe dybi a-dro dhedha.  Fatell wodhydh tejy yn y gever?'

'Ty re gewsis meur ha ty ow koska, Frodo,' yn-medh Gandalf yn hwar, 'ha nyns o kales ragov dhe redya dha vrys ha'th kov.  Na vydh prederus!  Kyn leveris vy "gokki" kyns, nyns o henna ow styr.  Pes da ov vy ahanas - ha'n re erell.  Kowlwrians hardh yw dhe dhos dh'omma der peryllow a'n par na, hag an Bysow genes hwath.'

'Nevra ny'n gwrussen ni heb Hirgarr,' a leveris Frodo.  'Mes yth esa res dhyn ahanas jy.  Ny wodhyen vy an pyth dhe wul hebos.'

'Delatys en vy.' a leveris Gandalf, 'ha nammna wrug an ardak na agan fetha.  Mes, hwath, nyns ov vy sur; martesen an dra o gwell yndella.'

'Yma hwans dhymm may leverri orthiv an pyth a hwarva!'

'Wosa pols gwiw!  Difennys os na gewssi na brederi a-dro dhe dravyth hedhyw, warlergh arghadow Elrond.'

'Mes kewsel a'm lettsen rag tybi hag omwovynn, hag yw skwithus y'n keth myns,' a leveris Frodo.  'Difun yn tien ov vy lemmyn, hag y perthav kov a draow pals yw res aga igeri.  Prag yth es’ta delatys?  Y tal dhis igeri henna dhymm dhe'n leha.'

'Kyns pell y klewydh oll a via da genes godhvos,' yn-medh Gandalf.  'Ni a wra kuntelles, kettell vi yagh lowr.  Y'n eur ma, ny leverav namoy es my dhe vos synsys avel keth.'

'Ty!' a grias Frodo.

'Gwir, My, Gandalf Loes,' a leveris an pystrier yn sad.  'Yma nerthow pals war'n norvys, a-barth da ha drog.  Nebes anedha yw meurra agesov vy.  Nyns en vy musurys hwath erbynn nebes anedha.  Mes yma termyn a henna ow tos.  An Arloedh Morgul ha'y Varghogyon Dhu re dheuth war-rag.  Yma bresel ow pos ordenys!'

'A wodhyes'ta  a-dro dhe'n Varghogyon seulabrys - kyns my dh'aga metya?'

'Godhyen.  Yn hwir, my re leveris orthis yn aga hever seulabrys; awos an Varghogyon Dhu dhe vos Bysowvoekkaow2 , Naw Gwas Arloedh an Bysowyer.  Mes ny wodhyen vy i dhe sevel arta poken y fisen vy genes a-dhesempis.  Ny glewis vy nowdhow anedha kyns my dhe asa diworthis mis Metheven; mes res yw leverel an hwedhel na diwettha.  A-lemmyn, ni re beu sawys diworth terroes, gans Hirgarr.'

'Gwir,' a leveris Frodo, 'Hirgarr yth yw a’gan sawyas.  Mes yth en vy ownek anodho yn kynsa tro.  Ny drestyas Sam ynno, dhe'm brys vy, kyns ni dhe vetya gans Glorfindel yn neb kas.'

Gandalf a vinhwarthas.  'My re glewas meur a-dro dhe Sam,' yn-medh ev.  'Nyns eus dout vyth dhodho lemmyn.'

'Pes da ov,' a leveris Frodo.  'Drefenn bos Hirgarr pur dha genev.  Nyns yw pur dha lavar gwiw martesen.  Kar yw ev dhymm; kynth yw ev koynt, hag asper a dermyn dhe dermyn.  Dhe wir, ev yw haval orthis jy lieskweyth dhe'm brys vy.  Ny wodhyen vy bos tus avel henna yn mysk an Dus Vras.  My a dybis, wel, i dhe vos bras, ha nebes gokki: kuv ha gokki haval orth Baydhelenn, po gokki ha tebel haval orth Wella Redenek.  Mes ny wodhyn ni meur a-dro dhe Wer y'n Shayr, marnas martesen Tus Tirvrenn.'

'Ny wodhydh meur y'ga hever i ynwedh, mar tybydh bos gokki Baydhelenn koth,' yn-medh Gandalf.  Ev yw fur lowr war y dir y honan.  Ev a dyb le es dell gews ev, ha lentta; mes hwath ev a yll gweles dre fos a vrykk wosa termyn lowr (dell leverons yn Brenn).  Mes yma neb lies gesys yn Norvys Kres haval orth Aragorn mab Arathorn.  Agh an Myghternedh a-dhiworth dres an Mor yw ogas gorfennys.  Martesen an Bresel an Bysow ma a vydh aga diwettha aneth.'

'A leverydh yn hwir bos Hirgarr den a'n Myghternedh Goth?' a wovynnas Frodo gans marth.  'My a dybis i dhe dhisomdhiskwedhes nans yw termyn hir.  Ny dybis vy ev dhe vos namoy es Pellgerdher.'

'Namoy es Pellgerdher!' a grias Gandalf.  'Frodo ker, henn yw an pyth yw Pellgerdhoryon, diwettha remenant y'n North a'n dus veur, Gwer an West.  I re weresas orthiv kyns; hag y fydh res dhymm a'ga gweres y'n dydhyow ow tos; drefenn ni dhe dhrehedhes Pansaven, mes nyns yw homma powesva an Bysow.'

'Nag yw martesen,' a leveris Frodo.  'Mes bys y'n termyn ma nyns esa tybyans dhymm dres dos omma; hag yma govenek dhymm ma na vo res dhymm mos pella.  Pur deg yw dhe bowes yn unnik.  Yth esa mis a dhivroedh hag aneth dhymm ha dhe'm brys vy henn o lowr rag ow bodh.'

Ev a dheuth taw ha degea y dhewlagas.  Wosa pols ev a gewsis arta.  'Yth esen vy owth amontya,' yn-medh ev, 'ha ny allav vy dri an somenn bys dhe'n peswara warn ugens a vis Hedra.  Res yw bos an kynsa warn ugens.  Sur ov ni dhe dhos dhe'n Rys dhe'n ugensves.'

'Ty re gewsis hag amontya moy es dell yw da ragos,' a leveris Gandalf. 'Fatell yw gans an tu ha'n skoedh lemmyn?'

'Ny wonn,' a worthybis Frodo.  'Nyns eus omglewes dhedha vytholl: hag yw gwellheans, mes' - ev a wrug assay - 'y hallav gwaya ow bregh nebes arta.  Yma bywnans ow tehweles dhedhi.  Nyns yw yeyn,' a geworras ev, yn-dann dava orth y dhorn a-gledh gans y dhorn a-dheghow.

Da!' yn-medh Gandalf.  'Yma hi ow tasyaghhe yn skon.  Kyns pell ty a vydh yagh arta.  Elrond re'th yaghhas: ev re dhyghtyas orthis dre dhydhyow, a-ban veus dres omma.'

'O dydhyow?' a wovynnas Frodo.

'Wel, peder nos ha tri dydh, yn kewar.  An elfow a'th tros diworth an Rys yn nos an ugensves, ha henn yw an termyn may hwruss'ta kelli dha reknans.  Prederys yn euthyk yth en, ha skantlowr ny wrug Sam dha asa, po nosweyth po dydhweyth, saw rag delivra messachys.  Elrond yw mester a yaghheans,  mes arvow an Eskar yw marwel.  Dhe wir, nyns esa govenek meur dhymm; drefenn bos gogrys dhymm bos neb dernik diworth an lown y'n goli deges.  Mes ny veu kevys kyns nyhewer.  Ena, Elrond a removyas skyrrenn.  Ynkleudhys yn town o, hag yth esa hi ow kwaya war-ji.'

 Frodo a grenas hag ev ow perthi kov a'n gollell fell gans lown kribys a dhisomdhiskwedhas yn dorn Hirgarr.  'Na vydh prederus!' a leveris Gandalf.  'Gyllys yw lemmyn.  Teudhys yw.  Ha dell hevel hobbytow a wann pur yn lent.  My re aswonnis breseloryon grev a'n Dus Vras a via fethys yn skon gans an skyrrenn na a berthsys jy dre seytek dydh.'

'Pandra wrussens i dhymm?' a wovynnas Frodo.  'Pyth esa an Varghogyon owth assaya gul?'

'I a assyas pechya dha golonn gans kollell-Morgul a bes y'n goli.  Mar piens i sewen, ty a dhothya ha bos an keth ha dell yns i, mes gwanna hag isrenkel dh'aga arghadow.  Ty a dhothya ha bos tarosvann yn-dann rewl an Arloedh Du; hag ev a'th tormentsa rag assaya gwitha diworto y Vysow.  Mars o galadow torment brassa es bos ledrys an Bysow a-dhiworthis ha'y weles orth y dhorn.'

'Da yw genev na wodhyen vy an peryll euthyk!' yn-medh Frodo yn hwann.  'Ownek en vy a'm mernans heb mar; mes mar kodhvien vy moy, ny vedhsen vy gwaya vytholl.  Marthus yw my dhe dhiank!'

'Gwir, po chons da po tenkys re weresas orthis,' a leveris Gandalf, 'ha kolonnekter ynwedh.  Ny veu tevys dha golonn saw dha skoedh yn unnik a veu pechys; drefenn ty dhe settya er y bynn yn kettep tro3.  Mes euthyk ogas dhe'n als o, dell leverir.  Y feus peryllys an moyha gans an Bysow orth dha vys, rag y'n tro na yth eses'ta dha honan hanter a-ji y’n norvys-tarosvann, hag y hallsens i dha synsi.  Ty a allas aga gweles, hag i a allas dha weles jy.'

'My a woer,' yn-medh Frodo.  'Ass o euthyk aga semlans!  Mes prag y hyllsyn ni oll gweles aga mergh?'

'Drefenn i dhe vos mergh gwir;  kepar dell yw gwir an hukys du a omwiskons rag ri furv dh'aga thravythter4 pan esons i ow tyghya gans tus vew.'

'Prag y perth an mergh du na marghogyon a'n par na?  Pub eneval arall yw dyegrys pan dheuthons i yn ogas, margh-elf Glorfindel ynwedh.  An keun a oul hag an goedhow a us orta.'

'Drefenn bos genys ha megys an mergh na yn gonis an Arloedh Du yn Mordor.  Nyns yw tarosvannow oll y wesyon ha chatel!  Yma orkow ha kowrvoekkaow, yma vilvleydhes5 ha denvleydhes6 ; hag yth esa, ha hwath yma meur a Wer, breseloryon ha myghternedh, a gerdh yn few yn-dann an Howl mes hwath ymons i yn-dann y rewl.  Hag yma aga niver owth ynkressya dydh ha dydh.'

'Pyth yw studh Pansaven ha'n Elfow?  Yw salow Pansaven?'

'Yw, y'n eur ma, bys pan vo fethys puptra arall.  Yma own dhe'n Elfow a'n Arloedh Du hag i a fi a-dheragdho, mes nevra namoy ny wrons i goslowes orto na soedha ragdho.  Hag omma yn Pansaven a drig hwath nebes a'y eskerens chyf: an Furelfow7, arlydhi an Eldar a-dhiworth an tiryow dres an pella moryow.  Nyns eus own dhedha a'n Bysowvoekkaow, drefenn an re re drigas y'n Wlaskor Vennesik8 a vew y'n keth tro y'n dhew norvys, hag yma nerth meur dhedha erbynn traow ha gweladow hag anweladow.

'My a dybis my dhe weles denfurv wynn a splannas ha ny dheuth ha bos godewl haval orth an re erell.  O henna Glorfindel ytho?'

'O, ty a'n gwelas dre bols y'n furv dell yw ev y'n tu arall: den galloesek a'n Kynsa-genys.  Arloedh-elf yw ev a linyeth a bennsevigow.  Dhe wir, yma nerth yn Pansaven dhe sevel erbynn nerth Mordor, dre bols: hag yn leow erell y trig nerthow erell hwath.  Yma nerth a eghenn arall y'n Shayr ynwedh.  Mes tylleryow a'n par na a vydh dos ha bos ynysow yn-dann omsettyans, mar pes traow dell yns i y'n eur ma.  Yma'n Arloedh Du ow korra war-rag oll y nerth.'

'Mes, hwath,' a leveris ev, ow serthi distowgh ha herdhya war-rag y elgeth, diwedhyn ha kompes y varv haval orth gwiver,  'res yw dhyn gwitha agan kolonn.  Ty a vydh dasyaghhes kyns pell, mar ny wrav vy kewsel orthis bys dhe'th mernans.  Yth esos'ta yn Pansaven, ha nyns yw res dhis prederi a-dro dhe dravyth y'n eur ma.'

'Nyns eus kolonn dhymm rag y witha,' yn-medh Frodo, 'mes nyns ov vy prederus y'n eur ma.  Ri dhymm nowodhow a'm kowetha, ha leverel orthiv penn an dra orth an Rys, dell wovynnav, ha pes da vydhav rag an termyn.  Wosa henna y fydhav koska arta, dell dybav: mes ny vydhav galloes degea ow dewlagas kyns ty dhe worfenna an hwedhel ragov.'

Gandalf a wayas y gador ryb an gweli, ha mires orth Frodo gans rach.  An liw re dhehwelsa dh'y fas, hag y dhewlagas o kler, ha difun yn tien ha war.  Yth esa ev ow minhwerthin, ha dell hevelis yth esa boghes kamm dhodho.  Mes dhe vrys an pystrier yth esa chanj byghan, martesen tamm byghan a vollder a-dro dhodho, hag yn arbennik a-dro dh'y dhorn a-gledh esa ow korwedha yn-mes war an lenn.

'Mes, hwath, res yw dhe watya henna,' a dybis Gandalf.  'Ny wrug ev hanter an vyaj hwath, ha pynag a vo y dhiwedhva ny yll darleverel nagonan, Elrond keffrys.  Ny vydh drog, dell dybav.  Martesen ev a wra dos ha bos haval orth gwedrenn lenwys gans golow kler rag lagasow a yll y weles.'

'Dha semlans yw splann,' a leveris ev yn ughel.  'Yth argellav vy hwedhel berr heb hwilas kusul Elrond.  Mes pur verr, yn sur, hag a-wosa res yw dhis koska arta.  Hemm yw an pyth a hwarva, dell y’n konvedhav vy.  An Varghogyon a dheuth orthis yn poran, kettoeth ha ty ow fia.  Nyns esa res dhedha gidyans a-dhiworth aga mergh namoy: ty re dhothya ha bos gweladow dhedha, drefenn ty dhe vos orth amal aga norvys seulabrys.  Hag ynwedh, yth esa an Bysow orth aga thenna.  Dha gowetha a lammas a-denewen, 'mes an fordh, poken y fiens i knoukys dhe'n dor.  I a wodhya nag esa travyth a allas dha sawya, mar ny allas an margh gwynn y wul.  An Varghogyon o re skav dhe dremena dresta, ha re rag settya er aga fynn.  A-droes, ny allsa Glorfindel hag Aragorn warbarth sevel erbynn oll an Naw yn kettermyn.

'Pan veu tremenys an Bysowvoekkaow, dha gowetha a boenyas war aga lergh.  Ogas dhe'n Rys yma kew vyghan ryb an fordh kudhys gans nebes gwydh istevys.  Y'n tyller na i a enowis tan yn skon;  drefenn Glorfindel dhe wodhvos liv dhe dhos, mar kwrug assaya treusi an Varghogyon, hag ena y fia res dhodho dyghtya orth an re anedha a veu gesys dh'y du ev a'n avon.  Kettoeth ha'n liv dhe omdhiskwedhes, ev a fistenas war-rag, gans Aragorn ha'n re erell war y lergh gans yttewi ow leski.  Maglennys ynter tan ha dowr, ha dre weles Arloedh-elf diskwedhys yn sorr, amayys ens, hag aga mergh a veu lenwys gans muskotter.  Tri anedha a veu degys dhe-ves gans kynsa omsettyans an liv;  an re erell a veu tewlys y'n dowr gans aga mergh hag oversettys.'

'Yw henna gorfenn an Varghogyon Dhu?' a wovynnas Frodo.

'Nag yw,' yn-medh Gandalf.  'Gwirhaval yw aga mergh dhe verwel, hag evredhys yns i hebdha i.  Mes ny yll bos distruys an Bysowvoekkaow aga honan mar es.  Byttegyns, nyns eus skila rag own dredha y'n eur ma.  Dha gowetha a dreusis wosa an liv dhe dremena; hag i a'th kavas, ow korwedha fas war'n dor dhe benn an lann, gans kledha terrys yn-dannos.  Yth esa an margh ow sevel yn-dann witha rybos.  Gwannliwek ha yeyn es'ta, hag yth esa own dhedha ty dhe vos marow, po gweth.  Gwerin Elrond a's metyas, hag i orth dha doen yn lent war-tu ha Pansaven.'

'Piw a wrug an liv?' a wovynnas Frodo.

'Elrond a'n erghis,' a worthybis Gandalf.  'Yma avon an nans ma yn-dann y nerth, ha hi a vydh liva gans sorr pan vo edhomm dhodho degea an Rys.  Kettoeth ha kapten an Bysowvoekkaow dhe dhos y'n dowr an liv a veu livrys.  Y fynnav leverel bos nebes manylyon keworrys genev vy: ny wruss'ta aga gweles martesen, mes nebes tonnow a wrug furv mergh gwynn bras gans marghek kann ow splanna; hag yth esa meur a belveyn9 ow rolya hag ow mala.  Dre bols yth esa own dhymm ni dhe livra omsettyans re wyls, hag y tothya ha bos an liv mes a'gan rewl ha'gas doen dhe-ves.  Yma nerth bras y'n dowrow a dheu diworth erghow an Menydhyow Niwlek.'

'Yma puptra ow tehweles dhymm lemmyn.' a leveris Frodo: an bedhyglans meur.  My a dybis my dhe veudhi, gans ow howetha, ow eskerens hag oll.  Mes ni yw salow lemmyn!'

Gandalf a viras yn skon orth Frodo, mes ev re dhegesa y dhewlagas.  'Gwir, hwi oll yw salow rag an termyn dell yw.  Kyns pell y fydh kevywyans ha lowender rag solempnya trygh Rys Bruinen, hag y fydhowgh hwi oll ena yn savlaow enorys.'

'Splann!' yn-medh Frodo.  'Marthus yw Elrond ha Glorfindel hag arlydhi mar vras, ha Hirgarr ynwedh, dhe vos movys ha diskwedhes orthiv kemmys a guvder.'

'Wel, yma skilaow pals i dhe wul yndella,' a leveris Gandalf, yn unn vinhwerthin.  'My yw unn skila dha.  An Bysow yw onan arall: ty yw an Bysowdheger.  Ha ty yw her Bylbo, an Bysowdrover.'

'Bylbo ker!' yn-medh Frodo yn koskek.  'Yth omwovynnav a'n tyller may ma ev.  Yma hwans dhymm may fo ev omma ha klewes oll yn y gever.  Y hwrussa dhodho hwerthin.  An vugh a lammas dres an Loer!  Ha'n kowrvoekka truedhek!'  Kettoeth ha'n ger na ev a goedhas yn kosk down.  

Frodo o salow y'n Diwettha Chi Hebask dhe du est an Mor.  An chi na o, dell lavarsa Bylbo nans yw hirneth, 'chi perfeyth, mars yw da genes po boes po kosk, hwedhla, po kana po travyth saw esedha ha tybi, po kemmysk teg a oll anedha'.  Bos ena yn sempel o kur rag skwithter, own, ha tristans.

An gorthugher a besyas ha Frodo a dhifunas arta, ha ny wrug ev omglewes bos res dhodho po powes po kosk, mes yn y vrys yth esa tybyansow a voes ha diwes, hag yn hwirhaval, kana ha hwedhla a-wosa.  Ev a asas an gweli hag aswonn bos y vregh ogas mar dhe-les dell o bythkweth kyns.  Ev a gavas dillas glan a bannweyth gwyrdh restrys parys ragdho, gwiw yn kewar aga braster.  Hag ev ow mires yn gweder, amovys o ev dhe weles dastewynnyans anodho y honan moenna dres eghenn es dell govhas ev: Yth esa semlans dhodho marthus haval orth noy yowynk Bylbo a wre gwandra gans y ewnter y'n Shayr; mes an dewlagas a viras orto yn prederus.

'Yn hwir, ty re welas nebes traow a-ban yksys diworth gweder y'n diwettha tro,' a leveris ev dh'y dhastewynnyans.  'Mes lemmyn y fydh kuntelles lowen!'  Ev a ystynnas y dhiwvregh ha hwibana ton.

 Y'n pols na y teuth knouk orth an daras, ha Sam a dheuth a-ji.  Ev a boenyas dhe Frodo ha synsi y dhorn a-gledh yn hwohelus.  Ev a's palvas yn hwar hag ena rudha ha treylya dhe-ves yn hast.

'Hou, Sam!' a leveris Frodo.

'Toemm yw!' yn-medh Sam.  'Dha dhorn, Mr. Frodo.  Hi o pur yeyn dre'nosow ‘ir.  Mes glori ‘a gwynnvys!' a grias ev yn-dann dreylya a-dro, ow tonsya war an leur, splann y dhewlagas.  'Splann yw dhe'th weles 'mes a weli hag omdhehwelys10 arta, syrr!  Gandalf ‘wrug govynn orthiv dhe dhos ha gweles mars os'ta parys dh’dhos y’nans, ha my ‘wrug tybi bos ges.'

'Parys ov,' a leveris Frodo.  'En ha hwilas an re erell a’n bagas!'

'My ‘yll dha gemmeres dhedha, syrr,' yn-medh Sam.  'Chi bras yw an huni ma, ha pur goynt.  Pup-prys ‘ma tamm arall dh'y dhiskudha, ha ny wodhir an pyth eus ‘dro dhe'n nessa kornell.  Hag elfow, syrr!  Elfow omma, hag Elfow ena!  Nebes anedha ‘vel myghternyow, splann ha sevur; ha nebes yw mar lowen ‘a fleghes.  Hag ass eus ilow ha kana!  Kyn nag esa termyn po kolonn lowr dhymm dhe woslowes orth meur a-ban wrussyn ni dos omma.  Mes ‘th esov ow talleth aswonn nebes manerow an le.'

'My a woer an traow re wruss'ta, Sam,' a leveris Frodo, yn-dann synsi y vregh.  'Mes ty a vydh lowen haneth, ha goslowes rag lenwel dha golonn.  En, ha’m gidya a-dro dhe'n kornellow!'

Sam a'n ledyas a-hys nebes helfordhow10a hag yn-nans grisyow pals hag yn-mes yn lowarth ughel a-ugh glann serth an avon.  Yth esa y gowetha owth esedha yn porth dhe du an chi ow mires war-tu ha'n est.  Skeusow re dewlhas y'n nans a-woeles, mes yth esa golow hwath orth fasow an menydhyow pell a-ugh.  An ayr o toemm.  Son a dhowr ow resek hag ow koedha o ughel, hag ayr an gorthugher o lenwys gans ethenn vedhel a wydh ha bleujennow, kepar dell dreynyas hav hwath yn lowarthow Elrond.

'Splann!' a grias Pyppyn, yn-dann lamma yn-bann. 'Ottomma agan kenderow nobyl!  Gwrewgh hyns rag Frodo, Arloedh an Bysow!'  

'Taw taves!' a leveris Gandalf a-dhiworth skeusow a-dhelergh y'n porth.  'Ny dheu traow drog y'n nans ma; byttegyns y tal dhyn ma na'ga henwyn ni.  Nyns yw Frodo Arloedh an Bysow, yndella yw mester Tour Tewl Mordor, hag yma y nerth owth ystynna arta der an norvys!  Yth eson ni owth esedha yn dinas.  Yn-mes anodho, yma'n jydh ow tos ha bos tewl.'

'Gandalf re leveris meur a draow lowen avel honna,' yn-medh Pyppyn. 'Ev a dyb bos res my dhe vos amendys.  Mes analladow yw, dell hevel, rag omglewes po trist po duwenik y'n le ma.  Kana a via da genev, dell omglewav, unnweyth a kodhven kan wiw rag an prys.'

'Kana a via da genev vy ynwedh,' a leveris Frodo ynn unn hwerthin.  'Mes y fia gwell genev dybri hag eva y'n eur ma!'   

'Henn a vydh digelmys kyns pell,' a leveris Pyppyn.  'Herwydh usadow ty re omdhiskwedhas bos kall dre sevel a-brys rag boes.'

'Moy es boes! Gwledh!' yn-medh Merri.  'Kettoeth ha Gandalf dhe dherivas ty dhe vos dasyaghes, an darbarow a dhallathas.'  Skantlowr y hworfennas ev kewsel hag i a veu gelwys dhe'n hel gans son klegh pals ow seni.

 Hel chi Elrond o lenwys gans tus: Elfow dre vras, kynth esa nebes gwestoryon a hilyow erell.  Elrond, herwydh y us, a esedhas yn kador vras orth penn an voes hir war an hirarethva11; ha ryb dhodho orth unn du yth esedhas Glorfindel ha dh’y gila yth esedhas Gandalf.

Frodo a viras orta gans marth, drefenn na welsa ev Elrond seulabrys, neb esa kows yn y gever yn meur a hwedhlow; ha der esedha a'n barth dhyghow ha kledh dhodho, Glorfindel, ha Gandalf ynwedh, neb a dybis Frodo ev dh'y aswonn pur yn ta, a veu diskwedhys avel arlydhi a nerth ha dynita meur.

Gandalf o berra y ughelder ages an dhew erell; mes y wols hir gwynn, y varv arghansel nobyl ha'y dhiwskoedh efan a wrug dhodho semlans a vyghtern fur yn henhwedhel. Orth y vejeth goth yn-dann dhiwabrans erghek meur y dhewlagas tewl a veu desedhys avel glow a allsa enowi distowgh gans tan.

Glorfindel o hir ha syth; yth esa y wols ow splanna avel owr, y fas o teg ha yowynk hag anownek ha leun a lowender; y dhewlagas o splann ha tynn, hag avel ilow y lev; orth y dal a esedhas furder, hag yn y dhorn yth esa krevder.

Bejeth Elrond o heb oes, na goth na yowynk, mes ynni y feu skrifys kovyow a draow pals ha heudh ha moredhek.  Y wols o tewl avel skeusow a vo, ha warnodho y feu gorrys kylghynn a arghans; y dhewlagas o loes avel gorthugher kler, hag ynna yth esa golow avel golow ster.  Enoradow o ev, dell hevelis, avel myghtern kurunys gans gwavow pals, mes hwath yagh avel breselyer prevys hag orth leunder a'y grevder.  Arloedh Pansaven o ev ha galloesek yn-mysk Elfow ha Gwer.

Dhe gres an voes, erbynn an pannweyth afinys orth an fos, yth esa kador yn-dann nenlenn, hag ynni yth esedhas benyn; arloedhes deg hy gweles, ha mar haval o hi orth Elrond yn furv venynses may tysmygis Frodo hy bos goes nes dhodho.  Yowynk o hi, mes nyns o.  Ny davsa rew vyth orth plethennow hy gols tewl, hy diwvregh gwynn ha fas kler o levan ha dinamm, hag yth esa golow ster yn hy dewlagas splann, loes avel nos dhigommol; mes avel  myghternes hy semlans, hag yth esa tybyans ha godhvos yn hy govirans, avel den re wodhva meur a draow a veu dres gans an vlydhynyow.  A-ugh hy thal hy fenn o kudhys gans keghik a las arghansel gans roes a emmow byghan, ow tewynnya kann; mes nyns esa afinyans vyth dh'y gwisk loes medhel saw kyngel a dhel gonedhys a arghans.

Yndella yth o Frodo dhe weles neb na welsa marnas boghes a dus varwel; Arwen myrgh Elrond, hag ynni, dell veu leverys, semlans Luthien re dhothya war an norvys arta; ha hi a veu henwys Undomiel, rag hy bos Sterennvo12 hy fobel.  Dre dermyn hir hi re beu yn tir neskerens hy mamm, yn Lorien dres an menydhyow, ha nyns o saw a-gynsow may tehwelsa hi yn Pansaven dhe ji hy thas.  Mes yth esa hy breder, Elladan hag Elrohir, dhe-ves ow kul anethow; rag lieskweyth i dhe varghoga pell gans Pellgerdhoryon a'n North, ow kovhe prest torment aga mamm yn fowys an orkow.

Nevra ny welsa Frodo tekter a'n par na yn tra vew ha ny's dysmygsa ev yn y vrys; hag ev o ha sowdhenys hag ankombrys bos esedh ragdho orth moes Elrond yn-mysk oll an dus ma pur ughel ha teg.  Yth esa kador wiw ragdho hag ev o ughelhas war bluvogow pals mes hwath ev a omglewas pur vyghan ha nebes kammdhesedhys; mes an omglewans na a dremenas yn skon.  An wledh o lowen hag an boes o gorfalster dh'y nown.  Termyn pell a dremenas kyns ev dhe vires a-dro arta po treylya war-tu ha'y gentrevogyon.

Kynsa, ev a hwilas y gowetha.  Sam re byssa kummyas dhe servya orth y vester, mes ev re beu kedhlys ev dhe vos gwester enorys y'n prys ma.  Frodo a allas y weles lemmyn, owth esedha gans Pyppyn ha Merri orth penn ughella onan a'n moesow tenewen ogas dhe'n hirarethva.  Ny allas ev gweles Hirgarr.

Ryb Frodo dh’y du a-dhyghow yth esa owth esedha korr gans semlans poesek, gwiskys yn kevoethek.  Y varv, pur hir ha gowlek, o gwynn, ogas mar wynn avel pann gwynn-ergh y dhillas.  Gwiskys gans grogys arghansel o ev, hag a-dro dh'y gonna a gregi kadon a arghans hag adamantys.  Frodo a hedhis dybri rag mires orto.

'Dynnargh hag omvetyans da!' a leveris an korr, yn-dann dreylya war-tu hag ev.  Ena ev a sevis hag omblegya.  'Glóin kavadow dhis,' yn-medh ev hag omblegya isella hwath.

'Frodo Bagyns kavadow dhiso ha'th teylu,' a leveris Frodo yn ewn, yn-dann sevel gans marth ha skattra y bluvogow.  'Yw ow dysmyk ewn ty dhe vos an Glóin a-vri, onan a'n dewdhek keskoweth Thoryn Derowskoes meur?'

'Ov, dhe-wir,' a worthybis an korr, yn-dann guntell an pluvogow ha gweres yn kortes orth Frodo dhe dhasesedha war y gador.  'Ha ny wovynnav, drefenn my dhe vos kedhlys seulabrys, ty dhe vos kar ha her adoptys  agan koweth Bylbo gerys-da.  Gas vy dhe geslowenhe genes orth dha dhasyaghheans.'

'Meur ras dhis yn feur,' a leveris Frodo.

'Ty re wrug nebes anethow pur goynt dell glewav,' yn-medh Glóin.  'Yth omwovynnav yn feur a-dro dhe'n dra a dhre peswar hobbyt dre vyaj mar bell.  Ny hwarva travyth a'y bar a-ban dheuth Bylbo genen ni.  Mes martesen ny via gwiw my dhe wovynn re,  drefenn nag yw da gans Gandalf nag Elrond kewsel yn y gever dell hevel!'

'My a dyb ma na gewsyn yn y gever, na hwath dhe gyns,' a leveris Frodo yn kortes.

Ev a dhysmygis ma nag o gwiw mater an Bysow avel kows anformel yn chi Elrond keffrys; hag yn neb kas ev a vynnas ankovhe a-dro dh'y ahwer dre bols.  'Mes govynnus ov vy yn kekemmys,' a geworras ev, 'dhe dhyski a'n dra a dhre korr mar a-vri pellder hir a-dhiworth an Menydh Morynysek.'

Glóin a viras orto.  'Mar ny glewsys seulabrys, my a dyb ma na gewsyn a henna ynwedh.  Arloedh Elrond a vydh agan gelwel oll kyns pell, dell grysav, hag ena ni oll a vydh klewes traow pals.  Mes yma meur a draow erell a yll bos leverys.'

Dre dermyn o gesys a'n boes i a geskewsis warbarth, mes Frodo a woslowas moy es kewsel; rag nowodhow a'n Shayr,  saw an Bysow, dhe heveli bos byghan ha pell dhe-ves hag anpoesek, ha Glóin a dherivas meur a-dro dhe hwarvosow yn ranndiryow north Gwylvostir13.  Frodo a glewas Grymbeorn Koth, mab Beorn, dhe dhos ha bos arloedh a lies gwer hardh, hag y'ga thir ynter an Menydhyow ha Myrkoes14 ny vedhsa mos nag ork na vleydh.

'Dhe wir,' yn-medh Glóin, 'heb an Veornagh, an dreusva dhiworth Glynn15 dhe Bansaven a dhothya ha bos analladow nans yw hirneth.  Gwer golonnek yns i hag i a with igor an Bolgh a-Wartha ha Rys Garrek.  Mes aga thollow yw kostek,' a geworras ev yn-dann shakya y benn; 'ha haval orth Beorn kyns nyns yw korryon pur dha gansa.  Hwath, len yns i, ha henn yw talvosek y'n dydhyow ma.  Nyns eus le vyth may ma gwer mar gowethek dhyn avel Glynn.  Gwerin da yns i, an Vardagh.  Mabwynn Bard an Gwareger yw aga arloedh, Brand mab Beyn mab Bard.  Myghtern krev yw ev, ha'y wlaskor a ystynn lemmyn pell dhe'n soth hag est a Esgaroth.'

'Ha pyth eus a'th tus dha honan?' a wovynnas Frodo.

'Yma meur dhe leverel, ha da ha drog,' a leveris Glóin: 'mes hwath yth yw da y'n brassa rann: feusik en bys lemmyn, kyn na dhienkyn diworth skeus an termyn ma.  Mars eus hwans dhis dhe-wir dhe glewes a-dro dhyn, pes da y fydhav dhe leverel orthis nowedhys.  Mes hedh orthiv pan vi skwith! Taves Korryon a worlavur pan esons i ow kewsel a'ga dornweyth, dell yw leverys.'

Ena, Glóin a dhallathas derivadow hir a hwarvosow yn gwlaskor an Gorryon.  Pur dha o ganso dhe gavoes goslowyas pur gortes; drefenn na dhiskwedhas Frodo skwithter vytholl ha ny assayas ev chanjya an keskows, kyn dheuth ha bos nebes kellys y gonvedhes yn mysk henwyn an dus ha'n tylleryow koynt ma na glewsa ev anedha kyns.  Dhe les o ganso, byttegyns, dhe glewes bos Dáin Myghtern yn-dann an Menydh hwath, ha koth o ev lemmyn (wosa treusi y dhew gans degves ha dew ugens bloedh), enoradow, ha golusek yn farthus.  Yth esa ganso hwath seyth a'n deg keskoweth a vatalyas y'n Vatel a Bymp Lu: Dwalin, Glóin, Dori, Nori, Bifur, Bofur ha Bombur.  Mar dew o Bombur ma na allas ev omwaya diworth y weli-dydh dh'y gador orth an voes, ha res o hwegh korr yowynk rag y dhrehevel.

'Ha pyth eus a-dro dhe Valin hag Ori hag Óin?', a wovynnas Frodo.

Skeus a dewlhas fas Glóin.  'Ny wodhyn ni,' a worthybis ev.  'An mater a Valin yw brassa rann an skila may teuth vy rag pysi kusul a neb a drig yn Pansaven.  Mes kowsyn a-dro dhe draow lowenna haneth!'

Ena, Glóin a dhallathas kewsel a oberennow y dus, ow leverel orth Frodo a-dro dh'aga lavur meur yn Glynn hag yn-dann an Menydh.  'Ni re wrug traow da,' a leveris ev.  'Mes y'n mater a vetolweyth ny yllyn ni parya gans ober agan tasow, ha lies a’ga hevrinyow yw kellys.  Ni a wra arvwisk da ha kledhedhyow gluw,  mes ny yllyn ni gul lemmyn po kaspows po lown yw par dhe'n re a veu gwrys kyns an dhragon dhe dhos.  Yn balweyth ha drehevel yn unnik y hworbassyn ni oberennow an dydhyow koth.  Splann via ty dhe weles dowrhynsyow Glynn Frodo, ha'n fentenyow, ha'n pollow!  Da via ty dhe weles an fordhow konsys gans meyn a liwyow pals!  Ha'n helyow ha stretow kowrvogowek16 yn-dann an dor gans gwaregow kervys yn furv gwydh; ha'n terrasow ha touryow war skoedhow an Menydh!  Ena y hwelses jy ma nag en ni diek.'

'Y fydhav dos ha'ga gweles, heb dout vyth mars eus chons dhymm,' yn-medh Frodo.  'Ass via marthus dhe Vylbo dhe weles oll an chanjyow yn Ynyalder Smawg!'

Glóin a viras orth Frodo ha minhwerthin.  'Bylbo o pur dha genes, a nyns o ev?' a wovynnas ev.

'O,' a worthybis Frodo.  'Y fia gwell genev y weles ev ages gweles oll an touryow ha palesyow y'n bys.'  

*1 'Ogas dhe'n als'  Used here to translate 'touch and go', also used for 'a close shave'.  

*2 'Bysowvoekka'  Ringwraith   

*3 '...yn kettep tro...' 'Until the last moment', adapted from 'yn kettep gwas' - 'to the last man'.  

*4 Travythter  'Nothingness'.

*5 Vilvleydh  (m.n.) Warg

*6 Denvleydh  (m.n.) Werewolf

*7 Furelfow  'Elven-wise'

*8 Gwlaskor Vennesik Blessed Realm

*9 Pelven (m.n.)  Boulder

*10 Omdhehweles (v) To return to one's normal state

*11 Hirarethva  (f.n.) Dias

*12 Sterennvo  (f.n.) Evenstar / Evening Star (Arwen)    

*13 Gwylvostir  (p.n.) Wilderland (Rhovanion)

*14 Myrkoes  (p.n.)  Mirkwood (Phonetic adaptation by Tolkien from historical geographical references)

*15 Glynn  (p.n.)  Dale

*16 Kowrvogowek  Cavernous (Implying great size rather than just similarity to a cave)